PARA TEORİSİ - Deneme Sınavı - 8

Hükümetler farklı kota ve tarife uygulamalarına sahiptirler: Yurtiçi
üretimi korumak için ülkeler ithal mallara yönelik tarife ve kota uygular.
Tarife hükümetin ithal mallara uyguladığı özel bir vergi türüdür. Kota
ise bazı malların ithalatına miktar sınırlaması konmasıdır. Kota ve tarife
uygulamasının ortak sonucu kısıtlamaya tabii olan malın yurtiçi fiyatının
yurtdışı fiyatının üzerine çıkmasıdır. Kota ve tarife uygulamasına tabi olan
mallar için tek fiyat kanunu geçerli değildir.

Döviz piyasalarında bir işlem gününde gerçekleşen döviz
talebinin %95’ten fazlası yabancı finansal varlıklara portföy yatırımı yapabilmek
içindir. Geriye kalan %5 ise hanehalkı ve firmalar tarafından yurtdışından mal ve

hizmet alımı için yapılmaktadır. Bununla birlikte, faiz paritesi teorisi,
farklı ülkelerde ihraç edilen tahvillerin getirisinin arbitraj olasılığına bağlı olarak
birbirlerine eşit olacağını söylemektedir. Diğer ifade ile Döviz piyasasında denge,

yerli ve yabancı para birimlerinin beklenen getirilerinin
eşit olduğu noktada oluşacaktır. Yerli ve yabancı para birimi cinsinden yapılan
yatırımların beklenen getirisinin aynı para birimi cinsinden ölçüldüğünde birbirine
eşit olması gerekliliğine faiz paritesi koşulu denilmektedir.

Dolaylı Döviz Kuru: Bir birim yerli paranın değerinin yabancı para cinsinden
açıklanmasıdır. (1 TL = 0,52 $).

Yerli paranın değer kazanması fiyatının artmasıdır. Bir birim yerli para ile daha fazla miktarda yabancı para satın alınmasıdır. Aynı anlama gelmek üzere bir yerli para alabilmek için daha fazla miktarda yabancı para birimi kullanmamız gerekmektedir.

Yerli paranın güçlenmesinin ekonomi üzerinde yaratacağı etkiler aşağıda 3 başlık altında gösterilmektedir.

1-Yerli paranın değer kazanmasıyla birlikte, ithal edilen yabancı mal ve hizmetlerin fiyatları Türk tüketicileri için ucuzlayacaktır.

1-Yerli Firmaların Daha Az Satış Yapması: Yerli paranın değer kazanması
tüketiciler için olumlu ancak bazı firmalar açısından olumsuz sonuçlar yaratmaktadır. 

3-Yabancı Finansal Varlıkları Ellerinde Tutanların Kayıpları: Yerli paranın
değer kazanmasından etkilenen bir başka grup ise portföy yatırımı olarak yabancı varlıkları tercih eden Türk vatandaşlarıdır.

Reel döviz kuru, farklı ülkelerdeki malların nispi fiyatlarını nominal döviz
kurunu ve yerli fiyatların ikisini birden hesaba katarak değerlendirir. Reel döviz kuru ile elde etmek istediğimiz bilgi, bir ülkedeki mal sepetinin maliyeti
ile aynı mallardan oluşan sepetin başka bir ülkedeki maliyetinin karşılaştırılmasıdır.

Ticari Bankalar: Müşterilerine döviz alım ve satım hizmeti sunan ticari
bankalar döviz piyasalarının merkezinde yer almaktadır.

Dünyada işlem hacminin en büyük olduğu döviz piyasası Londra’dır. Londra’yı sırasıyla New York, Tokyo, Frankfurt ve Singapur takip eder.

Amerikalıların millî gelirlerinde yaşanacak bir artış, Türk malları dâhil olmak üzere Amerikalıların yabancı mallara olan talebini arttıracaktır. Buna bağlı olarak dolar arz eğrisi artarak sağa kayacak ve döviz kurunun değeri düşerken yerli para değer kazanacaktır.

Tek Fiyat Kanunu: Birbirinin özdeşi (homojen) olan iki ürünün farklı piyasalarda aynı fiyata satılması gerektiğini ifade eden ilkedir. 

Buna göre 1 ton çeliğin fiyatının sadece İskenderun ve Karabük’te aynı olması yeterli değildir, aynı zamanda Almanya’da üretilen çeliğin fiyatı da aynı olmalıdır. Yani çeliğin tonu İskenderun’da T1000 ve T/) döviz kuru 2,5’e eşitse tek fiyat kanunu Almanya’da üretilen çeliğin fiyatının 250 ) olması
gerektiğini söyler.

Satın Alma Gücü Paritesi:Uzun dönemde iki ülke arasındaki denge döviz
kurunun, bu ülkelerin fiyatları arasındaki farklılaşmaya bağlı olarak belirleneceğini savunan teorik yaklaşımdır.

Beklentilerdeki Değişme ve Döviz Kuru
Faiz oranlarında yaşanan değişimler kadar bu değişimlerin nedenleri de önemlidir. Faiz oranındaki değişimin kaynağına bağlı olarak döviz kurları üzerinde farklı etki yaratabilir. Faiz oranları iki faktöre bağlı olarak artabilir; bunlardan birincisi reel faiz oranındaki artış, ikincisi ise enflasyon beklentisindeki artıştır.

İki yabancı para biriminin birbirleri cinsinden değerini ifade etmek için kullanılan gösterim biçimine parite adı verilir. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

A,C,D ve E seçeneklerinde verilen ifadeler doğru iken B seçeneğinde verilen ifade yanlıştır. Çünkü, yerli paranın değer kazanması bu varlıkların Türk lirası cinsinden değerini düşüreceği için yabancı para cinsinden bu varlıklara yapılan yatırımlar zarar edecektir. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Dünyada işlem hacminin en büyük olduğu döviz piyasası Londra’dır. Londra’yı sırasıyla New
York, Tokyo, Frankfurt ve Singapur takip eder. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Kâr elde etmek amacıyla malın ucuz olduğu piyasadan alınarak daha pahalı olduğu piyasada satılması işlemine arbitraj adı verilir. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

II ve III. seçenekler doğru iken I ve IV. seçenekler yanlıştır. Çünkü, Amerikalıların millî gelirlerinde yaşanacak bir artış, Türk malları dâhil olmak üzere Amerikalıların yabancı mallara olan talebini arttıracaktır. Buna bağlı olarak dolar arz eğrisi artarak sağa kayacak ve döviz kurunun değeri düşerken yerli para değer kazanacaktır. Ayrıca, Amerikan tahvillerine olan talep artışı dolar talebi eğrisini sağa doğru kaydırarak kurun yükselmesine ve Türk lirasının değer kaybetmesine neden olacaktır. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

Tek fiyat kanununun uluslararası piyasalara uygulanması satın alma gücü paritesinin temelini oluşturur. Buna göre 1 ton çeliğin fiyatının sadece İskenderun ve Karabük’te aynı olması yeterli değildir, aynı zamanda Almanya’da üretilen çeliğin fiyatı da aynı olmalıdır. Yani çeliğin tonu İskenderun’da T1000 ve T/) döviz kuru 2,5’e eşitse tek fiyat kanunu Almanya’da üretilen çeliğin fiyatının 250 ) olması gerektiğini söyler. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

İki ülkenin para birimlerinin değerleri arasındaki değişim, bu ülkelerin fiyat düzeylerindeki değişimlerin arasındaki farka eşit olacaktır. Eğer yurt içinde enflasyon oranı yabancı ülkeye göre daha yüksekse yerli paranın değer kaybetmesi (yabancı paranın değer kazanması), yabancı ülkede enflasyon oranı daha yüksekse yerli paranın değer kazanması (yabancı paranın değer kaybetmesi) gerekmektedir.

Nominal kurdaki yüzde değişim= Yabancı ülkedeki enflasyon oranı-yurtiçi enflasyon oranı

Nominal kurdaki yüzde değişim=2-15

Nominal kurdaki yüzde değişim=-13

Yerli para yabancı para birimi karşısında %13 değer kaybeder. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

Satın alma gücü paritesi reel döviz kurunun her zaman 1’e eşit olması gerektiğini savunur. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.