PARA TEORİSİ - Deneme Sınavı - 7

Faiz oranları iki faktöre bağlı olarak artabilir; bunlardan birincisi reel faiz oranındaki artış, ikincisi ise enflasyon beklentisindeki artıştır. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

A,B,D ve E şıklarındaki ifadeler doğru iken C şıkkındaki ifade yanlıştır. Çünkü, FED'in faiz indirimi TL beklenen getiri eğrisi üzerinde bir etkisi olmaz. Dolar beklenen getiri eğrisi üzerinde etkili olur ve eğriyi sola doğru kaydırır. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Gömüleme Eğilimini Azaltma
Gömüleme ekonomik birimlerin, birikimlerini ekonomik işleyişi dışına çıkartması ve onları korumak için bildikleri gelensel yöntemleri kullanması olarak tanımlanabilir. Buna göre ekonomik birimler, finansal sistemin içine girmesi gereken ve yatırımlara gitmesi gereken fonlarını etkin şekilde kullanamamaktadır.
Gelirlerinden daha az harcama yapan ve elinde birikimi olan bireylerin, bu fonları gömülemesinin çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi ise finansal piyasalarda istediği türde hizmet verecek finansal kurumların ve finansal araçların olmamasıdır. Öte yandan ekonomide tüm bireylerden, çeşitli finansal araçlardan hangilerinin kendileri için en uygun araç olduğuna karar vermek konusunda, yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmaları beklenemez. Bu bağlamda bir ekonomide finansal aracıların varlığı ekonomide atıl olan ve bu anlamda gömülenmiş olarak nitelenen fonların piyasaya girmesini sağlar. Birikim sahipleri, finansal aracıların bu konularda sundukları hizmetlerden yararlanarak daha önce gömülenmiş olarak atıl vaziyette tuttukları fonları bu kurumlar aracılığıyla sistemin işleyişi içine sokarlar. Böylece ellerinde hem daha güvenilir hem de getirisi olan çeşitli finansal araçlar bulundururlar.

Bir finansal aracı kurumun kullanılması ile gerçekleşen dolaylı finansman süreci finansal aracılık olarak adlandırılmakta ve günümüzde fon aktarımında kullanılan temel mekanizmayı oluşturmaktadır. Ekonomide fon akışı finansal aracılar sayesinde kolaylaşıp hızlanır. Yukarıdaki ifadelerden de anlaşılacağı gibi dolaylı finansman yönteminin temel belirleyicisi finansal aracılıktır. Dolayısıyla finansal aracılık işlevini yerine getiren finansal aracılar (finansal kurumlar) bu yöntemde oldukça önemlidir. Finansal aracıların olmadığı bir piyasada fon aktarım süreci hem daha uzun bir zamanı gerektirecek hem de fonların aktarımı tam olarak gerçekleşemeyecektir.

Finansal aracıların aslında yaptıkları şey, fon fazlası olan ve dolayısıyla fon arz eden bir ekonomik birim ya da birimlerden fonları alıp fon açığı olan (fon talep eden) ekonomik birimlere aktarımını gerçekleştirmektir. Uygulamada finansal aracılık işlevi gören çeşitli finansal aracılar bulunmaktadır. Aynı zamanda finansal aracılar değişik şekil ve yöntemleri kullanarak fon aktarım işlevlerini yerine
getirmektedirler. Örneğin bir banka tasarruf mevduatı şeklinde tasarruf sahiplerinden fonları toplamaktadır. Daha sonra herhangi bir kişi ya da işletmeye kredi vermek suretiyle fon aktarım işlevini gerçekleştirmektedir.

Asimetrik bilgi genel anlamıyla birinin bildiğini başkasının bilmemesi durumudur. Etkin işleyen bir finansal sistemde fonlar en verimli alanlara tahsis edilir. Ancak uygulamada finansal sistem karmaşık ve tam rekabet koşullarından farklı bir işleyişe sahiptir. Örneğin finansal piyasalardaki katılımcılar tam rekabet piyasasında olduğu gibi “tam bilgi” sahibi değildir. Bu anlamda “asimetrik bilgi” sahibidir. Finansal sistemde çeşitli sorunlara yol açan asimetrik bilgi, taraflar arasındaki bilgi eşitsizliğine işaret eder. Finansal piyasalarda taraflar bazen tam bir bilgi eşitliği içinde olamayabilir ve birisi genellikle diğer taraf hakkında doğru kararlar vermek için yeterli bilgiye sahip değildir. Bu durum “asimetrik bilgi sorunu” olarak bilinir. Örneğin kredi alan bir borçlu krediyi nasıl kullanacağını, yatırım projelerinin potansiyel getiri ve risklerini krediyi kullandırana göre daha iyi bilebilecektir. Finansal piyasalarda asimetrik bilgi (eksik bilgilenme), yatırımcıların ters seçim ve kötü niyet sorunları ile karşı karşıya kalabilecekleri anlamına gelir. Ters seçim işlem öncesi oluşan, ahlaki tehlike ise işlem (fon değişimi) sonrası karşılaşılan asimetrik bilgi sorunları olarak bilinmektedir.

Klasik para talebi teorisinde iki farklı yaklaşım vardır. Bunlardan Fisher yaklaşımı esas alarak paranın değişim aracı olma işlevi üzerinde durur. Bu yaklaşım, ekonomik birimlerin parayı elde tutarak hiçbir fayda sağlamadıklarını sadece parayı kullanarak satın alınan mal ve hizmetlerden fayda sağlanacağını savunmaktadır.

Para miktarı (M), fiyatlar genel düzeyi (P) ve ekonomide yapılan toplam işlem miktarını (T) belirleyen gelir düzeyi (Y) olarak belirtilebilir. Bu üç değişken arasından fiyatlar genel düzeyi (P) ve ekonomide yapılan toplam işlem miktarının (T) çarpımı bize o ekonomide toplam harcama miktarını (P.T) vermektedir. Bu üç değişkene bağlı olarak paranın dolaşım hızı (V) aşağıdaki şekilde gösterilmiştir;

V = PxT / M dir. Buna göre,

V = 80 x 50 / 400 

V = 10 dur.

Klasik değişim denkleminde paranın dolaşım hızı (V) ve üretim düzeyinin (Y) sabit olduğu kabul edildiğinden para arzında meydana gelecek değişim doğrudan doğruya ve aynı oranda fiyatlar genel düzeyine yansıyacaktır.

Bu durumda para arzının iki kat artması 80 olan fiyat düzeyini 2 kat arttıracak ve P= 160 olacaktır.

Fisher ve Cambridge yaklaşımları sonucunda elde edilen para talebi denklemi
birbirine oldukça yakın olsa da bu denklemi elde etmek için kullanılan yaklaşımlar önemli farklılıklar göstermektedir. Cambridge yaklaşımı, ekonomik bireylerin para tutmak istemelerini açıklarken onların tercih yapma davranışlarını da modele dâhil etmiştir.

Baumol ve Tobin’in Nakit Yönetimi Modeli: Bu yaklaşımda, para tutmanın faydası rahatlık ve kolaylıktır. Bireyler günlük harcamalarında kullanmak için para tutarlar. Bu rahatlığın maliyeti ise kaybedilen faiz geliridir. Baumol ve Tobin’in geliştirdiği model ekonomik birimlerin bu fayda ve maliyetler arasında nasıl tercih yaptıklarını açıklamaya çalışmaktadır.

Portföy tercihimizi belirleyen faktörler;

1- Servet

2- Likidite

3- Beklenen getiri

4-Risk dir.

Gelirleri arttıkça bireyler tedbirli olmak için daha fazla para tutarlar. Faiz oranının yükselmesi ile elde para tutmanın fırsat maliyeti artacaktır.Bu sebeple bireyler, bu amaçla tuttukları para miktarında azaltmaya gidebilirler.Ancak ihtiyat amacıyla para talebi ile faiz oranı arasındaki ilişkinin çok güçlü olduğunu söyleyemeyiz.

Keynes, likidite tercihi teorisini geliştirirken faiz oranlarının çok düşük düzeylerde olması durumunda para talebinin bundan nasıl etkileneceğini de incelemiştir. Keynes’e göre faiz oranlarının sıfır düzeyine indiği bir ekonomide, ekonomik birimlerin para talebi sonsuza yakın olacaktır. Keynes bu duruma likidite tuzağı adını vermiştir.

Friedman, ekonomik birimlerin para talep etmelerinin temelinde sürekli gelir
(Y*) ismini verdiği bir değişkenin ve para dışındaki varlıkların beklenen getirilerinin yer aldığını savunmaktadır. Sürekli gelir, uzun dönemde beklenen ortalama gelir veya gelecekte beklenen toplam gelirin bugünkü değeri olarak tanımlanabilir.

Merkez Bankası tarafından izlenen genişlemeci bir para politikasının, para piyasası ve denge faiz oranı üzerindeki etkilerini inceleyelim. Ekonomi
denge noktasındayken, merkez bankasının para arzını arttırması para
arzı eğrisini sağa doğru kaydıracak ve merkez bankasının bu uygulaması, para piyasasındaki denge faiz oranının düşmesine neden olacaktır. Faiz oranlarındaki bu düşüş ekonominin reel sektöründe yatırım harcamalarının artmasına ve reel üretim düzeyinin yükselmesini sağlayacaktır. Üretim düzeyindeki artış ekonominin genelinde gelirleri arttıracak ve neticesinde tüketim artacak ve toplam harcamalar artacaktır.

Para talebiyle ilgili klasik görüş, paranın işlemlerde kullanımı üzerinde durmakta
ve para talebini belirleyen temel faktörün gelir olduğunu kabul etmektedir.

Servet, bir bireyin sahip olduğu tüm varlıkları içeren kaynaklar toplamı olarak tanımlanır.

Likidite; bir varlığın nakde dönüştürülme hızı ve kolaylığı olarak tanımlanmaktadır.

Keynes ekonomik birimlerin üç amaçla para talebinde bulunduklarını varsaymaktadır:
• Paranın İşlem Amacıyla Talebi
• Paranın İhtiyat (Önlem) Amacıyla Talebi
• Paranın Spekülasyon Amacıyla Talebi

Keynes'e göre faiz oranlarının sıfır düzeyine indiği bir ekonomide, ekonomik birimlerin para talebi sonsuza yakın olacaktır. Keynes bu duruma likidite tuzağı adını vermiştir.