PARA TEORİSİ - Deneme Sınavı - 3

Para politikası uygulamalarının toplam harcamalar ve reel ekonomi üzerinde etkili oluş sürecinde üç aşamadan bahsedebiliriz. Merkez bankasının kısa vadeli nominal faiz oranlarında yaptığı değişikliklerin kısa ve uzun vadeli reel faiz oranlarını etkilemesi, aktarım mekanizmasının ilk adımıdır. Bu aşamada faizlerdeki değişiklikler varlık fiyatlarına, döviz kuruna ve kredi koşullarına yansımak suretiyle öncelikle finansal piyasaları etkilemektedir.

Toplam harcamaları oluşturan tüketim, yatırım, kamu harcamaları ve net ihracat bileşenleri çok farklı sebeplerle değişiklikler göstermektedir. Buna bağlı olarak
harcama şoklarının pek çok farklı türünden bahsedebiliriz. Bu şoklar, harcamaları
arttırıcı bir etki yaratarak toplam harcamalar eğrisini sağa kaydırabileceği gibi, harcamaları azaltıcı bir etki yaratarak toplam harcamalar eğrisini sola da kaydırabilir. Net ihracat=İhracat- İthalat olduğuna göre ithlat artışı net ihracatı azaltacak ve toplam harcamaar eğrisini sola kaydıracaktır.

Eğer toplam talep sürekli olarak toplam arzdan fazla ise bu süreç ekonomide enflasyon ile sonuçlanır. Ekonomideki enflasyonist baskıyı kontrol etmek isteyen merkez bankaları, faiz oranı ile toplam harcamaları ve dolayısıyla toplam talebi kontrol eder.

Toplam harcamalar eğrisini kaydıran faktörler aynı zamanda toplam talep eğrisinin de kaymasına sebep olacaktır. Fiyat düzeyi sabitken para arzının artması reel para arzının artmasına sebep olacaktır. Para arzındaki artış aynı zamanda faiz oranlarını düşürecektir. Reel para arzındaki artış ve faiz oranlarındaki düşüş ekonomideki toplam harcama miktarını arttırarak toplam talep eğrisini sağa doğru kaydıracaktır. Toplam harcamaların bileşenlerinde meydana gelen artış toplam talep eğrisini sağa doğru kaydıracaktır. Örneğin toplam harcamaların kamu harcamaları ve net ihracat kalemlerindeki bir artış talep edilen toplam üretim düzeyini arttıracak ve toplam talep eğrisi sağa doğru kayacaktır. Vergi oranlarının düşürülmesi, bireylerin tüketime yönlendirebilecekleri gelirlerinin miktarını arttıracak ve tüketim harcamalarındaki artışa bağlı olarak toplam talep eğrisi sağa doğru kayacaktır. Dolayısıyla fiyat düzeyindeki değişmeler eğrinin kaymasına değil aynı eğri üzerinde aşağı veya yukarı doğru bir harekete neden olur.

Ekonominin uzun dönem üretim düzeyini belirleyen potansiyel üretim düzeyi;
ekonomide var olan sermayenin miktarı, işgücünün büyüklüğü ve mal ve hizmet
üretiminde bulunmak amacıyla işgücü ve sermaye faktörlerini bir araya getiren
teknoloji düzeyine bağlı olarak oluşmaktadır. Uzun dönemde bir ekonomi, potansiyel üretim düzeyinde üretimde bulunacak ve bu üretim düzeyi fiyatlardaki değişmelerden etkilenmeyecektir. Uzun dönem toplam arz eğrisi (LRAS) dikey eksene paralel ve potansiyel üretim düzeyine (Yp) eşit olacaktır.

Para politikasının ekonominin üretim düzeyi üzerindeki etkisi kısa dönemde
geçerlidir. Uzun dönemde üretim düzeyi, potansiyel üretim düzeyine eşittir. Toplam talep ve toplam arz modelinde bu durum, uzun dönem toplam arz eğrisinin potansiyel üretim düzeyinde dikey eksene paralel olarak çizilmesiyle gösterilmiştir. Uzun dönem toplam arz eğrisinin aldığı bu şekil aynı zamanda toplam talepteki değişikliklerin uzun dönemde üretim düzeyi üzerinde etkisi olmayacağını göstermektedir. Merkez bankasının toplam talebi arttırması veya azaltması uzun dönemde sadece fiyatlar genel düzeyinin artması veya azalmasıyla sonuçlanacaktır.

İstikrar Politikası:Konjonktür dalgalanmalarına bağlı olarak yaşanan
ekonomik dalgalanmaların negatif etkilerini azaltmak ve ekonomiye istikrar
kazandırmak için amacıyla yürütülen para ve maliye politikalarına verilen genel
bir isimdir.

Merkez bankası politikalarının uzun dönemde reel ekonomik değişkenler
üzerinde etkili olmaması sadece fiyatlar genel düzeyini etkileyebilmesine paranın
uzun dönemde yansızlığı (nötrlüğü) adı verilmektedir.

Ekonomide mevcut bulunan üretim faktörlerinin tam kapasite kullanılması ile üretilebilecek olan üretim düzeyidir.

Bir ekonomide belirli bir zaman aralığında gerçekleşen üretim düzeyinin, potansiyel üretim düzeyinin üzerinde olmasıdır.

Bir ekonominin kısa dönemde daralma ve genişleme dönemlerine girmesinin ardında yatan temel sebep Toplam Harcama Düzeyidir.

İşsizlik toplam harcamaların bileşenlerinden değildir

Kamu Harcamaları faiz oranlarından etkilenmez.

Faiz oranlarındaki bir artış, yerli paranın değerini ve ithalatı azaltacak, ihracatı ise arttıracaktır.

İstikrar politikası kısa dönem üretim maliyetlerinin değişmesinin nedenlerinden değildir.

Kısa dönem toplam arz eğrisi sağa doğru kayar.

Merkez bankasının bir ekonomik daralmanın etkilerini dengelemek ve üretim açığını azaltmak amacıyla yürüttüğü politikalara istikrar politikası denir.

Merkez bankası politikalarının uzun dönemde reel ekonomik değişkenler üzerinde etkili olmaması sadece fiyatlar genel düzeyini etkileyebilmesi.

Bir ekonomide paranın değerinin nasıl değiştiğini takip edebilmek için ortalama fiyatlara ilişkin bir göstergeye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla kullanılacak tek araç ise fiyat endeksleridir.

TÜİK, 2005 yılından başlayarak Tüketici ve Üretici Fiyatları Endekslerini Laspeyres zincirleme fiyat endeksi yönetimine göre hesaplamaktadır. Bu yöntemde hesaplamaya temel oluşturan madde sepeti ve madde ağırlıkları her yılın aralık ayında yeniden belirlenmektedir.