PARA TEORİSİ - Deneme Sınavı - 21

Reel Döviz Kuru: Yerli para biriminin yabancı paralar karşısında satın alma gücüne göre düzeltilmiş değeridir.

Genel olarak döviz kuru işlemlerinden bahsettiğimiz zaman spot kurları kastederiz. Spot işlemler alınıp satılan ulusal paraların ilke olarak anında teslimi kaydıyla yapılır ve teslimat işlemi alım ve satım sonrasındaki iki gün içerisinde gerçekleştirilir. Döviz piyasasındaki işlemlerin büyük bölümü spot işlemlerden oluşur. Döviz işlemlerinde bazen teslimat için 30, 60, 90 veya 180 gün gibi belirli bir süre belirtilir. Bu tür işlemlere forward işlemler (vadeli işlemler) denilmektedir

Döviz işlemleri pek çok farklı finansal merkezde gerçekleşir. Dünyada işlem hacminin en büyük olduğu döviz piyasası Londra’dır. Londra’yı sırasıyla New York, Tokyo, Frankfurt ve Singapur takip eder. Döviz kuru piyasasında işlem gören döviz miktarı çok büyüktür ve büyümeye devam etmektedir. Küresel düzeyde döviz işlemlerinin ortalama günlük miktarı Nisan 1989 tarihinde 600 milyar dolar kadardır. Bu işlem hacminin 184 milyar dolarlık kısmı Londra döviz piyasasında, 115 milyar dolarlık kısmı New York döviz piyasasında ve 111 milyar dolarlık kısmı ise Tokyo döviz piyasasında gerçekleşmekteydi. 2010 yılının Nisan ayına geldiğimiz zaman dünya genelinde bir günde gerçekleşen döviz işlemlerinin hacmi 4 trilyon dolara çıkmıştır. Bu tarihte sadece İngiltere’de günlük 1,85 trilyon dolar değerinde döviz işlemi gerçekleşmektedir. Yine aynı tarihte ABD’de 904 milyar dolar, Japonya’da ise 312 milyar dolar değerinde günlük işlem yapılmaktadır

Tek Fiyat Kanunu: Birbirinin özdeşi (homojen) olan iki ürünün farklı piyasalarda aynı fiyata satılması gerektiğini ifade eden ilkedir.

Satın alma gücü paritesinin zayı ıklarını üç başlık altında ifade edebiliriz;

Bütün mallar uluslararası ticarete konu olamaz: Bir ülkede üretilen mal ve hizmetlerin yarısından fazlasının uluslararası ticareti yapılamaz. Örneğin saç kesimi hizmetinin maliyeti Almanya’da daha ucuzsa bu fırsattan faydalanmak için uçağa binip Almanya’ya gitmemiz rasyonel olma- yacaktır. Saç kesimi örneğinde olduğu gibi pek çok mal ve hizmet uluslararası ticarete konu olmadığı için döviz kurları nispi satın alma gücünü yansıtmayacaktır.

Bütün mallar özdeş (homojen) değildir: Aynı malların dünya genelinde aynı fiyattan satıldığı, buna karşılık iki malın birbirinin benzeri olduğu ancak aynısı olmadığı durumda, fiyatlarının da farklılaşabileceğini varsaydık. Petrol, buğday, çelik gibi ürünler tam anlamıyla özdeştir. Ancak otomobil, televizyon, kıyafet ve benzeri pek çok ürün farklılaşmış ürün olarak kabul edilirler ve özdeş değillerdir. Özdeş olmayan ürünler için tek fiyat kanunun geçerli olması beklenemez.

Hükümetler farklı kota ve tarife uygulamalarına sahiptirler: Yurtiçi üretimi korumak için ülkeler ithal mallara yönelik tarife ve kota uygular.Tarife hükümetin ithal mallara uyguladığı özel bir vergi türüdür. Kotaise bazı malların ithalatına miktar sınırlaması konmasıdır. Kota ve tarife uygulamasının ortak sonucu kısıtlamaya tabii olan malın yurtiçi fiyatının yurtdışı fiyatının üzerine çıkmasıdır. Kota ve tarife uygulamasına tabi olan mallar için tek fiyat kanunu geçerli değildir.

Portföy tercih kuramına göre bir varlığın talebini belirleyen üç etken vardır. Bunlar; getiri, likidite ve risk olarak belirtilebilir.

Yerli ve yabancı para birimi cinsinden yapılan yatırımların beklenen getirisinin aynı para birimi cinsinden ölçüldüğünde birbirine eşit olması gerekliliğine faiz paritesi koşulu denir.

Ekonomide mevcut bulunan üretim faktörlerinin tam kapasite kullanılması ile üretilebilecek olan üretim düzeyi, potansiyel üretim düzeyi olarak bilinmektedir. Potansiyel üretim düzeyi; ekonomide var olan kaynakların miktarı, işgücünün büyüklüğü ve fabrika, makine gibi fiziki sermaye faktörlerine bağlı olarak oluşmaktadır. Kaynakların mal ve hizmetlere dönüştürülmesinde kullanılacak teknolojilere sahip olunması da potansiyel üretim düzeyi üzerinde etkilidir. Potansiyel üretim düzeyi, bir ekonomide üretilebilecek maksimum düzey değildir. Aksine bu üretim düzeyine ekonomideki mevcut üretim faktörlerinin normal yoğunlukta kullanılması ile ulaşıldığını söyleyebiliriz.

Beklenmeyen ekonomik olaylar, ekonomide gerçekleşen üretim düzeyini potansiyel üretim düzeyinden farklılaştırarak üretim açığı yaratabilir. Gerçekleşen üretim düzeyinin, potansiyel üretim düzeyinin üzerinde olmasına genişlemeci üretim açığı denir. Gerçekleşen üretim düzeyi, potansiyel üretim düzeyinin altındaysa daraltıcı üretim açığı denir. Bu çıktı açıkları zaman içerisinde birbirlerini dengeleyecektir ve uzun dönemde gerçekleşen üretim ile potansiyel üretim birbirine eşit olacaktır.

Verili bir faiz oranında toplam harcamaları arttıran değişikliklere harcama şoku adı verilir. Harcama şoklarına örnek olarak hükümetin askerî harcamaları arttırmasını gösterilebilir.

Para Politikası Eğrisi, Merkez bankalarının enflasyonda yaşanan gelişmelere verdiği tepkiyi göstermektedir. Bu eğri, bir ekonomide merkez bankasının düzeyini belirlediği reel faiz oranları ile o ekonomide gerçekleşen enflasyon oranları arasındaki ilişkiyi göstermektedir.

Para politikası eğrisi merkez bankalarının enflasyonda yaşanan gelişmelere nasıl reaksiyon gösterdiğini göstermektedir ayrıca bu eğrinin eğimi merkez bankalarının enflasyona hangi şiddetle tepki verdiklerini göstermektedir. Bunun yanında para politikası eğrisinin eğiminin  dikleşmesi, merkez bankasının enflasyonda yaşanan artış oranına karşılık reel faiz oranlarını daha fazla yukarıya çektiği anlamına gelmektedir.

Bir ekonomide var olan sermaye miktarı artarsa veya bir ekonomideki var olan işgücünün büyüklüğü artarsa veya mevcut teknoloji düzeyi artarsa o ekonomide uzun dönem toplam arz eğrisi sağa doğru kayacaktır.

Kısa dönem üretim maliyetlerinin değişmesini üç nedene bağlıdır. Bunlar,  işgücü maliyetlerinin değişmesi, girdi maliyetlerinin değişmesi, beklenen fiyat düzeyinin değişmesidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Merkez bankası politikalarının uzun dönemde reel ekonomik değişkenler üzerinde etkili olmaması sadece fiyatlar genel düzeyini etkileyebilmesine paranın uzun dönemde yansızlığı (nötrlüğü) adı verilmektedir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Konjonktür dalgalanmalarına bağlı olarak yaşanan ekonomik dalgalanmaların negatif etkilerini azaltmak ve ekonomiye istikrar kazandırmak için amacıyla yürütülen para ve maliye politikalarına genel olarak İstikrar Politikası denilmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Toplam arz eğrisi, bir ekonomide fiyatlar genel düzeyi ile arz edilen toplam üretim miktarı arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Bir ekonomide var olan para miktarının, üretilen toplam mal ve hizmetleri satın almak için belirli bir süre içerisinde ortalama olarak kaç defa el değiştirdiğini gösteren değişken dolaşım hızıdır.

Portföy tercihini belirleyen faktörler aşağıda sıralanmıştır

I- Servet

II- Beklenen getiri

III- Likidite

Bu iktisatçı Irving Fisher'dir