PARA TEORİSİ - Deneme Sınavı - 19

Para talebiyle ilgili klasik görüş, paranın işlemlerde kullanımı üzerinde durmakta
ve para talebini belirleyen temel faktörün gelir olduğunu kabul etmektedir. Gelir
düzeyi yükselen ekonomik birimler ellerinde daha fazla miktarda para tutmak isteyeceklerdir.

1900’lü yılların başlarında Yale Üniversitesinde görev yapan Amerikalı iktisatçı
Irving Fisher paranın dolaşım hızı adını verdiği değişkeni içeren bir para talebi teorisi geliştirmiştir. Bu yaklaşım, para talebi ile ilgili teorik çalışmalarının
başlangıç noktası olarak kabul edilmektedir. Paranın sadece bir değişim aracı
olarak kabul edildiği Fisher yaklaşımına ikinci ünitenin sonunda giriş yapmıştık.
Hatırlayacağımız gibi, paranın sadece değişim aracı olma işlevine sahip olduğunu
kabul eden Fisher yaklaşımı, toplam harcamalar ile para arzı arasında bağlantı
kuran bir özdeşlik niteliğindedir. Bu yaklaşımda, bir birim paranın yılda ortalama kaç kez el değiştirdiği paranın dolaşım hızı (V) olarak kabul edilmektedir.
Paranın dolaşım hızı gözlenebilen bir değişken değildir ve ölçülemez. Bu yaklaşımda, ölçülebildiği kabul edilen üç değişken yardımıyla paranın dolaşım hızı
türetilmiştir. Bu üç değişken sırayla ekonomideki para miktarı (M), fiyatlar genel
düzeyi (P) ve ekonomide yapılan toplam işlem miktarını (T) belirleyen gelir düzeyi (Y) olarak belirtilebilir. Bu üç değişken arasından fiyatlar genel düzeyi (P) ve
ekonomide yapılan toplam işlem miktarının (T) çarpımı bize o ekonomide toplam harcama miktarını (P.T) vermektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

P= M*V/Y bu eşitlikten fiyatlar düzeyine ulaşabiliriz.

5*1000/5000 

Fiyat düzeyini 1 olarak elde ederiz.

Cambridge’in k ’si olarak da bilinen k değişkeni ise ekonomik birimlerin nominal gelirlerinden nakit olarak bulundurdukları miktarın oranını göstermektedir.

Baumol ve Tobin'in nakit yönetimi modeline göre nominal faiz oranlarında bir artışın bankaya gitme sıklığı ve para talebi üzerindeki etkisi  Nominal Faiz Oranları, i Arttırır Azaltır şeklindedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Portföy tercihimizi belirleyen birinci faktör servettir. Servet, bir bireyin sahip
olduğu tüm varlıkları içeren kaynaklar toplamı olarak tanımlanır. Servetteki bir
artış varlığın talep edilen miktarında bir artışa yol açması beklenir. İkinci faktörümüz
beklenen getiridir. Bir varlığı satın almaya karar verirken o varlıktan ne kadar getiri
elde etmeyi beklediğimiz bizim için önemlidir. Bir varlığın beklenen getirisindeki nispi artış, bu varlığın talep edilen miktarını da arttırır. Bir varlığın nakde dönüştürülme
hızı ve kolaylığı olarak tanımladığımız likidite üçüncü faktörümüzdür. Bir varlığın
diğer varlıklara göre likiditesi arttıkça talep miktarı da artacaktır. Portföy tercihimizde
etkin olan son faktör risktir. Riski en basit hâliyle o varlığın getirisi ile ilgili belirsizlik
derecesi olarak tanımlayabiliriz. Bir varlığın riski arttıkça talebi azalmaktadır.

Keynes’e göre ekonomik birimlerin spekülasyon amacıyla tuttukları para miktarını belirleyen iki faktör vardır. Bunlardan birincisi gelirdir. Servetle gelir beraber hareket etmektedir. Bireyin geliri arttıkça serveti, serveti arttıkça da geliri artacaktır. Yani, daha yüksek gelir daha fazla servet anlamına gelmektedir. Geliri artan ekonomik birimlerin
spekülasyon amacıyla talep ettikleri para miktarı da artacaktır. Keynes’e göre spekülatif para talebini etkileyen ikinci faktör faiz oranlarıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Para dışındaki varlıkların paraya göre nispi getirilerinin artması durumunda para tutmanın alternatif maliyeti artacak ve para talebi olumsuz etkilenecektir. Sürekli gelir artarsa para talebi artacaktır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Paranın getirisi, 
 Arttırır
Portföy tercihi amacıyla:
Paranın getirisinin artması
hane halkının ve işletmelerin
tuttukları para miktarını
arttırır.

merkez bankası tarafından izlenen daraltıcı bir para politikasının, para piyasası ve denge faiz oranı üzerindeki etkilerini görelim. Para arzındaki azalmaya bağlı olarak para arzı eğrimiz M0 s ’dan, M2 s ’ye sola doğru kayacak, denge faiz oranı artacaktır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Genel olarak döviz kuru işlemlerinden bahsettiğimiz zaman spot kurları kastederiz. Spot işlemler alınıp satılan ulusal paraların ilke olarak anında teslimi kaydıyla yapılır ve teslimat işlemi alım ve satım sonrasındaki iki gün içerisinde gerçekleştirilir. Döviz piyasasındaki işlemlerin büyük bölümü spot işlemlerden oluşur. Döviz işlemlerinde bazen teslimat için 30, 60, 90 veya 180 gün gibi belirli bir süre belirtilir. Bu tür işlemlere forward işlemler (vadeli işlemler) denilmektedir. Forward işlemde bugün üzerinde anlaşılan bir kurdan ve vadede, vade bitiminde alım satım yapılır ve ilerideki bu tarihte kullanılacak kur değeri belirlenmiştir. Forward piyasasında belirlenen geleceğe yönelik bu döviz kuruna forward kur denir ve spot kurdan farklıdır.

Döviz Kuru, bir ülkenin para biriminin, başka bir ülkenin para birimi cinsinden fiyatıdır. Döviz kuru iki farklı biçimde ifade edilebilir. Bir birim yabancı para ile satın alabileceğimiz yerli para miktarını ifade etmek için direkt döviz kuru gösterimini kullanırız. Örneğin 2012 yılı Ocak ayı itibariyle 1 doların değeri 1,90 liraya eşittir dediğimizde direkt döviz kurunu kullanıyoruz.

Piyasa katılımcıları kar elde etmek amacıyla bu para birimini ucuz olduğu piyasadan satın alıp, eş anlı olarak pahalı olduğu piyasada satmaya başlayacaklardır. Bu işlem her iki piyasada da fiyatlar dengeleninceye kadar devam edecektir. Fiyat farklılıklarından faydalanmak için para birimlerinin farklı piyasalardan alınıp satılması sürecine arbitraj denir. Arbitrajda, alım ve satım eş anlı olarak yapılmaktadır ve risk taşımamaktadır. Arbitraj, dünyanın farklı yerlerinde bulunan döviz piyasalarında tek bir fiyatın oluşmasını sağlar

Reel Döviz Kuru: Yerli para biriminin yabancı paralar karşısında satın alma gücüne göre düzeltilmiş değeridir.

Döviz piyasasında ana katılımcılar şu şekildedir:
• Ticari Bankalar: Müşterilerine döviz alım ve satım hizmeti sunan ticari bankalar döviz piyasalarının merkezinde yer almaktadır.
• Firmalar: Yurtdışında faaliyet gösteren firmalar, yurtdışındaki şubelerinin giderlerini karşılamak ve bu şubelerden elde ettikleri gelirleri yerli paraya çevirmek gibi sebeplerle döviz piyasasında işlem yapar.
• Banka Dışı Finansal Kesim: Emeklilik fonları, yatırım fonları gibi banka dışı finansal kesim firmaları da yatırımlarını çeşitlendirmek ve kârlıklarını arttırmak için döviz piyasasında işlemler yaparlar.
• Merkez Bankaları: Merkez bankaları fiyat istikrarını sağlama görevini yerine getirmek için bazı dönemlerde döviz piyasalarına müdahale eder. Merkez bankası yaptığı müdahalelerle gelecek dönemde takip edeceği makro ekonomik politikaların da işaretini verir.

Döviz işlemleri pek çok farklı finansal merkezde gerçekleşir. Dünyada işlem hacminin en büyük olduğu döviz piyasası Londra’dır. Londra’yı sırasıyla New York, Tokyo, Frankfurt ve Singapur takip eder.

Satın alma gücü paritesinin zayıflıklarını üç başlık altında ifade edebiliriz;

• Bütün mallar uluslararası ticarete konu olamaz

• Bütün mallar özdeş (homojen) değildir

• Hükümetler farklı kota ve tarife uygulamalarına sahiptirler

Arbitraj: Farklı piyasalarda aynı mal için farklı denge fiyatlarının oluşmuş olması durumunda, malın ucuz olduğu piyasadan alınarak daha pahalı olduğu piyasada satılması işlemidir.

Ekonominin genişleme dönemlerinde üretim artar ve bir noktada zirveye ulaşır. Bunu takip eden daralma döneminde üretim artışı yavaşlar ve dip noktasına ulaşır. Bu dalgalanmalar periyodik hareketler değildir. Daralma ve genişleme hareketleri her dalgada farklı gelişir. Bir dipten diğer dibe geçiş süresi birkaç aydan birkaç yıla kadar değişebilir mevsimsel olmayan ve ekonominin bütününü etkileyen bu dalgalanmalar “konjonktür dalgalanmaları” olarak bilinmektedir.

Potansiyel Üretim Düzeyi: Ekonomide mevcut bulunan üretim faktörlerinin tam kapasite kullanılması ile üretilebilecek olan üretim düzeyidir.