PARA TEORİSİ - Deneme Sınavı - 14

Takas ekonomisinde fiyatların standartlaştırılması mümkün değildir.

Aynı vadeye sahip tahvillerden geri ödenmeme riskine sahip olan tahvillerle geri ödenmeme riski olmayan tahvillerin faiz oranı arasındaki fark risk primidir. Cevap C'dir.

Menkul kıymetlerin sahip olduğu risk, likidite özelliği, vergilendirme durumu ve vade farklılıklarının faiz oranlarının nasıl etkilendiği faiz oranlarının yapısı ile açıklanır. Cevap A'dır.

Parasal birlik, dolarizasyondan farklı olarak ülkelerin karşılıklı ortak bir para birimini kullanmalarını içerir. Günümüzde Avrupa, Batı Afrika, Karayipler gibi dünyanın farklı bölgelerinde parasal birlik uygulamaları bulunmaktadır. Bunlar arasında en iyi bilinen parasal birlik uygulaması 1999 yılında Avrupa Birliğine üye 11 ülke tarafından kurulan Euro bölgesidir.

Bu teoriye göre örneğin, bugünkü bir yıllık tahvil faiz oranı % 4, gelecek yılki
bir yıllık tahvil faiz oranı % 6 ise bugünkü 2 yıl vadeli tahvil faizleri, bu iki faiz
oranının ortalaması, (0.04+0.06)/2=0.05 olmalıdır. Örneğinden hareketle cevap 6 olacaktır.

Portföy tercihimizi belirleyen birinci faktör servettir. Servet, bir bireyin sahip olduğu tüm varlıkları içeren kaynaklar toplamı olarak tanımlanır. Servetteki bir artış varlığın talep edilen miktarında bir artışa yol açması beklenir. İkinci faktörümüz beklenen getiridir. Bir varlığı satın almaya karar verirken o varlıktan ne kadar getiri elde etmeyi beklediğimiz bizim için önemlidir. Bir varlığın beklenen getirisindeki nispi artış, bu varlığın talep edilen miktarını da arttırır. Bir varlığın nakde dönüştürülme hızı ve kolaylığı olarak tanımladığımız likidite üçüncü faktörümüzdür. Bir varlığın diğer varlıklara göre likiditesi arttıkça talep miktarı da artacaktır. Portföy tercihimizde etkin olan son faktör risktir. Riski en basit hâliyle o varlığın getirisi ile ilgili belirsizlik derecesi olarak tanımlayabiliriz. Bir varlığın riski arttıkça talebi azalmaktadır. Doğru cevap E' dir.

Fisher yaklaşımı, toplam harcamalar ile para arzı arasında bağlantı kuran bir özdeşlik niteliğindedir. Bu yaklaşımda, bir birim paranın yılda ortalama kaç kez el değiştirdiği paranın dolaşım hızı (V) olarak kabul edilmektedir. Paranın dolaşım hızı gözlenebilen bir değişken değildir ve ölçülemez. Bu yaklaşımda, ölçülebildiği kabul edilen üç değişken yardımıyla paranın dolaşım hızı türetilmiştir. Bu üç değişken sırayla ekonomideki para miktarı (M), fiyatlar genel düzeyi (P) ve ekonomide yapılan toplam işlem miktarını (T) belirleyen gelir düzeyi (Y) olarak belirtilebilir. Bu üç değişken arasından fiyatlar genel düzeyi (P) ve ekonomide yapılan toplam işlem miktarının (T) çarpımı bize o ekonomide toplam harcama miktarını (P.T) vermektedir. Bu üç değişkene bağlı olarak paranın dolaşım hızı (V) aşağıdaki şekilde gösterilmiştir:

V= P. T/M 

Doğru cevap E' dir.

Örneğin, bir yıl içeresinde gerçekleşen toplam harcama miktarının 2000 lira olduğu bir ekonomide para miktarımız 500 lira ise bu ekonomide, toplam harcama miktarı olan 2000 lirayı, para miktarı 500 liraya bölerek paranın dolaşım hızının 4 olduğunu söyleyebiliriz. Doğru cevap D' dir.

Modern miktar teorisinin temelleri, Milton Friedman’ın 1956 yılında yazdığı “Paranın Miktar Teorisi: Yeni Bir Yaklaşım” isimli çalışmasına dayanmaktadır. Friedman bu makalesinde sık sık Irving Fisher ve miktar teorisine atıfta bulunuyor olmasına karşın para talebi analizleri Fisher’in analizlerinden çok Keynes ve Cambridge ekonomistlerinin analizlerine yakındır. Doğru cevap B' dir.

Merkez bankası para arzı üzerinde etkili olabilmek için parasal tabanı kullanır. Para arzını arttırmak istiyorsa parasal tabanın miktarını arttıracak, para arzını azaltmak içinse parasal tabanın miktarını azaltacaktır. Doğru cevap C' dir.

Merkez bankalarının, bankacılık sitemine kredi vererek rezerv aktarması reeskont kredisi olarak isimlendirilir. Doğru cevap B' dir.

Friedman’ın para talebi teorisi ile Keynes’in para talebi teorisi arasında birçok benzerlik bulunmasına karşın önemli farklılıklar da bulunmaktadır. Bu farkların açıklanması her iki teoriyi de daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır. Friedman paraya alternatif teşkil eden diğer alternatifleri de para talebi fonksiyonuna dâhil ederek genel ekonominin işleyişinde birden fazla faiz oranının önem taşıdığın kabul etmektedir. Keynes ise paranın dışındaki aktiflerin hepsini tahvil kategorisi altında toplamıştır. Keynes’in bunu yaparken öne sürdüğü gerekçe, söz konusu diğer aktiflerin getirilerinin genellikle birlikte değişim göstermesidir. Friedman’ın teorisinin Keynes’in teorisinden farklılaştığı bir diğer nokta ise Friedman’ın arsa bina gibi reel varlıkları da para talebi fonksiyonuna dâhil etmesidir. Friedman’ın teorisinde, ekonomik birimler ellerinde ne kadar para tutacağına karar verirken reel varlıkların getirilerini de göz önünde bulundururlar. Eğer reel varlıkların beklenen getirisi yüksekse elde tutulmak istenen para miktarı azalacaktır. Friedman kendi yaklaşımı ile Keynes’in likidite tercihi teorisi arasındaki temel farklardan birinin paranın getirisine yönelik yaklaşımlar olduğunu belirtmiştir. Keynes paranın getirisinin sıfır olduğunu kabul etmiştir. Buna karşılık, Friedman’ın analizinde elde para tutmanın getirisi pozitiftir ve bu getiriyi belirleyen iki faktörden söz etmek mümkündür.

Doğru cevap E' dir.

Tarafları bir araya getiren, fon değişim koşullarını belirleyen ve değişimin hızlı ve etkin bir şekilde yapılmasını sağlayan kurumlardır.

Teorinin daha esnek bir yorumu, tercih edilen ortam teorisi olarak adlandırılmaktadır

Endeks: Belirli bir istatistikolaya ait değerlerin zaman içinde meydana gelendeğişimini ölçmeye yarayan ve 100’den başlayan bir sayıdır.
Endeks temel dönemde 100 olarak alınır ve sonra gelen dönemlerin 100’e göre değişimini göstermektedir.

Ülkemizde kullanılan önemli fiyat endekslerinden ikisi Türkiye İstatistik Kurumu
(TÜİK) tarafından oluşturulan ve takip edilen Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE)
ve Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) dir.

Ülkemizde kullanılan önemli fiyat endekslerinden ikisi Türkiye İstatistik Kurumu
(TÜİK) tarafından oluşturulan ve takip edilen Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE)
ve Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) dir.

TÜİK tarafından hesaplanan özel kapsamlı fiyat endeksleri şunlardır:
• Mevsimlik ürünler hariç TÜFE
• İşlenmemiş gıda ürünleri hariç TÜFE
• Enerji hariç TÜFE
• İşlenmemiş gıda ürünleri ve enerji hariç TÜFE
• Enerji, alkollü içkiler ve tütün hariç TÜFE
• Enerji, alkollü içkiler, tütün, fiyatı yönetilen/yönlendirilen ürünler ve dolaylı vergiler hariç TÜFE
• Enerji, alkollü içkiler, tütün, fiyatı yönetilen/yönlendirilen ürünler, dolaylı vergiler ve işlenmemiş gıda ürünleri hariç TÜFE
• İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içecekler, tütün ve altın hariç TÜFE
• Gıda ve alkolsüz içecekler, enerji, alkollü içecekler, tütün ve altın hariç TÜFE

Enflasyon: Bir ekonomide fiyatlar genel düzeyinde yaşanan sürekli artıştır.

Hiperenflasyon: Bir
ekonomide aylık fiyat artış
hızının %50 ve üzerinde
olduğu enflasyon türüdür.