PARA POLİTİKASI

Varlıkların değerinin tarihsel olarak sergiledikleri ortalama değerlerden saparak aşırı değerlenmesine varlık balonu denir.

Altın, döviz gibi çeşitli varlıkların daha önce o piyasada etkin olmayan spekülatörler tarafından kâr elde etmek amacıyla ani bir şekilde satın alınmasına spekülatif atak denir.

Ekonomideki toplam talep miktarını azaltmak için mali daralma sağlanması, politika yapıcılarının finansal krizlere karşı yürüttükleri kurtarma politikalarının amaçlarından biri değildir.

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) göre, mevduatların 50 bin liraya kadar olan kısmı sigorta kapsamındadır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, bankaların kriz dönemlerinde başvurabildiği son durak borç merciidir.

Piyasalar içerisinde devletin rolünü azaltarak özel sektörün etkinliğini arttırmayı amaçlayan ve genellikle devletin düzenlemelerinin azaltılmasını içeren yasal uygulamalar deregülasyon olarak isimlendirilir.

Bankaların zamanı geldiğinde yükümlülüklerini yerine getirememesi riskine likidite riski denir.

Kara Pazartesi olarak da bilinen dünya piyasalarında hisse senedi değerlerinin büyük bir düşüş göstermesini takiben Dow Jones Endüstriyel Ortalaması’nın yüzde 22 değer kaybetmesi ile sonlanan balon 19 Ekim 1987 tarihinde meydana gelmiştir.

Talep artışlarına bağlı olarak varlığın fiyatı artacak ve fiyat artışı ise fiyatın artmaya devam edeceği yönündeki beklentiyi arttıracaktır. Fiyat artışı beklentisinin devam etmesi ise tekrar talep üzerinde arttırıcı yönde bir etki yaratacaktır. Bu döngü neticesinde belirli bir dönemin sonunda o varlığın fiyatı temel değerinin üzerinde bir fiyat ile satılmaya başlanacaktır. İşte varlık fiyatlarının olağanın dışında aşırı değerlenmesi durumuna balon diyoruz.

Ticaret veya bölgesel yakınlık gibi doğrudan ilişki bulunan ülkelerden birinde yaşanılan krizin, ilişkide olduğu diğer ekonomilerin makroekonomik büyüklükleri üzerinde çok büyük olumsuz etkiler doğuracağı belirtilmektedir.

Para teorisi dersinde Keynes’in likidite tercihi teorisini açıklarken faiz oranlarının sıfır düzeyine indiği bir ekonomide, ekonomik birimlerin para talebinin sonsuza yakın olacağından bahsetmiştik. Keynes bu duruma likidite tuzağı adını vermiştir.

Birinci nesil döviz krizi modellerinde döviz krizinin esas nedeni temel ekonomik değişkenlerdeki kötü gelişmelerin, hükûmeti sabit döviz kurunu destekleyemez duruma getirmesidir.

Bu tip modellerde esas olarak temel makroekonomik değişkenler ve onların gelişimi yerine bekleyişler, bekleyişlerin tutarlılığı ve bekleyişlerin aynı yöne kaymasına sebep olan “tetikleyici” nedenler üzerinde durulmaktadır. Başka bir ifade ile hükûmetin ekonomi politikaları yerine piyasa üzerinde durulmaktadır.

Üçüncü nesil döviz krizi modelleri ile ilk defa mikro ekonomik faktörlerin de döviz krizine yol açabileceği kabul edilmiştir. Yatırımların azlığı değil aksine aşırı yatırım döviz krizlerine neden olabilmektedir.

Yine bazı çalışmalarda döviz ve bankacılık krizlerinin eş zamanlı olarak yaşanabileceği ortaya konulmuş ve bu tip modeller “ikiz kriz modelleri” olarak adlandırılmıştır.

Finansal piyasaların daha etkin ve baskılanmamış bir ortamda müdahalelerden uzak bir şekilde çalışması sonucuna yönelik liberalizasyon uygulamaları, beraberinde ciddi riskler de getirmiştir. Bunlardan biri, uluslararası sermaye hareketlerinin serbest bırakılmasıdır. Dolayısıyle E şıkkı doğru değildir.

Eichengreen ve Hausmann (1999), ahlaki tehlikenin finansal sistemin sahip olduğu dört özelliğe bağlı olarak oluştuğunu belirtmişlerdir. "E" şıkkı bunlardan biri değildir.

Bankacılık sitemini banka hücumlar› ve finansal paniklerden korumak için kullanılabilecek bir diğer yöntem ise mevduat sigortası uygulamasıdır. Mevduat sigortası en yalın tanımıyla banka mevduatlarının bir kısmının veya tamamının kurulan bir sistem ile sigorta edilmesidir.

Ekonomi daralma dönemine girdiği zaman hisse senedi piyasalarında değer kayıpları oluşur. Ayrıca finansal kurumların yaşadığı sorunları da ağırlaştırır. Böylece şirket iflasları artar ve batan firmalar kredilerini geri ödeyemezler. Kredi talebi de düşer, yatırımlar azalır. Bu yüzden banka batışları da artar. Bütün bu geri dönüşümler finansal krizin bir kısır döngü (kriz sarmalı) yaratmasına sebep verir.

Bütçe fazlası verilmesinin ve tasarruf ile yatırım oranlarının yüksek olmasından dolayı birinci ve ikinci nesil kriz modelleri kullanılamaz. İkiz kriz modelleri de döviz ve bankacılık krizlerinin eş zamanlı olarak gerçekleştiği krizleri açıklamak da kullanılır. Finansal bulaşma krizleri açıklamak için kullanılan bir model türü değildir. Dolayısıyla doğru cevap üçüncü nesil kriz modelleridir.