PARA POLİTİKASI

Merkez bankası ve faiz politikası

Bekleyişler teorisine göre uzun vadeli faiz oranları bugünkü ve gelecekte beklenen kısa vadeli faiz oranlarının ağırlıklı ortalamasıdır.

Bekleyişler teorisine göre farklı vadelerdeki tahvillerin faiz oranlarının farklı olmasının sebebi, sadece gelecekteki kısa vadeli faiz oranlarına ilişkin bekleyişler tarafından belirlenmesidir. Bekleyişler teorisine göre, tahvil satın almak isteyenler için, vade tercihi söz konusu değildir yani yatırımcılar kısa ve uzun vade arasında herhangi bir tercihte bulunmamaktadır. Farklı yatırım seçeneklerinin aynı beklenen getiriye sahip olması aynı zamanda yatırımcılar için arbitraj olanağının olmaması anlamına da gelmektedir.

Para politikasının araç değişken olarak kullandığı kısa vadeli faiz oranları ile piyasa faiz oranları arasındaki ilişkide bekleyişlerin oynadığı rol getiri eğrilerini, merkez bankaları tarafından politika oluşturma sürecinde önemle takip edilen göstergeler haline getirmiştir.

Taylor Kuralı, merkez bankalarının enflasyon ve üretim hedeflerine ulaşabilmek amacıyla para politikası aracı olarak kullandıkları kısa vadeli faiz oranlarının belirlenmesine yönelik bir araç kuralıdır. Bu kuralın temelinde enflasyonda veya ekonomik konjonktürde oluşabilecek hedeflerden sapmalar karşısında para politikasının kurala bağlı olarak değiştirilmesi ve böylece para otoritesinin davranışlarının daha tahmin edilebilir olmasını sağlamak amacı yer almaktadır.

Kredi daralması genel olarak kredi arzının birden daralması veya herhangi bir faiz oranından verilen kredinin azalması şeklinde tanımlanmaktadır. Kredi daralmasının doğal bir sonucu, borçlanma kıstaslarının ve borçlanma maliyetinin artmasıdır. Kredi daralmasının başlıca nedenleri; banka sermayesinde yaşanan kötüleşmeler, başarısız mevduat kurumlarının faaliyetlerine devam edememesi, banka denetimini üstlenen kurulun katı uygulamaları, bankacılık sektörünün kredi standartlarında yaşanan değişmeler olarak sıralanabilir.

Merkez bankalarının para politikası uygulamaları sonucunda finansal piyasalar üzerinde bir etkiyle başlayan ve daha sonra harcamalar, üretim ve istihdamda değişiklikler yoluyla çalışan, fiyat düzeyi ve daha özellikli olarak enflasyon üzerinde bir etkiyle sonlanan, bir dizi etki ortaya çıkmaktadır. İktisatçılar bu gelişmeler zincirine parasal aktarım mekanizması adını vermektedir.

Elde edilen verilerin ekonominin gelecekte izleyeceği seyre ilişkin ne tür sinyaller verdiğinin para politikası uygulayıcıları tarafından tam olarak anlaşılması sürecinde geçen zamana bağlı olarak ortaya çıkan gecikmedir.

Para politikası kararları firmaların ve hanehalklarının beklentilerini doğrudan ve dolaylı yoldan etkilemektedir. Hanehalklarının tasarruf ve tüketim kararları ile firmaların yatırım kararları sadece bugünkü faiz oranına değil aynı zamanda gelecekte beklenen faiz oranına da dayanır. Döviz kurları da önümüzdeki dönemlerde beklenen kur ve faiz beklentilerine göre şekillenir.

Merkez bankasının politika faiz oranını değiştirmesi piyasa faizlerini etkileyecektir. Merkez bankasının politika faizinde indirime gitmesi ve piyasa faizlerinin de düşmesi durumunda bankacılık sistemine bağımlı küçük firmaların elde edebileceği fonlara ulaşım kolaylaşacaktır. Bu da yatırımlarda bir artışa yol açacaktır. Buna ek olarak genişlemeci bir para politikası, firmaların net değerlerini arttırarak bilançolarını iyileştirecektir. Yüksek bir net değer, firmaların kullandıkları krediyi geri ödeyememe durumunda katlanacakları maliyeti artıracaktır. Yani, yüksek net değer firmaların kullandıkları kredilerle riskli ve maceralı işlere girişme eğilimlerini azaltacaktır.

"A" şıkkı yanlıştır. Çünkü, I. ve II. maddedeki bilgileri birlikte değerlendirdiğimizde, merkez bankasının tüketim ve yatırım harcama kararlarını dolaylı olarak etkileyebileceği çıkarımında bulunabiliriz. "B" şıkkının doğru mu, yanlış mı olduğunu I. ve II. maddede yer alan bilgilere dayarak söylememiz mümkün değildir. Bu konuda yorum yapabilmek için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır. "C" şıkkı çeldirici şıktır ve üniteye göre doğru bilgi içermektedir. Ancak, tek başına bu sorunun içerdiği bilgilere dayanarak "kesinlikle doğru" olduğu söylenemez. "D" şıkkı, doğru cevaptır. I. ve II. maddede verilen bilgilere dayanarak bu çıkarımda bulunabiliriz. "E" şıkkının doğru mu, yanlış mı olduğunu I. ve II. maddede yer alan bilgilere dayarak söylememiz mümkün değildir. Bu konuda yorum yapabilmek için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.

Bekleyişler teorisine göre merkez bankası tarafından belirlenen kısa vadeli faiz oranı, piyasadaki uzun dönemli faizler üzerinde etki yaratır. Bu etkinin temel nedeni, politika faizinde gerçekleştirilecek bir değişikliğin gelecek döneme ilişkin faiz beklentilerini de değiştirmesidir. Sorudaki senaryoda, merkez bankası kısa vadeli faiz oranlarını düşürmektedir. Bu karar, piyasa katılımcılarında uzun vadeli faiz oranlarının düşeceği beklentisini yaratacaktır. Doğru cevap, "C" şıkkıdır.

Merkez bankalarının para politikası faizlerinin piyasa faizlerini etkileme sürecinde ekonomik birimlerin bekleyişleri önemli rol oynar. Para politikası hedeflerine ulaşılmasında duruma göre mi yoksa önceden belirlenmiş belirli bir kurala bağlı olarak mı hareket edilmesi gerektiği sorununu ön plana çıkmış bir sorundur. Merkez bankaları genellikle, para politikalarıyla uyuşan piyasa beklentileri yaratabilmek için, önceden belirlenmiş belirli bir kurala bağlı kalmayı tercih eder. Verilen paragraftaki bilgiden, Avrupa Merkez Bankası (ECB)'nın da kuruluşunda, önceden belirlenmiş belirli kurallara bağlı kalmayı tercih ettiği anlaşılmaktadır. Ancak, yine paragrafta verilen bilgiden, bazı durumlarda bu kurallardan vazgeçebildiği açıklanmaktadır. Bu nedenle, "A" şıkkı doğrudur. Verilen paragrafta, diğer şıklarda yer alan açıklamaların doğruluğunu destekleyen herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

Varlık fiyatlarındaki değişmeler ekonomik birimlerin servetlerini doğrudan etkilerler (I. madde). Varlık fiyatlarındaki değişmeler aynı zamanda toplam harcamaların dört bileşeninden biri olan yatırımlar üzerinde de etkili olabilmektedir (II. madde). Varlık fiyatlarındaki değişmeler banka kredilerine erişimi kolaylaştırarak da toplam harcamaları etkilemektedir. Yüksek hisse senedi fiyatları ise firmaların net değerlerini yükseltecektir.(III. madde). Dolayısıyla, "E" şıkkı doğru cevaptır.

Merkez bankalarının para politikası uygulamaları sonucunda bir dizi etki ortaya çıkar. İktisatçılar bu gelişmeler zincirine parasal aktarım mekanizması adını verir. Bu etki dizisi, finansal piyasalar üzerinde bir etkiyle başlar. Daha sonra aynı dizi harcamalar, üretim ve istihdamda değişiklikler yoluyla çalışır ve fiyat düzeyi ve daha özellikli olarak enflasyon üzerinde bir etkiyle sonlanır.

Para politikası uygulamalarının ekonomiye aktarımında ortaya çıkan gecikme türleri şunlardır: • Veri gecikmesi, • Tanı (teşhis) gecikmesi, • Düzenleme gecikmesi, • Yürütme gecikmesi, • Etkinlik gecikmesi. Değerleme gecikmesi, gecikme türlerinden biri değildir. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Para politikasının yürütülmesi konusunda öne çıkan görüşlerle ilgili üç maddenin her biri doğru ifadeleri kapsamaktadır.

Kredilerin geri ödenmemesi bankaların sermayelerinde azalmaya yol açar. Bu durumda bankalar, sermaye yeterlilik oranı koşulunu tutturabilmek için, krediler kalemi de dâhil olmak üzere varlıklarını azaltmak zorunda kalır. Bankaların kredi kullandırma miktarlarını azaltmalarına sebep olacak şekilde, sermayelerinin azalmasına sermaye daralması adı verilir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Bekleyişler teorisine göre 2 yıl vadeli tahvilin bugünkü getirisinin, 1 yıl vadeli tahvilin bugunkü getirisi ile gelecek dönemde beklenen getirisinin basit ortalamasına eşit olması gerekir. Buna göre %8 ve %10;un aritmetik ortalaması %9'a eşittir.

Bekleyişler teorisine göre; uzun vadeli tahvillerin faiz oranları, bugunkü ve gelecekte beklenen kısa vadeli tahvil faiz oranlarının ağırlıklı ortalamasıdır.