PARA POLİTİKASI

Bir ekonomide faaliyet gösteren ekonomik birimler ileriye dönük beklentilere sahiptir. Merkez bankası, para politikası eylemlerini bir kurala dayandırdığı zaman, bu kural ekonomik birimlere yol gösterecek, belirsizlikleri giderecek ve doğru kararlar almalarını sağlayacaktır. Bu durum da, merkez bankasının para politikası amaçlarını başarıyla gerçekleştirmesine neden olacaktır. Tam istihdam, arzulanabilir bir ekonomik büyüme, fiyat istikrarı ve finansal istikrar, merkez bankası para politikasının amaçlarıdır. Bu amaçlara ulaşmayı sağlayan kuralın kendisi değil; bir para politikasının uygulanmasıdır. Başka bir anlatımla, bir kurala bağlı olmayan para politikaları da bu amaçların gerçekleşmesini sağlayabilir.

Para politikasının belirli bir kural çerçevesinde yürütülmesi gerektiği görüşünü savunanlar, bu kuralın hangi hedef üzerinden uygulanacağı konusunu tartışmaktadır. Merkez bankaları, yukarıda verilen üç alternatif hedefleme stratejisinden herhangi birisini kullanabilir.

Çapa olarak seçilecek bir ülkenin üç kriteri sağlaması beklenir. Bu kriteler şunlardır: 1. Ülke, fiyat istikrarını sağlamada başarılı olmalıdır. 2. Ülke parası sağlam bir rezerv para işlevini görebilmelidir. 3. Hedefleme stratejisi uygulayan ülke ile çapa ülke arasında dış ticaret ilişkisi bulunmalıdır. "Y" ve "Z" ülkelerinin bu kriterlerden en az birine uymadığı bilinmektedir. Bu durumda, çapa ülke olmaya en uygun ülke "X" ülkesidir.

Para arzındaki bir artış, döviz kurunun değerini arttırır. Dolayısıyla, döviz kuru yükselir ve yerli para değer kaybeder. Parasal bir daralma ise, döviz kurunun düşmesine ve yerli paranın değer kazanmasına neden olur. Kısacası, genişlemeci para politikası döviz kurunu yükseltir. Daraltıcı para politikası ise, döviz kurunu düşürür. Dolayısıyla I ve II doğrudur. Merkez bankasının, döviz kurunu hedeflediği düzeyde tutabilmek için yapabileceği en doğrudan müdahale döviz almak veya satmaktır. Dolayısıyla, III de doğrudur. Aslında, zorunlu karşılık oranlarını değiştirerek, piyasadaki para arzını arttırmak ya da azaltmak mümkündür. Ancak, bu eylem "zorunlu karşılık tesis dönemi" nedeniyle hemen sonuç verecek bir müdahale değildir. Dolayısıyla, döviz kurunu etkilemek üzere, para arzını zorunlu karşılık oranlarında değişiklik yapmak mantıklı değildir.

Döviz kuru hedefleme stratejisi izleyen bir merkez bankası için, döviz kurunu hedeflediği düzeyde tutmak üzere döviz satması son derece meşrudur. Dolayısıyla, merkez bankasının döviz satmak zorunda kalması durumunda hesap verme kaygısı bulunmaz. Diğer şıkların döviz satış düzeyini nasıl etkilediğini öğrenmek için sayfa 109'a bakınız.

Döviz kuru mekanizması, 1979-1998 yılları arasında uygulanmıştır. DKM'nın çapa ülkesi, Alman markının istikrarı nedeniyle Almanya olmuştur. Başka bir deyişle, nominal çapa Alman markıdır. Avro ise, 1 Ocak 1999 tarihinde başlayan Avrupa Para Birliği'nin para birimidir.

Ayarlanabilir döviz kur sistemi, dalgalı döviz kur sistemi ve bant dahilinde dalgalanan döviz kur sisteminde bir merkez bankası vardır; bazen kurala bağlı ya da çok kısıtlı da olsa para politikası uygulayabilir. Sabit döviz kur sistemi genellikle para kurulu sisteminde uygulanır.Bu sistemde de kısıtlı olmakla birlikte para politikası uygulanabilir. Ancak, tam dolarizasyon sisteminde yerli para tamamen ortadan kalkmıştır. Olmayan bir ulusal paranın "para politikası" da olamaz.

II. Dış ödemeler dengesine ilişkin otomatik bir mekanizma tesis etmek avantajı şöyle açıklanabilir: Para kurulu sisteminde, ödemeler bilançosunun açık ya da fazla vermesi ekonomideki döviz miktarını etkiler. Bunun sonucunda ekonomideki yerli para miktarı ve dolayısıyla faiz oranları etkilenir. Faizlerdeki değişim ise, yatırım harcamalarını ve milli geliri, milli gelir ise ihracat harcamalarını ve dolayısıyla ödemeler dengesini etkiler. Dolayısıyla, para kurulu sistemi Arjantin'in kamu açıklarını kapamasına yardım edecektir. III. Ulusal paraya kaybolmuş güveni tekrar sağlamak: Para kurulu sistemi, yerli paranın enflasyonist süreç sebebiyle kaybettiği itibarı tekrar kazanmasını sağlayabilir.

Ortodoks Para Kurulu Sistemi'nin en büyük özelliği, merkez bankasının bulunmaması ve %100 karşılık sisteminin kullanılmasıdır. Dolayısıyla doğru cevap E'dir. Diğer şıklarda verilen özellikler doğrudur (Bakınız s:118).

Politika yapıcıların, bir dönemde uygulayacakları politikalara ilişkin verdikleri sözlerden ileride dönebilecekleri anlamına gelen Zaman Tutarsızlığı sorunun azaltılması, kurala dayalı politika uygulamalarının önemli dayanaklarından biridir.

Döviz kuru hedefleme stratejisinin uygulanmasına bakıldığında iki farklı strateji örneği ile karşılaşılmaktadır. Bunlar; • Katı döviz kuru hedeflemesi (hard exchange-rate peg) ve • Yumuşak döviz kuru hedeflemesi (soft exchange-rate peg) stratejileridir. Soru da verilen tanım ikinci stratejiyi tanımlamaktadır.

Merkez bankasının döviz rezervleri kuru savunmayı ve etkilemeyi mümkün kılsa da önemli bir başka sorunun yaşanması olası bir durumdur. O da merkez bankasının döviz satışlarının yerli para miktarı üzerindeki etkisidir. Örneğin, merkez bankasının döviz satışını tercih etmesi para arzı üzerinde daraltıcı bir etki anlamına gelir ve bu durumun önüne geçilmelidir. Bunun için, döviz kuru piyasasına böyle bir müdahalenin yerli para miktarı üzerindeki etkisini gidermek amacıyla para politikası araçlarının kullanımı gerekmektedir. Kura müdahalenin bu şekilde desteklenmesi, para politikası literatüründe sterilize edilmiş müdahale olarak tanımlanır.

Kura yönelik savunmanın yeterince sterilize edilmemesi durumunda ülkedeki faiz oranlarının yükselmesi söz konusu olacaktır. Dolayısıyla kuru savunmak için merkez bankası döviz sattıkça, yerli para miktarı azalacak, bu da ülkedeki faiz oranlarının artmasına neden olacaktır. Faiz oranlarının artması ise firmaların ve bankaların bilançolarını olumsuz etkileyerek finansal sistemin kırılganlığını arttırabilecek ve finansal sistemde bir kriz beklentisi oluşturabilecektir.

Ortodoks Para Kurulu Sistemi, bir kurul tarafından ülke parasının, sadece döviz ve döviz cinsi varlıklar karşılığında sabit kur üzerinden arz edildiği sistemdir. Bu para kurulu sistemi ilk para kurulu uygulamalarındandır ve günümüzde örneklerine rastlamak zordur. Merkez bankasının bulunmadığı %100 karşılık sisteminin kullanıldığı ortodoks para kurulu sisteminde en son ödünç veren özelliği bulunmamaktadır.

Merkez bankasının bulunmadığı %100 karşılık sisteminin kullanıldığı ortodoks para kurulu sisteminde en son ödünç veren özelliği bulunmamaktadır. Görüldüğü gibi bu seçenek (A şıkkı) para kurulu uygulamasının bir ön gerekliliğini değil, para kurulu temel sistemlerinden birinin özelliğini göstermektedir.

Para politikası uygulanırken maliye politikaları dikkate alınmaz.

Döviz kuru hedefleme stratejisinin para kurulu veya tam dolarizasyon olarak uygulanma haline katı döviz kuru hedefleme stratejisi adı verilir

Döviz kuru hedefleme stratejisinin ihracat üzerindeki etkisi, o ekonominin ihracat kompozisyonuna göre farklılık gösteren bir durumdur.

Sabit kur rejiminin uygulandığı ekonomilerde iradi kararlarla, döviz kurunun yükseltilerek, yerli paranın değer kaybetmesine devalüasyon adı verilmektedir.

Parasal tabanın ülkenin döviz rezervine bağandığı, sabit bir kur sisteminden döviz karşılığı para arzının yapıldığı ve para otoritesinin emisyon üzerine bir insiyatifinin bulunmadığı döviz kuru hedefleme stratejisine para kurulu sistemi adı verilir.