PARA POLİTİKASI

Para politikası araçları içinde merkez bankaları tarafından likiditeyi ayarlamak için en çok tercih edilen APİ’nin kullanımına baktığımızda, uygulamada en çok dört tür işlemin gerçekleştiği görülmektedir.
- Doğrudan (Kesin) Satım: Merkez bankasının kalıcı olarak piyasadaki likiditenin fazla olduğunu düşünmesi durumunda başvurduğu APİ türüdür. Böyle bir durumda merkez bankası kendi portföyünde bulunan menkul kıymetlerin bir kısmını satışla çıkararak arzuladığı miktarda likiditeyi piyasadan çekebilir.
- Ters Repo (Geri Alım Vadiyle Satım): Merkez bankasının piyasada geçici bir likidite fazlası olduğunu düşünmesi durumunda bu likidite fazlasını piyasadan çekebilmek için kullandığı APİ’dir. Merkez bankası bu APİ türünde, belirli bir tarihte geri satın almayı taahhüt ederek satış yapmaktadır.
- Doğrudan (Kesin) Alım: Piyasada kalıcı likidite ihtiyacı söz konusu olduğunda, merkez bankasının bu likiditeyi kalıcı olarak sağlamak için piyasadan menkul kıymet satın almasıdır.
- Repo (Geri Satım Vadiyle Alım): Ekonomide geçici likidite ihtiyacı olması durumunda, merkez bankasının bu ihtiyacı karşılamak adına yaptığı APİ türüdür. Bu işlemde merkez bankası geri satmayı taahhüt ederek piyasadan menkul kıymet satın almaktadır.

Merkez bankalarının, kısa vadeli faiz oranlarının arzulanan düzeyde oluşumunu sağlamak ve finansal vadeli piyasalardan menkul kıymet alım ve satımı yapması açık piyasa işlemi (APİ) olarak tanımlanır. Kısaca merkez bankasının piyasadan likidite çekmek için menkul kıymet satması, piyasaya likidite sürmek içinde menkul kıymet satın alması anlamına gelmektedir. Merkez bankası bu menkul kıymetleri sattığında bedelleri satın alan kurumlardan merkez bankasına aktarılmakta iken satın alması durumunda bedelleri merkez bankasından piyasaya aktarılmaktadır.

Yukarıdaki tanım “talep şokunu” açıklamaktadır.

Pozitif arz şokunun arz eğrisi AS sağa kaydığında, milli gelir (Y) artar.

Genişlemeci para politikası, para politikalarından biridir, bir amaç değildir.

Fiyatlardaki sürekli düşüş deflasyon olarak adlandırılmaktadır.

Yukarıdaki tanım para politikası hedefleme stratejisini açıklamaktadır.

Yukarıda verilen tanım “nominal çapa”yı açıklamaktadır.

Repo merkez bankasının makroekonomik etkenler üzerinde etki yaratabilmek için kullandığı araçlardan biri değildir.

Para arzındaki artış likitide arzında artışa sebep olur.

Yukarıdaki tanım faiz koridorunu açıklamaktadır.

Yukarıda verilen açık piyasa işlemi ters repoyu anlatmaktadır.

Ekonomide bazı politika araçlarının kullanımı ile para miktarının değiştirilmesi ve böylelikle makroekonomik değişkenlere yön verilmesi, para politikası olarak tanımlanmaktadır. Para politikasının tanımından da anlaşılabileceği gibi politikanın yürütülmesinde öncelikle makroekonomik değişkenlerde nasıl bir değişimin arzulanır olduğuna karar vermek gerekir.

Söz konusu makro değişkenlerin neler olduğuna baktığımızda karşımıza çıkan önemli değişkenlerin; Milli gelir (Y), istihdam (L) ve fiyatlar genel düzeyi (P) olduğu görülmektedir. Her ekonomi için bu değişkenler, ekonomideki genel görünümü yansıtmada en önemli göstergeler arasında sayılmaktadır. Başka bir ifadeyle bu değişkenler, ekonominin nabzını en iyi yansıtan değişkenler arasındadır.

Talep şoku; bir ekonomide para ve maliye politikası eylemleri uygulanmaksızın toplam talebin fiyatlar genel düzeyi dışındaki bir nedenden dolayı değişmesidir.

Talep yönlü ekonomi politikaları, para ve maliye politikaları şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Dolayısıyla para politikası ile arzulanan nihai hedefe toplam talep üzerinden ulaşmaktadır. Eğer para politikası, nihai hedefe ulaşmak adına toplam talebi arttırmakta ise izlenen politika genişlemeci ya da gevşek para politikası olarak tanımlanmaktadır. Para politikasının hedefe ulaşmak için, toplam talebi azaltıcı yönde uygulanması durumunda ise politika, daraltıcı ya da sıkı para politikası olarak tanımlanmaktadır.

İktisat literatüründe, öne çıkan para politikası amaçlarını genel olarak sıralandığında; tam istihdam, arzulanır bir ekonomik büyüme, fiyat istikrarı ve finansal istikrardır.

Fiyatlar genel düzeyindeki hareketlilik bazen artış bazen de azalma yönünde olabilir. Fiyatlar genel seviyesindeki sürekli artış enflasyon olarak tanımlanmakta iken fiyatlar genel düzeyindeki sürekli azalış deflasyon olarak tanımlanmaktadır.

Merkez bankaları finansal istikrarı sağlamak amacıyla finansal sistemi takip ederek, para miktarını ayarlamakta, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmakta ve bu sistemlere ilişkin gerekli düzenlemeleri yapmakta, finansal sistemde istikrarı sağlamak amacıyla para ve döviz piyasaları ile ilgili gerekli tedbirleri almaktadır. Faiz oranı istikrarı ve döviz kuru istikrarı gibi konuları da finansal istikrar içinde değerlendirmek mümkündür.

Para politikasının hedefleme stratejisi dahilinde yürütülmesinin iki temel nedeni bulunmaktadır. Bu nedenler, para politikası eylemlerinin nihai hedef üzerinde yaratacağı etkinin, dolaylı ve gecikmeli olmasıdır.