PARA POLİTİKASI

2011 sonu itibarıyla dar tanımlı para arzının %65’i vadesiz mevduatlardan %35’lik kısmı ise dolaşımdaki nakitten oluşmaktadır.

Merkez bankası bilançosu aktifi net dış varlıklar ve net iç varlıklardan oluşur. Bilançonun pasifini ise parasal taban yani emisyon, zorunlu karşılıklar ve serbest tevdiat oluşturur.

Merkez bankasının piyasadan döviz alması (döviz varlıklarını arttırır) net dış varlıkların artmasına ve parasal tabanın yükselmesine yol açar.

Mevduat bankalarının bilançosunun aktiflerini rezervler (likit aktifler), menkul kıymetler, krediler ve diğer varlıklar oluşturur.

Mevduat bankalarının bilançosunun pasifinde yer alan unsurlar, borçlar ve özkaynaklardan oluşur. Bunlar ise mevduatlar, mevduat dışı kaynaklar, diğer pasifler ve özkaynaklardır.

Toplam rezervler bankacılık sistemindeki zorunlu ve serbest rezervlerin toplamından oluşmaktadır. Bankaların tuttukları rezervler yaratılacak kaydi para miktarını etkilemektedir. Çünkü kaydi para yaratılması sürecinde rezervler bir sızıntıdır ve kredi olarak kullandırılmayıp elde tutulan rezervlerin artması yaratılabilecek kaydi para miktarının sınırlanmasına yol açar.

Merkez bankası bankacılık sistemine ilave 1 liralık rezerv sağladığında mevduat hacmi bu miktarın belirli bir katı kadar artar, bu süreç mevduat (kaydi para) yaratımı olarak isimlendirilmektedir. Şimdi ilk olarak merkez bankasının ilave rezervleri nasıl sağladığına bakalım. Merkez bankası bankacılık sistemine iki şekilde rezerv sağlayabilmektedir: Bankalara reeskont kredisi kullandırarak ve bankalardan devlet iç borçlanma senetleri (DİBS) satın alarak sağlar.

Fiziki varlığı olmayan, sadece bankaların hesaplarına alacak veya borç kaydı verilmek yoluyla yaratılan bir değişim ve ödeme aracına kaydi para (Banka parası) olarak adlandırılır.

Zorunlu rezerv oranının %12,5 olduğu bir ekonomik ortamda, merkez bankasının A bankasına aktardığı ilave 1000 liralık rezervle bankacılık sisteminin yaratabileceği kaydi para (mevduat parası) miktarını pratik olarak hesaplayabiliriz; (1/0,125)*1000= 8000.

1 değerini, Zorunluk rezerv oranına böldüğümüzde kaydi para çarpanını buluruz; 1/0,05= 20 çarpanı elde ederiz.

Bilançonun pasif tarafı ise Parasal taban büyüklüğünün ikinci bir ifade biçimini “kullanım cephesinden parasal taban”ı vermektedir.

Bankalar çeşitli kaynaklardan sağladıkları bu fonları aktifte yer alan varlıkları elde etmek için kullanmaktadırlar. Bankalar topladıkları fonların bir kısmını rezerv (likit aktif) olarak tutmaktadır.

Merkez bankası bankacılık sistemine iki şekilde rezerv sağlayabilmektedir: Bankalara reeskont kredisi kullandırarak ve bankalardan devlet iç borçlanma senetleri (DİBS) satın alarak.

Başlangıçtaki ek rezerv artışı sonucu, bankacılık sistemindeki mevduatların kaç kat artacağını basit kaydi para çarpanı veya mevduat çarpanı göstermektedir.

Kaydi para miktarı formülüne göre; (1/0.20)*1000 = 5000 TL

Net iç varlıklar kalemi, çok genel olarak TCMB’nin bankacılık ve kamu kesimi ile olan net kredi ilişkisinin bir göstergesi olarak ifade edilebilir. NİV kalemi, kamu kesimine açılan net nakit iç krediler, net APİ (Açık Piyasa İşlemleri) ve net diğer iç varlıkların toplamına eşittir.

Bir banka bilançosunun aktif (varlık) bölümünün en önemli kalemini krediler oluşturmaktadır.

Bankalar ellerinde zorunlu rezerv ve serbest rezerv olmak üzere iki tür rezerv tutarlar. Bankaların bulunduracakları rezerv miktarını belirleyen iki faktör vardır: Bunlardan ilki, bankaların yasalar gereği mevduatlarının belirli bir kısmını TCMB’deki bir hesapta tutmak zorunda olmalarıdır. Bu miktar zorunlu rezervlerdir. İkincisi ise bankaların beklenmedik mevduat çıkışlarını karşılamak ve yatırım fırsatlarını değerlendirmek için kendi belirledikleri bir miktarda serbest rezerv bulundurmalarıdır.”

Sendikasyon; Tek bir borçluya büyük miktarda kredi sağlamak üzere birden fazla finans kurumunun aralarında oluşturdukları geçici bir ortaklıktır.