PARA POLİTİKASI

∆D vadesiz mevduatlardaki değişimi, ∆R rezervlerdeki değişimi ve rD zorunlu rezerv oranını göstermek üzere; ∆D=(1/rD)*∆R 1600= (1/rD)*400 rD=400/1600=0,25=%25 şeklinde hesaplanır.

TCMB bu hamleyle artan iç talebi kısmayı ve kredi artışını sınırlandırmayı hedeflemiştir.

Fiziki varlığı olmayan, sadece bankaların hesaplarına alacak veya borç kaydı verilmek yoluyla yaratılan değişim ve ödeme aracına kaydi para veya banka parası adı verilir.

∆D=1/0,10 ×3000=30000 TL’lik bir kaydi para bankacılık sisteminde yaratılabilir. Bu da merkez bankasının K bankasına sağladığı rezervin 10 katına eşittir.

Cevap: Mevduatları bulunmayan bir bankanın zorunlu rezervleri de bulunamayacağından toplam rezerv miktarı serbest rezerv miktarına eşittir. Buradan toplam rezerv miktarının 10000 TL olduğu sonucuna varılır.

Mevduat dışı temel fon kaynakları, merkez bankasından ve bankalararası piyasadan alınan borçlar, sendikasyon kredileri, repo işlemlerinden sağlanan fonlar, ihraç edilen menkul kıymetler gibi kaynaklardan oluşur.

Bir banka bilançosunun pasifi, bankaya sağlanan fonlardan (kaynaklardan) oluşur ve bankanın borçlarını gösterir. Pasifin ana kalemleri topladığı mevduatlar ve özkaynaklarıdır. Bir banka bilançosunun aktifi ise, toplanmış olan fonların nasıl kullanıldığını gösterir. Aktifin ana kalemleri, rezervler, krediler ve menkul kıymetlerdir. Krediler ve menkul kıymetler, toplanmış fonların gelir getirmek üzere kullanıldığını gösterir. Rezervler ise, banka müşterilerinin mevduatlarını çekmek istemeleri durumuna karşı, bankanın kasasında nakit olarak ya da merkez bankasında mevduat olarak hazır bulundurduğu likit tutarını ifade eder. Dolayısıyla, I.,II. ve IV. ifadeler doğrudur. III. ise ifade yanlıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Tasarruf sahipleri, vadesiz mevduatlarındaki parayı diledikleri zaman çekebilmeyi ister. Aksi takdirde, bankacılık sistemine duyulan güven zayıflar. Bu nedenle, bankalar topladıkları mevduatların tamamını kredi olarak kullandırmak yerine bir kısmını nakit ve likiditesi yüksek varlıklarda tutar. Bankalar kanun gereği de, topladıkları mevduatın bir kısmını kanunla belirlenen orandan hesaplayarak TCMB'da bir hesapta tutmak zorundadır. Bu tutara zorunlu rezervler denir. Bankalar, zorunlu rezerve ek olarak, kendi istekleri doğrultusunda bir tutarı da kredi olarak kullandırmak yerine (yasal bir zorunluluk olmaksızın) kasalarında nakit olarak ya da likiditesi yüksek diğer varlıklarda tutabilir. Bu tür rezervlere de, serbest rezerv adı verilir. Toplam rezervler, zorunlu ve serbest rezervlerin toplamından oluşur. Dolayısıyla, I., II, ve III. ifadeler doğrudur. Tutulan rezerv miktarı ile yaratılan kaydi para arasında bir ilişki vardır. Zira, elde tutulan rezerv miktarı arttıkça, yaratılan kaydi para miktarı azalacaktır. Bu nedenle, IV. ifade yanlıştır ve doğru cevap D şıkkıdır.

Şıklarda verilen kalemlerden krediler, menkul kıymetler ve zorunlu rezervler bir banka bilançosunun aktifinde yer alır. Bu üç kalem içinde zorunlu rezervler TCMB'nın pasifinde gösterilir. Çünkü, zorunlu rezervler bir bankanın varlığı olduğu halde, TCMB'nin yükümlülüğüdür. Doğru cevap E şıkkıdır.

Şıklarda verilen tüm aktörler, aldıkları kararlar ve yaptıkları tercihlerle para arzı düzeyini etkiler. Ancak, Merkez Bankası para arzı düzeyini doğrudan etkileyebilir. Bu nedenle, en önemli aktör merkez bankasıdır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır. Yaratılan kaydi para dolaşımdaki banknot miktarını etkilemez. Çünkü, kaydi para bankalar tarafından yaratılan mevduattan, başka bir ifadeyle, muhasebe kay›tlarından ibarettir.

Doğru cevap B şıkkıdır. Bankaların kredi olarak verebilecekleri miktar azalırsa, yaratılacak kaydi para miktarı da azalacaktır. Bu da kaydi para çarpanını azaltır. A ve E şıkları da aynı sebeple yanlıştır. Zira, serbest rezervlerin artması bankaların kredi olarak verebilecekleri miktarı azaltır. C şıkkı yanlıştır. Modelin varsayımlarının gerçekçi olmadığı doğrudur. Ancak bu model, zayıflıkları göz önünde bulundurularak tahmin yapmakta kullanılabilir. D şıkkı doğru cevap değildir. Bu şıktaki ifade doğru kabul edilebilir; fakat çok genel kullanılan bir ifadedir. En yakın çeldirici cevaptır.

Bankanızdaki vadesiz hesabınızdan 1000 YTL çekerseniz, bankanızdaki vadesiz hesaplar 1000 YTL azalacaktır. Dolayısıyla, bankanız azalan vadesiz mevduat tutarı için merkez bankasına zorunlu rezerv (karşılık) yatırmak zorunda kalmayacaktır. Bu nedenle, rezervleri de azalacaktır. Azalacak rezerv tutarını, zorunlu rezerv oranını vadesiz mevduat tutarı ile çarparak bulabiliriz: %20x1000 YTL= 200 YTL. Doğru cevap C şıkkıdır.

Vadesiz hesabınızdan 2000 YTL çektiğiniz takdirde, bankanızın zorunlu rezerv yükümlülüğü ( zorunlu rezerv oranı x azalan vadesiz mevduat tutarı) % 5 x 2000= 100 YTL azalacaktır. Bankanızın kullandırabileceği kredi miktarı da 2000 YTL - 100 YTL = 1900 YTL azalacaktır. Dolayısıyla, yaratılacak kaydi para miktarı da 1900 YTL azalacaktır. Doğru cevap E şıkkıdır.