PARA POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 8

Etkinlik Gecikmesi: Bir politikanın uygulamaya konulmasıyla, ekonomi üzerinde etkilerinin ortaya çıkması arasında geçen zamanı ifade etmektedir.

Enflasyon hedeflemesi rejimi; merkez bankasının nihai hedefi olan fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi amacına yönelik olarak, para politikasının belirlenen bir dönem için belirlenen sayısal bir enflasyon hedefi ya da hedef aralığına dayandırılması ve bunun kamuoyuna açıklanması şeklinde tanımlanabilen para politikası uygulamasıdır. Enflasyon hedeflemesi yaklaşımında para politikasının esas amacı, düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranını gerçekleştirmektir. Bu stratejide merkez bankası öncelikle ekonomi için uygun olduğuna inandığı bir enflasyon hedefi belirler. Enflasyonun gelecekte izleyeceği seyir hakkında tahminlerde bulunur. Bu tahmin, hedef enflasyon oranıyla karşılaştırılır ve tahminle hedef arasındaki farka bağlı olarak para politikası önlemleri geliştirilir. Merkez bankalarının uyguladığı klasik yöntemlerle karşılaştırıldığı zaman, bu yöntemin para politikasının tasarımını ve performansını arttırdığına inanılmaktadır. Enflasyon hedeflemesi rejiminin toplum tarafından kolaylıkla anlaşılabilmesi ve izlenebilmesi amacıyla öncelikle sayısal bir enflasyon hedefi belirlenir ve kamuoyuna duyurulur. Bu duyuru ile birlikte merkez bankası bu hedefe ulaşacağını taahhüt eder.

Merkez bankasının enflasyon tahminlerinin enflasyon hedefinden önemli ölçüde sapması durumunda merkez bankası temel para politikası aracı olan faiz oranlarına müdahalede bulunarak bu sapmanın önüne geçmeye çalışacaktır. Bir başka ifadeyle merkez bankasının enflasyonun gelecekte izleyeceği seyri doğru öngörebilmesi oldukça önemlidir. Bu amaçla ekonomideki toplam arz ve toplam talep gelişmeleri, parasal göstergelerin seyri, kamu maliyesinde yaşanan gelişmeler, beklentiler, fiyatlama davranışları, iç ve dış şoklar, verimlilik, istihdam ve ücretler, döviz kurlarında ve ödemeler dengesinde yaşanan gelişmeler gibi pek çok farklı unsuru içinde barındıran geniş bir bilgi setinin merkez bankasının hizmetinde olması gerekmektedir.

Brezilya, Kolombiya, Meksika ve Polonya gibi ülkeler 1999 yılından itibaren enflasyon hedeflemesi rejimine geçen ülkelerdendir.

Çekirdek Enflasyon: Enerji fiyatlarında artış, mevsimsel koşullar, maliye politikası gibi dışsal koşullara daha açık olan ve geçici nitelikler taşıyabilen mal ve hizmetlerin TÜFE sepetinden çıkartılmasıyla hesaplanan dar kapsamlı enflasyon tanımıdır.

Avustralya, Filipinler, G.Afrika, İsrail, Kanada, Kolombiya, G.Kore, Şili, Tayland, Yeni Zelanda gibi ülkelerde bant hedefi belirleyen ülkeler arasında yer alır.

Örtük enflasyon hedeflemesi, en yalın hâliyle enflasyon hedeflemesi rejimine yakınsama stratejisidir. Bu dönemde uygulanan para politikası rejiminin açık enflasyon hedeflemesi rejimi ile benzerlikleri aşağıdaki gibidir;
• Örtük enflasyon hedeflemesi rejiminde de bir enflasyon hedefi belirlenmektedir. 2001 yılında çıkartılan yasaya göre TCMB’nin temel amacı fiyat
istikrarını sağlamak olarak belirlenmiştir. TCMB bu amaç doğrultusunda
hangi aracın kullanılacağına dair kendisi karar yetkisine sahiptir.
• Enflasyon hedeflemesi rejiminde olduğu gibi bu rejim altında da her yılın
başında enflasyon hedefi kamuoyuna açıklanmıştır.
• Temel politika aracı her iki uygulama altında da kısa vadeli faiz oranlarıdır.
TCMB örtük enflasyon hedeflemesi rejimi altında temel politika aracı olarak gecelik faiz oranını kullanmıştır. Para politikası gelecek dönem enflasyonuna odaklandığı için faiz aracının alacağı değerler enflasyon tahminleri
ile hedeflenen enflasyon arasındaki farka bağlı olarak değiştirilmiştir.
• TCMB’nin her sene iki kere Bakanlar Kurulu’na ve Türkiye Büyük Millet
Meclisi Bütçe ve Plan Komisyonu’na sunum yaparak hesap vermesi kararı
alınmıştır.
• TCMB hedef alınan enflasyona ulaşmak için iletişim politikasını yaygın bir
biçimde kullanmıştır.
2002 ile 2005 yılları arasında uygulanan rejimin enflasyon hedeflemesi rejiminden ayrılan ve örtük ismini taşımasına sebep olan faktörler ise şöyleydi.

Karar alma mekanizmaları kurumsallaşmamıştı. Para Politikası Kurulu
tavsiye niteliğinde açıklamalarda bulunuyor ve düzenli aralıklarla toplantı
yapmıyordu. Buna karşılık faiz kararları TCMB başkanlığınca herhangi bir
zamanda alınıyordu,
• Buna bağlı olarak, faiz kararlarının alınacağı tarihler kamuoyu tarafından
bilinmiyordu. Bir başka ifadeyle açık enflasyon hedeflemesi rejiminde esas
olan şeffaflık tam olarak sağlanmamıştı.
• Enflasyon raporu yayınlanmıyordu ve TCMB’nin ileriye dönük enflasyon
tahminleri ve olası politika tepkileri hakkında kamuoyu düzenli olarak bilgilendirilmiyordu.
2002 ile 2005 yılları arasında enflasyon hedeflemesi için gereken ön koşullar arasında yer alan bankacılık sektörünün sağlam bir yapıda olması ve finansal piyasaların güçlü ve gelişmiş olmaları konusunda da hem yasal düzenlemeler hem de uygulamalar yönüyle büyük gelişmeler yaşanmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB), örtük enflasyon hedeflemesi rejimi döneminde elde edilen başarıdan aldığı cesaretle açık enflasyon hedeflemesi rejimine geçiş için gerekli ön koşullarda önemli iyileşme sağlandığını da göz önüne alarak, 2006 yılı başından itibaren açık enflasyon hedeflemesi rejimine geçmiş ve son yıllardaki “düşen enflasyon” sürecinden “fiyat istikrarı” sürecine doğru ilerleneceğini ifade etmiştir.

Hedefleme Süresi: Enflasyon hedefinin üç yıllık bir dönem için ilan edilmesi ve yıllık olarak açıklanması kararlaştırılmıştır. Bu hedefi TCMB ve hükûmet beraber belirleyecektir. Para Politikası Kurulu faiz kararlarının alınmasında esas yetkili mercii olmuştur. Kurulun yıl boyunca yapacağı toplantıların tarihlerinin yılbaşında kamuoyuna duyurulması ve Kurulun aldığı faiz kararlarının gerekçelerinin kamuoyuyla paylaşılması kararlaştırılmıştır. Buna ek olarak, TCMB üç ayda bir beklenen enflasyona ilişkin değerlendirmeleri içeren enflasyon raporu çıkaracaktır.

Para Politikasının Fiyat İstikrarına Odaklanması; Enflasyon hedeflemesi rejimini uygulayan bir merkez bankası yalnızca belirlediği enflasyon hedefine ulaşmayı amaçlamalıdır. Başka bir ifadeyle büyüme, istihdam
seviyesi veya döviz kuru istikrarı gibi başka hedefler seçmemelidir. Enflasyon dışında başka bir ekonomik değişkene yönelik taahhütte bulunan merkez bankasının bu amaca ulaşmak için izleyeceği politikalar, enflasyon hedeflemesi ile çelişebilecektir. Örneğin, sabit kur sistemi altında enflasyon hedeflemesi sisteminin işlemesi mümkün değildir. Bu nedenle doğrudan enflasyon hedeflemesi rejimini seçen ülkeler sabit kur sistemini terk etmek durumundadır.

Para politikasının nihai amacı millî gelir, istihdam ve fiyatlar genel düzeyi için belirlenen hedeflere ulaşmaktır. Ancak para politikası araçlarının bu makroekonomik değişkenler üzerindeki etkisi dolaylı bir şekilde olmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Para politikasının nihai amacı millî gelir, istihdam ve fiyatlar genel düzeyi için belirlenen hedeflere ulaşmaktır. Ancak para politikası araçlarının bu makroekonomik değişkenler üzerindeki etkisi dolaylı bir şekilde olmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Merkez bankalarının kullandıkları politika faiz oranı çok kısa vadelidir. Örneğin, TCMB para politikası referans faiz oranı olarak Mayıs 2010’a kadar gecelik borçlanma faiz oranını kullanmaktayken bu tarihten sonra bir hafta vadeli repo faizini politika faizi olarak kullanmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Para Teorisi kitabında açıklandığı gibi farklı vadelere sahip ancak aynı düzeyde risk, likidite ve vergi ayrıcalıklarına sahip tahvillerin getirileri arasında zamanın belirli noktasındaki ilişkiyi gösteren eğri getiri eğrisi olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Servetin Tüketim Üzerindeki Etkisi: Varlık fiyatlarındaki değişmeler ekonomik birimlerin servetlerini doğrudan etkilerler. Örneğin, hisse senetlerinin %30 değer kazanması durumunda, tasarruflarını bu piyasada değerlendiren ekonomik birimlerin servetleri de aynı ölçüde artacaktır. Servette yaşan bu artış bireyleri daha fazla mal ve hizmet satın almaya yönlendirecektir. Dolayısıyla tüketim artacak ve toplam harcamalar artacaktır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Üretim açığı: Bir ekonominin potansiyel reel üretim düzeyi ile gerçekleşen reel üretim düzeyi arasındaki farka eşittir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kredi daralmasının başlıca nedenleri; banka sermayesinde yaşanan kötüleşmeler, başarısız mevduat kurumlarının faaliyetlerine devam edememesi, banka denetimini üstlenen kurulun katı uygulamaları, bankacılık sektörünün kredi standartlarında yaşanan değişmeler olarak sıralanabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Para Politikasının Varlık Fiyatları Üzerindeki Etkileri: Para politikasının varlık fiyatları üzerindeki etkileri ile temel olarak kastedilen, para politikası kararlarının hisse senedi fiyatları üzerinden yatırımları etkilemesidir. Hisse senedinin temel değeri, gelecek dönem elde edilecek temettü ödemelerinin bugünkü değerine eşittir. Faiz oranları düştükçe, bugünkü değerimiz artacak ve hisse senedinin fiyatı artacaktır. Buna ek olarak, para politikasındaki bir gevşeme tüketicilerin ve firmaların gelecek dönemdeki ekonomik büyümeye ilişkin beklentilerini arttıracaktır. Ekonominin daha fazla büyümesi daha yüksek getiri ve kâr olanaklarının ortaya çıkması demektir. Beklentilerdeki bu olumlu gelişme de hisse senedi fiyatlarını yukarıya çekecektir. Doğru cevap E seçeneğidir.

İç gecikme: Para politikasında bir değişikliğe ihtiyaç duyulduğu an ile merkez bankasının para politikasındaki değişikliği uygulamaya başladığı an arasında geçen zamandır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Dış gecikme: Belli bir politikayı uygulamaya koyduktan sonra, bu politika kapsamında değişmesi beklenen hedef değişkenin etkilendiği zamana kadar geçen süredir. Doğru cevap C seçeneğidir.