PARA POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 30

1694 yılında kurulan ve 1844 yılında çıkarılan yasayla yeniden düzenlenen İngiltere Merkez Bankası (Bank of Englan gerçek anlamda ilk merkez bankası olarak kabul edilmektedir.

Modern bir merkez bankasının yerine getirmesi gereken fonksiyonlar genel olarak belli başlıklar altında toplanabilmektedir. Bunlar; banknot çıkararak ekonominin para ve kredi ihtiyaçlarını karşılamak, finansal sistemin istikrarını sağlamak, son kredi mercii olarak ekonominin kredi hacmini ayarlamak,  devletin hazine işlerini ve mali danışmanlığını yapmak, bankaların kasa fazlalıklarını ve mevduat karşılıklarını korumak, bankalar arası alacak ve borçların mahsubunu yapmak, para piyasalarında istikrarı sağlamak, ülkenin altın ve döviz rezervlerini korumak ve uluslararası ödemelerde aracı olmak şeklinde sıralanabilir.

En Son Kredi Mercii Olma Fonksiyonu, merkez bankalarının genel olarak “bankaların bankası” olması tanımına uygun düşmektedir.

Merkez bankasının ekonomik bağımsızlığının ölçülmesinde bütçe açıklarının finansmanı ve parasal araçlar kullanılmaktadır.

İnterbank işlemleri olarak tanımlanan para politikası aracı 1986 yılında yürürlüğe girerek bankalara Merkez Bankası yönetiminde arz ve talebe göre kısa vadeli fon ihtiyaçlarını giderebilme olanağı vermiştir.

Hemen her ülkede bu işlevi yapacak bir merkez bankasının oluşturulması yoluna gidilmiştir. Ancak bu durumun bir istisnası ABD’de ortaya çıkmıştır. Bu ülkedeki federe devletlerin özel haklarını koruma isteği, devlet içinde tek bir emisyon bankası kurulmasını önlemiştir. Bunun sonucunda oluşturulan “Federal Reserve Sistem (FED)”, her birinin çalışma alanları sınırlandırılmış 12 adet “Federal Reserve Bank” dan oluşmuştur. Ancak ülke ekonomisini ilgilendiren konularda izlenecek politikalar, ortak olarak belirlendiği ve 12 bankayı da bağlayıcı olduğu (sadece idari konularda bankaların özel takdir hakları bulunmaktadır) için, bu sistem (FED) tek bir banka gibi algılanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Genişlemeci para politikası, Para politikasının nihai hedeflere ulaşması için toplam talebi artırıcı yönde uyarılmasıdır.

Pozitif talep şokunda toplam talep eğrisi sağa kayacağından fiyatlar genel düzeyi ve milli gelir artar. Talebin artması mal tüketimini ve dolayısıyla üretimi ve istihdamı da arttırır.

Ekonomide bazı politika araçlarının kullanımı ile para miktarının değiştirilmesi ve böylelikle makroekonomik değişkenlere yön verilmesi, para politikası olarak tanımlanmaktadır. Para politikasının tanımından da anlaşılabileceği gibi politikanın yürütülmesinde öncelikle makroekonomik değişkenlerde nasıl bir değişimin arzulanır olduğuna karar vermek gerekir.

Fiyatlar genel düzeyi;para politikasının yürütülmesinde önemli makro ekonomik değişkenlerdendir.

TCMB, birincil piyasadan yasa gereği kamu borçlanma senetleri ile ilgili işlem yapamamaktadır. 1970 yılında yürürlüğe giren kanun ile TCMB APİ yapma yetkisini edinmiş olsa da bu politika aracının kullanımı için bir hayli zaman geçmesi gerekmiş ve APİ 1987 yılında yapılmaya başlamıştır. TCMB günümüzde bu işlemleri gerçekleştirir iken ihale ya da kotasyon yöntemlerini kullanmaktadır.

Bir ekonomide faaliyet gösteren ekonomik birimler ileriye dönük beklentilere sahiptir. Merkez bankası, para politikası eylemlerini bir kurala dayandırdığı zaman, bu kural ekonomik birimlere yol gösterecek, belirsizlikleri giderecek ve doğru kararlar almalarını sağlayacaktır. Bu durum da, merkez bankasının para politikası amaçlarını başarıyla gerçekleştirmesine neden olacaktır. Tam istihdam, arzulanabilir bir ekonomik büyüme, fiyat istikrarı ve finansal istikrar, merkez bankası para politikasının amaçlarıdır. Bu amaçlara ulaşmayı sağlayan kuralın kendisi değil; bir para politikasının uygulanmasıdır. Başka bir anlatımla, bir kurala bağlı olmayan para politikaları da bu amaçların gerçekleşmesini sağlayabilir.

Para politikasının belirli bir kural çerçevesinde yürütülmesi gerektiği görüşünü savunanlar, bu kuralın hangi hedef üzerinden uygulanacağı konusunu tartışmaktadır. Merkez bankaları, yukarıda verilen üç alternatif hedefleme stratejisinden herhangi birisini kullanabilir.

Çapa olarak seçilecek bir ülkenin üç kriteri sağlaması beklenir. Bu kriteler şunlardır: 1. Ülke, fiyat istikrarını sağlamada başarılı olmalıdır. 2. Ülke parası sağlam bir rezerv para işlevini görebilmelidir. 3. Hedefleme stratejisi uygulayan ülke ile çapa ülke arasında dış ticaret ilişkisi bulunmalıdır. "Y" ve "Z" ülkelerinin bu kriterlerden en az birine uymadığı bilinmektedir. Bu durumda, çapa ülke olmaya en uygun ülke "X" ülkesidir.

Para arzındaki bir artış, döviz kurunun değerini arttırır. Dolayısıyla, döviz kuru yükselir ve yerli para değer kaybeder. Parasal bir daralma ise, döviz kurunun düşmesine ve yerli paranın değer kazanmasına neden olur. Kısacası, genişlemeci para politikası döviz kurunu yükseltir. Daraltıcı para politikası ise, döviz kurunu düşürür. Dolayısıyla I ve II doğrudur. Merkez bankasının, döviz kurunu hedeflediği düzeyde tutabilmek için yapabileceği en doğrudan müdahale döviz almak veya satmaktır. Dolayısıyla, III de doğrudur. Aslında, zorunlu karşılık oranlarını değiştirerek, piyasadaki para arzını arttırmak ya da azaltmak mümkündür. Ancak, bu eylem "zorunlu karşılık tesis dönemi" nedeniyle hemen sonuç verecek bir müdahale değildir. Dolayısıyla, döviz kurunu etkilemek üzere, para arzını zorunlu karşılık oranlarında değişiklik yapmak mantıklı değildir.

Döviz kuru hedefleme stratejisi izleyen bir merkez bankası için, döviz kurunu hedeflediği düzeyde tutmak üzere döviz satması son derece meşrudur. Dolayısıyla, merkez bankasının döviz satmak zorunda kalması durumunda hesap verme kaygısı bulunmaz. Diğer şıkların döviz satış düzeyini nasıl etkilediğini öğrenmek için sayfa 109'a bakınız.

Döviz kuru mekanizması, 1979-1998 yılları arasında uygulanmıştır. DKM'nın çapa ülkesi, Alman markının istikrarı nedeniyle Almanya olmuştur. Başka bir deyişle, nominal çapa Alman markıdır. Avro ise, 1 Ocak 1999 tarihinde başlayan Avrupa Para Birliği'nin para birimidir.

Ayarlanabilir döviz kur sistemi, dalgalı döviz kur sistemi ve bant dahilinde dalgalanan döviz kur sisteminde bir merkez bankası vardır; bazen kurala bağlı ya da çok kısıtlı da olsa para politikası uygulayabilir. Sabit döviz kur sistemi genellikle para kurulu sisteminde uygulanır.Bu sistemde de kısıtlı olmakla birlikte para politikası uygulanabilir. Ancak, tam dolarizasyon sisteminde yerli para tamamen ortadan kalkmıştır. Olmayan bir ulusal paranın "para politikası" da olamaz.

II. Dış ödemeler dengesine ilişkin otomatik bir mekanizma tesis etmek avantajı şöyle açıklanabilir: Para kurulu sisteminde, ödemeler bilançosunun açık ya da fazla vermesi ekonomideki döviz miktarını etkiler. Bunun sonucunda ekonomideki yerli para miktarı ve dolayısıyla faiz oranları etkilenir. Faizlerdeki değişim ise, yatırım harcamalarını ve milli geliri, milli gelir ise ihracat harcamalarını ve dolayısıyla ödemeler dengesini etkiler. Dolayısıyla, para kurulu sistemi Arjantin'in kamu açıklarını kapamasına yardım edecektir. III. Ulusal paraya kaybolmuş güveni tekrar sağlamak: Para kurulu sistemi, yerli paranın enflasyonist süreç sebebiyle kaybettiği itibarı tekrar kazanmasını sağlayabilir.