PARA POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 19

Serbest rezervler, beklenmeyen nakit çekişlerini karşılamak ya da kârlı yatırımlarla karşılaştıklarında kullanmak için, bankaların yasal zorunluluk olmaksızın ayırdıkları fonlardır

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 2005 tarihinden itibaren üç ayrı yeni para arzı tanımı yapmıştır. Bunlar; M1, M2 ve M3.

Aç›k piyasa işlemleri ile para arzı arasındaki ilişki aşağıdaki gibi özetlenebilir; APİ (alım) ⇒ Rezervler↑⇒ Parasal Taban↑⇒ Para Arz›↑ APİ (Satım) ⇒ Rezervler↓⇒ Parasal Taban↓⇒ Para Arz›↓

Parasal taban (baz para), dolaşımdaki i nakit ile bankaların rezervlerinin toplamından oluşur.

Zorunlu karşılık oranları ile para arzı arasında ters yönlü bir ilişki bulunmaktadır.

Bankacılık sistemi tarafından yaratılan kaydi para sürecini, aşamalandırarak basitçe aşağıdaki gibi özetlenebilir: 1. Sisteme herhangi bir miktarda para girişi olduğunda (merkez bankası işlemleri ile), para ilk defa bir bankaya mevduat (D) olarak yatırılır. 2. Mevduatı kabul eden banka, bu mevduat için belirli bir oranda karşılık (zorunlu karşılık) ayırdıktan sonra kalan miktarı kredi olarak verir. 3. Krediyi alan işletme veya hanehalkı bu kredi ile herhangi bir mal veya hizmet karşlığı harcama yapar. 4. Harcanan bu para tekrar aynı veya başka bir bankaya mevduat olarak döner. 5. Banka, dönen mevduat için tekrar bir zorunlu karşılık ayırarak kalan miktarı işletmelere veya hane-halkına kredi olarak verir.

Bankacılık Sektörü Bilançosu'nun aktiflerinde, • Kasa • MB’deki Serbest Mevduat • MB’deki Zorunlu Karşılıklar • Ticari Krediler yer alır.

Para arzını etkileyen faktörlerden bazıları aşağıdaki şekilde özetlenebilir: 1) APİ(alım) ⇒ Para Arı›↑ veya APİ (Satım) ⇒ Para Arzı↓ 2) Zorunlu Karşılık Oranları↑⇒ Para Arzı↓ veya Zorunlu Karşılık Oranları↓⇒ Para Arzı↑ 3) Reeskont Kredileri↑⇒ Para Arzı↑ Reeskont Kredileri↓⇒ Para Arzı↓

Merkez Bankası bilançosunun pasifinde • Emisyon • Serbest Mevduat • Zorunlu Karşılıklar yer alır.

Verilenler: D= 1000, C= 250, rE= 0,10, rD= 0,10 rC=C/D=250/1000=0,25 Buna göre para çarpanı m= (1+rC)/(rC+rD+rE)=(1+0,25)/(0,25+0,10+0,10)=1,25/0,45=2,777

Mevduat çıkışlarının artacağı beklentisine bağlı olarak belli dönemlerde bankalar daha çok serbest rezerv tutmak isteyebilirler.

Vadesiz mevduatlara ödenen faiz oranlar› da nakit tutma isteğini ters yönde etkilemektedir. Çünkü vadesiz mevduatlara ödenen faiz, elde nakit tutmanın alternatif maliyetini oluşturmaktadır. Dolayısıyla vadesiz mevduat faiz oranlarının artması nakit tutma isteğini azaltacaktır. Bunun tersi de doğrudur. Yani vadesiz mevduat faiz oranlarındaki bir azalışı ya da vadesiz mevduatlara hiç faiz ödenmemesi durumu nakit tutma isteğinin artmasına neden olacaktır.

Nakit tutma isteğini belirleyen bir diğer faktör ise kayıt dışı ekonominin boyutudur. Kayıt dışı ekonomi nakit kullanımının yaygınlığını gerektirir. Çünkü nakit dışındaki ödemeler, yapılan işlemin bir şekilde kayıt altına alınmasına neden olmaktadır.Dolayısıyla kayıt dışı ekonominin varlığı ve genişliği nakit tutma isteğini artırmaktadır

Merkez bakası zorunlu rezerv oranlarını yükselttiğinde, para çarpanı düşer, para arzı azalır.

Piyasa faiz oranlarındaki değişmeler de serbest rezervlerin miktarı üzerinde etkili olmaktadır. Bu bağlamda piyasa faiz oranının artması, bankaların serbest rezervlerinin fırsat maliyetinin (alternatif maliyet) artmasına neden olmaktadır. Bu durumda bankalar daha az serbest rezerv tutmak ve daha çok kredi vermek isterler. Bu bağlamda daha çok kaydi para yaratılır.

Mevduatların geri dönüş oranı ne kadar yüksek olursa, yaratılan kaydi para o ölçüde yüksek olacağından, para arzı da o kadar yüksek olacaktır. Mevduatların geri dönüş oranı ne kadar düşük olursa, yaratılan kaydi para o ölçüde düşük olacağından, para arzı da o kadar düşük olacaktır.