PARA POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 18

Para arzı değişmeleri faiz oranları üzerinden yatırım ve üretim gibi faktörleri etkileyerek ekonominin reel dengesi üzerinde etkili olmaktadır. Parasal aktarma mekanizmasına göre, para arzında meydana gelen bir artış faiz oranlarında düşüşe neden olmakta, dolayısıyla yatırım ve üretim artmaktadır.

Para arzı tanımlardan en çok kullanılanı dar tanımlı para arzıdır. Doğrudan ve istendiği anda hiç bir kısıtlama olmaksızın ödemelerde kullanılabilen finansal varlıkları içerir. Dar tanımlı para arzı, dolaşımdaki nakit (C) ve vadesiz mevduatların (D) toplamından oluşmaktadır.

Bir ekonomide para arzını çeşitli aktörler ve bu aktörlerin davranışları belirler. Bu aktörler: Merkez Bankası, bankalar ve Banka dışı kesimdir (mevduat sahipleri ve bankalardan borç alanlardır).

Açık piyasa işlemleri para yaratma yolları arasında en yoğun başvurulan yöntemdir. Tanımlamak gerekirse genel anlamda şöyle bir tanım uygun olacaktır: Açık piyasa işlemeleri, “DİBS (devlet iç borçlanma senetleri) başta olmak üzere çeşitli finansal araçların merkez bankası tarafından alınıp-satılarak ekonominin para arzını etkilemesi olarak tanımlanabilir.

Ekonomide yaratılan para arzı büyüklüğünü belirleyen birtakım faktörler bulunmaktadır. Bu faktörlerde meydana gelen değişmelere bağlı olarak para arzı miktarı azalıp çoğalmaktadır. Bu faktörler bağlamında para arzının belirleyicileri Açık piyasa işlemleri, reeskont kredileri, zorunlu karşılık oranları, bankaların aşırı rezerv bulundurma isteği ve halkın nakit tutma isteğidir.

Merkez bankaları zorunlu karşılık oranını bir para politikası aracı olarak kullanabilmektedir. Zorunlu karşılık oranları ile para arzı arasında ters yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Merkez bankası zorunlu rezerv oranlarını yükselttiğinde bankacılık sisteminin kaydi para yaratma olanakları daralacak ve bu durum para arzının azalmasına neden olacaktır.

Reeskont oranlarındaki bir düşüşe bağlı olarak, bankacılık sisteminin reeskont kredisi talebi artacaktır. Merkez bankası’ndan kullanılan reeskont kredisine bağlı olarak bankaların rezervleri artacaktır

Parasal taban (baz para), dolaşımdaki nakit ile bankaların rezervlerinin toplamından oluşur.

Bir ekonomide belirli bir anda dolaşımda bulunan her türlü paranın toplam miktarına para arzı denir.

Dar Tanımlı Para Arzı(M1) Para arzı tanımlardan en çok kullanılanı dar tanımlı para arzıdır. Doğrudan ve istendiği anda hiçbir kısıtlama olmaksızın ödemelerde kullanılabilen finansal varlıkları içerir. Dar tanımlı para arzı, dolaşımdaki nakit (C) ve vadesiz mevduatların (D) toplamından oluşmaktadır.
M1 = Dolaşımdaki Nakit + Vadesiz Mevduatlar

TCMB tarafından yapılan son ve en geniş tanımlı para arzı M3’tür. M3 para arzı tanımı ise şöyledir:
M3 = M2 + Repo + Para Piyasası Fonları (B Tipi Likit Fonlar) + İhraç Edilen Menkul Değerler

Bir ekonomide para arzının temel kaynağı merkez bankalarıdır.

Merkez bankasının zorunlu karşılıklar oranını arttırması kaydi para yaratma olanaklarını azaltarak, parasal tabanın azalmasına ve rezervlerin azalmasına neden olur.

İçsel para arzı yaklaşımına göre faiz oranının yükselmesi durumunda, nakit tutma oranı azalır, para çarpanı ve para arzı artar.

Ekonomik birimlerin nakit tutma isteklerini belirleyen çeşitli faktör olduğu bilinmektedir. Bunlar; Finansal sistemin gelişmişliği, Vadesiz mevduat faiz oranlarının büyüklüğü, Enflasyon oranı, Finansal istikrarsızlık, Kayıt dışı ekonominin büyüklüğü, gibi faktörlerdir.

Para arzının içselliği, post keynesyen iktisat akımından sonra başlar.

Yukarıdaki tanım ‘para arzını’ açıklamaktadır.

Yukarıdaki tanım ‘dolaşımdaki para’ yı açıklamaktadır.

Net dış varlıklar, Kamu Sektörü Kredileri, Bankacılık Sektörü Kredileri, Net Diğer Kalemler merkez bankası bilançosuna ait bileşenlerdir. Oysa  "kasa"  bankacılık sektörüne ait bir bileşendir.

Merkez Bankası, Bankalar, Bankalardan Borç Alanlar ve Mevduat Sahipleri para arzını etkileyen aktörlerdendir. Ancak "fonlar" bu aktörlerden biri değildir.