PARA POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 15

“Parasal taban”, dolaşımdaki paraya ilave olarak bankaların kendi kasalarındaki nakdi ve bankaların Merkez Bankası’ndaki mevduatını içerir.

M3 Para Arzı, TCMB tarafından yapılan son ve en geniş tanımlı para arzı M3’tür. M3 para arzı tanımı ise şöyledir:

 M3 = M2 + Repo + Para Piyasası Fonları (B Tipi Likit Fonlar) + İhraç Edilen Menkul Değerler

M1 = Dolaşımdaki Nakit + Vadesiz Mevduatlar

M2 = M1 + Vadeli Mevduatlar

Bir ekonomide para arzını çeşitli aktörler ve bu aktörlerin davranışları belirler. Bu aktörler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

Merkez bankaları aşağıda sıralanan dört yönteme bağlı olarak para yaratırlar:

Bankalar kendileri tarafından iskonto edilen senetleri Merkez Bankası’na götürüp, iskonto ettirerek merkez bankalarından kredi alabilirler. Bu sayede piyasaya para çıkarılmış (arz edilmiş) olmaktadır. Bu işleme reeskont, reeskont sırasında uygulanan faiz oranına ise reeskont faiz oranı denir.

Açık piyasa işlemeleri, “DİBS (devlet iç borçlanma senetleri) başta olmak üzere çeşitli finansal araçların merkez bankası tarafından alınıp-satılarak ekonominin para arzını etkilemesi olarak tanımlanabilir.

Ekonomide yaratılan para arzı büyüklüğünü belirleyen birtakım faktörler bulunmaktadır. Bu faktörlerde meydana gelen değişmelere bağlı olarak para arzı miktarı azalıp çoğalmaktadır. Bu faktörler bağlamında para arzının belirleyicileri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır.

Zorunlu karşılıklar; mevduat kabul eden bankaların topladıkları mevduatlara karşılık olarak merkez bankasında tutmak zorunda oldukları mevduatlarının kanunen saptanan miktarıdır. Bu daha çok oransal olarak ifade edi-lir ve kullanılır. Uygulamada zorunlu karşılık oranları olarak bilinen oran, tutulan zorunlu karşılıklar miktarının mevduatlara oranı olarak ifade edilmektedir.

Bankaların, nakit gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla Merkez Bankası’ndan senet iskontosu şeklinde talep ettikleri nakdi krediye reeskont kredisi denilmektedir. Bu kredinin uygulanmasında kullanılan faiz oranına, reeskont oranı denilmektedir.   Merkez Bankası genişletici para politikası izliyorsa reeskont oranını düşürecek, daraltıcı para politikası izliyorsa reeskont oranını yükseltecektir.

Ekonomik birimlerin nakit tutma isteklerini belirleyen çeşitli faktör olduğu bilinmektedir. Bunlar;

Para arzı tanımlardan en çok kullanılanı dar tanımlı para arzıdır. Doğrudan ve istendiği anda hiç bir kısıtlama olmaksızın ödemelerde kullanılabilen finansal varlıkları içerir. Dar tanımlı para arzı, dolaşımdaki nakit (C) ve vadesiz mevduatların (D) toplamından oluşmaktadır.

Merkez bankası tarafından yapılan diğer tanım, geniş anlamda para arzı olarak adlandırılmaktadır. Geniş tanımlı para arzı M2 ile sembolize edilmektedir. Geniş tanımlı para arzı, M1 para arzına mevduat bankaları, katılım bankaları ve TCMB’deki T ve yabancı para vadeli mevduatların (TD) ilave edilmesiyle bulunmaktadır. 

M2=M1+Vadeli mevduatlar

TCMB tarafından yapılan son ve en geniş tanımlı para arzı M3’tür. M3 para arzı tanımı ise şöyledir: M3 = M2 + Repo + Para Piyasası Fonları (B Tipi Likit Fonlar) + İhraç Edilen Menkul Değerler.

M3 = Dolaşımdaki Nakit + Vadesiz Mevduatlar + Vadeli Mevduatlar + Repo + Para Piyasası Fonları + İhraç Edilen Menkul Değerler

Bir ekonomide para arzını çeşitli aktörler ve bu aktörlerin davranışları belirler. Bu aktörler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

Merkez bankası bilançosunun aktifinde yer alan kalemler:

Net Dış Varlıklar

Kamu Sektörü Kredileri

     DIBS Portföyü

Bankacılık Sektörü Kredileri

      Açık Piyasa İşlemleri

       Reeskont Kredileri

Net Diğer Kalemler.

Merkez bankası bilançosunun pasifinde yer alan kalemler şunlardır:

Bankacılık sektörü bilançosunun aktifinde yer alan kalemler şunlardır:

Bankacılık sektörü bilançosunun pasifinde yer alan kalemler şunlardır:

Vadesiz Mevduat

Vadeli Mevduat

MB’den Alınan Krediler

  -Açık Piyasa İşlemleri

  -Reeskont Kredileri

Merkez bankaları aşağıda sıralanan dört yönteme bağlı olarak para yaratırlar:

D=500 milyar

C=200 milyar

ER=1 milyar

r_D=0,10

Nakit tutma oranı: 200/500=0,40

Serbest rezerv oranı: 2/500=0,004

Zorunlu karşılık oranı: 0,10

Sayfa 32'deki formülde verilenleri yerine yazarsak: para çarpanı=2,77 sonucuna erişiriz.