ÖZEL VERGİ HUKUKU II

Katma Değer Vergisi Kanunu’ na göre; imalatçılar tarafından yapılan ihraç kaydıyla teslimlerde, ihracatçılardan tahsil edilmeyen katma değer vergisi, vergi dairesince tecil ve malın teslim tarihini takip eden ayın başından itibaren 3 ay içinde ihraç edilmesi hâlinde terkin edilecektir.

Teslim ve hizmetlerde matrah, bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya borçlanılan; para, mal ve para ile temsil edilebilen değerlerin (hisse senedi, tahvil, yemek, konut tahsisi, toplu taşıma, demirbaş giyim eşyası gibi) toplamıdır. Bedelin bulunmadığı, bilinmediği, paradan başka şeylerin olduğu ya da emsal bedel veya ücretten açık bir şekilde düşük olduğu hâllerde Vergi Usul Kanunu’ na göre belirlenen emsal bedeli veya
emsal ücreti esas alınacaktır.

Katma Değer Vergisi Kanunu’ nda sosyal amaç güden (ticari amaçlı olmayan) faaliyetleri teşvik etmek amacıyla bu tür faaliyetleri yürüten kurum ve kuruluşlara (özellikle kamu kurumlarına) birtakım ayrıcalıklar sağlanmıştır. Bu kapsamda katma değer vergisinden istisna edilecek teslim ve hizmetler şunlardır:

• Kamu kurum ve kuruluşlarının, hastane, anıt, park, laboratuvar, yurt, huzurevi, aşevi, yetimhane ve benzeri yerleri işletmek suretiyle ifa ettikleri teslim ve hizmetler,

• Özel okul ve yurtların bedelsiz verdikleri eğitim, öğretim ve yurt hizmetlerinin ilgili dönemdeki kapasitelerinin %10’ u (üniversite ve yüksekokullarda maksimum %50’ si), bedelsiz mal ve hizmet teslimleri, kamu kurumlarına yapılan bedelsiz teslimler (bir sanatoryuma bedelsiz araç teslimi gibi) ile fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara yapılan teslimler,

• Yabancı devletlerin Türkiye’ deki diplomatik temsilcilik ve konsoloslukları ile yabancı hayır ve yardım kurumlarına, kamu kurum ve kuruluşlarınca bedelsiz olarak yapılacak teslim ve hizmetlere ilişkin olarak yapılan teslim ve hizmetler,

• Tescilli taşınmaz kültür varlıklarının rölöve, restorasyon ve restitüsyon projelerine (klima, jakuzi, yangın hassas algılama, kapalı devre kamera sistemi, tefriş elemanları vb. hariç) ilişkin teslimler (örneğin Vakıflar Genel Müdürlüğü adına tescilli bir çeşmenin, restore edilmesi için gerekli mal ve hizmet alımları gibi),

• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ruhsat, izin, onay ve benzeri hizmetleri (örneğin esnaf ve sanatkarlar odaları tarafından, basit usule tabi mükelleflerin kayıtlarını tutma hizmeti karşılığında alınan bedeller) ile bu hizmetlerle ilgili olarak kullanılacak basılı kâğıtların teslimi (motorlu taşıtlar tescil plaka teslimleri hariç).

Katma Değer Vergisi Kanunu’ nda matraha dâhil olan unsurlar sayılmak suretiyle verginin konusuna girip girmeyeceği konusunda tereddüt bulunan konulara açıklık getirilmiştir. Burada temel amaç muvazaalı yollarla matrahın daraltılması yani özünde katma değer vergisine tabi olan unsurların çeşitli isimler altında tahsili suretiyle vergi dışında bırakılması önlenmektedir. Buna göre aşağıda çeşitli adlarla ifade edilen menfaat, hizmet
ve değerler matraha dâhil edilecektir:

• Teslim alanın gösterdiği yere kadar satıcı tarafından yapılan taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri,
• Ambalaj giderleri (geri verilmesi mutad olan boş kaplara ilişkin teminat niteliğindeki depozitolar hariç), sigorta, komisyon ve benzeri gider karşılıkları ile vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar,
• Vade farkı, kur farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerler (otomobile bir yıl süreyle bedava bakım hizmeti verilmesi gibi).

Ticari hayattaki yaygın uygulama dikkate alınarak birtakım unsurlar katma değer vergisinin matrahına dâhil edilmemiştir. Buna göre;
• Fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen ve ticari teamüllere uygun miktardaki iskontolar (normal fiyattan yapılan indirimler) matraha dâhil değildir. Örneğin 1000 liralık bir takım elbisede %25 oranında iskonto yapılması hâlinde, iskonto tutarı olan 250 liranın faturada ayrıca gösterilmesi koşuluyla katma değer vergisi 750 lira üzerinden hesaplanacaktır. Diğer yandan makul ve kabul edilebilir olmayan iskontolar ile sonradan yapılan ve dolayısıyla faturada gösterilmeyen iskontoların, matrahtan düşülmesi mümkün değildir. Hazine ve Maliye Bakanlığı ayrıca belli bir dönem sonunda ya da belli bir ciro aşıldığında, çeşitli adlarla yapılan (satış primi, hasılat primi, yıl sonu iskontosu gibi) iskontoların, firmanın çabaları sonucu kazanılan ek bir ödeme olduğu (malla ilgili olmadığı) gerekçesiyle indirilmesine izin vermemektedir.
• Mükelleflerin yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplayarak, düzenledikleri fatura ve benzeri vesikalar üzerinde gösterdikleri katma değer vergisi matraha dâhil değildir. Dolayısıyla fiyatı katma değer vergisi dâhil şekilde belirlenen işlemlerde, katma değer vergisi hariç tutarın (matrahın) bulunabilmesi için iç yüzde yöntemi kullanılmaktadır. Örneğin %8 oranına tabi 10 liralık bir malda, katma değer vergisi matrahı iç yüzde yöntemi uygulanarak (10/1,08T) = 9.2592T olacaktır.

Katma değer vergisinin oranı vergiye tabi her bir işlem için %10 olarak belirlenmiştir. Bu oran belirlenirken katma değer vergisinin yürürlüğe girmesi ile birlikte yürürlükten kalkan vergilerin hasılat kaybının karşılanması esas alınmıştır. Diğer yandan Cumhurbaşkanı bu oranı, dört katına kadar artırmaya, % 1’ e kadar indirmeye, bu oranlar dâhilinde muhtelif mal ve hizmetler ile bazı malların)perakende safhası ve inşaatın yapıldığı arsanın veya konutun vergi değeri ve bulunduğu yeri esas alarak konut teslimleri için farklı vergi oranları tespit etmeye yetkilidir.

Temel gıda maddelerinde katma değer vergisi %8 olarak belirlenmiştir

Katma değer vergisinin en önemli özelliği indirim mekanizmasına sahip olmasıdır. Nihai tüketiciye kadar olan bütün safhalarda katma değer vergisi alınmakta ancak her bir safhada hesaplanan katma değer vergisinden bir önceki safhanın vergisi düşülerek sadece o safhada eklenen değer vergiye tabi tutulmaktadır. Bu sayede; vergiden vergi alınması, her safhada alınan vergilerin mal ve hizmetin bünyesinde kalması, o mal veya hizmet üzerine ağır bir vergi yükü yüklenmesi gibi durumlar önlenerek, aynı tür mal ve hizmetlerin aynı vergi yükünü taşıması sağlanmaktadır. Buna göre mükellefler, vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden;

• Kendilerine yapılan teslim ve hizmetler için hesaplanan katma değer vergisini
• İthal olunan mal ve hizmetler için ödenen katma değer vergisini,
• Götürü usulden gerçek usule geçmeleri hâlinde çıkarılan envantere göre hesap dönemi başındaki mallara ait katma değer vergisini indirebileceklerdir.

Bu mekanizma katma değer vergisinin otokontrolünü sağlamaktadır. Zira indirim hakkından yararlanmak isteyen mükellef alışları için fatura talep edecek bu durum karşı tarafı fatura kesmeye (katma değer vergisi hesaplamaya) zorlayacaktır. Bu aynı zamanda gelir vergisine de fayda sağlayacaktır.

Katma değer vergisinde vergilendirme dönemi, mükellefler ve idare yönünden rahatlık sağlamak amacıyla faaliyet gösterilen takvim yılının üçer aylık dönemleri olarak belirlenmiştir.

Beyanname vermek mecburiyetinde olmayanların vergisi, tarh süresi içinde ödenir. Bu istisnai durumun tek örneği olan müzayede mahallerinde yapılan satışlarda bu mallara ilişkin katma değer vergisinin yedi gün içinde (icra yoluyla yapılan satışlarda bedelin tahsil edildiği gün), ilgili vergi dairesine yatırılması gerekmektedir.

Kanunlarda yer alan istisna ve muafiyet hükümlerinin çokluğu vergilemede adalet ve eşitlik ilkesini zedelemektedir. Doğru cevap D'dir.

Roaming telekomünikasyon şirketlerinin kendi abonelerine başka operatörlerin kapsama alanında da hizmet verebilmek için o şirketler ile altyapılarını kullanma anlaşması yapmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Katma Değer Vergisi Kanunu’nda özellikle deniz taşımacılığının teşvikine yönelik olarak önemli istisnalar söz konusudur. Doğru cevap B'dir.

Doğal kaynakların ve yer altı zenginliklerinin ekonomiye kazandırılmasına yönelik teslim ve hizmetler katma değer vergisinden istisnadır. Doğru cevap E'dir.

Uluslararası anlaşmalara göre vergi muafiyeti tanınan uluslararası kuruluşlara ve bunların mensuplarına yapılan teslim ve hizmetler de bu kapsamda katma değer vergisinden istisna edilmiştir. Ancak burada “karşılıklılık” şartı bulunmamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflar tarafından yapılan aşağıdaki teslim ve hizmetler katma değer vergisinden istisna edilmiştir:
• İlim, fen ve güzel sanatları, tarımı yaymak, ıslah ve teşvik etmek amacını taşıyan teslim ve hizmetler,
• Tiyatro, konser salonu, kütüphane, sergi, okuma ve konferans salonları ile spor tesisleri işletmek veya yönetmek suretiyle ifa edilen kültür ve eğitim faaliyetlerine ilişkin teslim ve hizmetler. Doğru cevap B'dir.

Katma değer vergisi mal ve hizmetlerin fiziki bir değeri üzerinden spesifik olarak değil, ekonomik değeri üzerinden advalorem olarak tahsil edilen bir vergidir. Doğru cevap D'dir.

Katma değer vergisinin oranı vergiye tabi her bir işlem için %10 (yüzde on) olarak belirlenmiştir.

Katma değer vergisinde vergilendirme dönemi, mükellefler ve idare yönünden rahatlık sağlamak amacıyla faaliyet gösterilen takvim yılının üçer aylık dönemleri olarak belirlenmiştir. Doğru cevap C'dir.

Beyanname vermek mecburiyetinde olan mükellefler ile vergi kesmekle sorumlu tutulanlar, bir vergilendirme dönemine ait vergilerini beyanname verecekleri ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar ödemeye mecburdurlar. Doğru cevap E'dir.

Katma Değer Vergisi Kanunu’ nda ihracatı teşvik etmek amacıyla mal ve hizmet ihracatı
vergiden istisna edilmiştir. Katma Değer Vergisi Kanunu’ nda ihracatın ülke ekonomisi için taşıdığı önem göz önünde bulundurularak istisnanın kapsamı oldukça geniş tutulmuştur. Buna göre aşağıdaki teslim ve hizmetler katma değer vergisinden istisnadır:
• İhracat teslimleri ve bu teslimlere ilişkin hizmetler,
• Yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler,
• Serbest bölgedeki müşteriler için yapılan fason hizmetler,
• Karşılıklı olmak şartıyla uluslararası roaming anlaşmaları çerçevesinde yurt dışındaki müşteriler için Türkiye’ de verilen roaming hizmetleri.

İthalat teslimleri bu kapsamda değildir.