ÖZEL VERGİ HUKUKU II

Satış üzerinden ödenen vergiden, alış üzerinden ödenen vergilerin indirilmesi yoluyla katma değer vergisinin hesaplandığı yöntem, vergi indirimi (mahsup) yöntemidir.

İthalatı teşvik etmek, Türkiye’de katma değer vergisinin uygulanma sebeplerinden biri değildir.

Yatay bütünleşmenin sağlanması,  katma değer vergisinin olumlu özelliklerinden biri değildir.

Hizmet ihracatı katma değer vergisinin konusunu oluşturmaz.

Ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyet çerçevesinde yapılan mal teslimleri ve hizmet ifaları­nın katma değer vergisine tabi tutulabilmesi için işlemin Türkiye’ de yapılması veya işlemden Türkiye’ de yararlanılması gereklidir.

Mal bedelinin alıcı tarafından teslim edilmesi, mal teslimi olarak kabul edilemez.

Malın tesliminin özelliklerinden biri, malın tasarruf hakkının mutlaka bir bedel karşılığında devredilmesinin şart olmamasıdır.

Yurt içinde tüketilen bütün mal ya da hizmetlerin, yerli ya da ithal olduğuna bakılmaksızın katma değer vergisine tabi olması doğru bir ifadedir.

Mal ve hizmetleri yurt içinde üreten veya ithal edenlerden satın alıp tüketenler, katma değer vergisinin kanuni mükelleflerinden biri değildir.

Katma değer vergisi ilk kez 1954 yılında Fransa’ da uygulanmaya başlanmıştır. Ardından 1968 yılından itibaren Avrupa Birliği’ nin resmî vergisi olarak kabul edilmiştir.

Türkiye 25.10.1984 tarih ve 3560 Sayılı Kanun ile 1 Ocak 1985 tarihinden itibaren kat- ma değer vergisine geçiş yapmıştır. Katma değer vergisinin yürürlüğe girmesi ile birlikte mal ve hizmetler üzerinden daha önce alınan 8 (sekiz) adet vergi yürürlükten kaldırılmıştır. Bunlar;

Dahilde Alınan İstihsal Vergisi, İthalden Alınan İstihsal Vergisi, Nakliyat Vergisi, PTT Hizmetleri Vergisi, İlan ve Reklam Hizmetleri Vergisi, İşletme Vergisi, Spor Toto Vergisi ve Şeker İstihlak Vergisi’ dir.

Bugün katma değer vergisi Türk Vergi Sistemi’ nin en önemli vergilerinden biridir. Toplam vergi gelirlerinin yaklaşık %33 (yüzde otuzüç)’u katma değer vergisinden sağlanmaktadır.

Katma değer vergisi, mal ve hizmetlerin üretimlerinden, dağıtımlarına kadar her aşamada yaratılan katma değer üzerinden alınan bir vergidir. Örneğin üreticiden 100 liraya aldığı malı 200 liraya satan bir perakendeci, yarattığı katma değer turarı olan 100 lira üzerinden katma değer vergisi hesaplayacaktır.

Tüketim tipi katma değer vergisinde, diğer iki yöntemden farklı olarak sermaye mallarının matrahtan indirilmesine imkân tanınmaktadır. Böylece yatırımlar vergi dışında tutulmakta ve sadece tüketim vergilendirilmektedir.

Türkiye 1998 yılına kadar karma bir sistem uygulamıştır. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin vergisinin 3 yılda (yatırım teşvik belgeli yatırımlarda 1 yıl) indirilmesine izin verilmiştir. Dolayısıyla teşvik belgeli yatırımlar için tüketim tipi, diğer yatırımlar içinse gelir tipi uygulanmıştır. Ancak 4369 Sayılı Kanun ile KDV Kanunu’ nun 31 inci maddesi yürürlükten kaldırılmış ve “tüketim tipi” katma değer vergisine geçilmiştir. Bugün AB üyesi ülkelerde de benzer şekilde tüketim tipi katma değer vergisi uygulanmaktadır.

Katma Değer Vergisi Kanunu’ nun gerekçesinde de ifade edilen Türkiye’ de katma değer vergisine geçilmesinin temel nedenleri şunlardır:

-Sanayi Üzerindeki Vergi Yükünü Düşürmek

-Gelir Vergisi Sistemini Tamamlamak

-Vergi Kaçakçılığını Azaltmak

-İhracatı Teşvik Etmek

-Avrupa Birliği ile Uyum Sağlamak

-Verginin Olumlu Özelliklerinden Faydalanmak

Katma değer vergisinin konusu:

• Mal teslimleri ve hizmet ifaları (uluslararası ve transit taşımacılık hizmetleri dahil),

• Mal ve hizmet ithalatı,

• Diğer teslim ve hizmetler şeklinde sıralanmıştır.

Yukarıda sayılan uluslararası ve transit taşımacılık hizmetlerinin iç parkura yani Türkiye’ nin siyasi sınırları içerisine isabet eden kısmı katma değer vergisinden istisna edildiği için, şu an söz konusu hizmetlerden elde edilen taşıma ücretlerinden katma değer vergisi alınmamaktadır.

Katma Değer Vergisi Kanunu’ nda sayılan kanuni mükellefler şunlardır:
• Mal teslimi ve hizmet ifası hâllerinde bu işleri yapanlar,
• Mal ve hizmet ithal edenler,
• Transit taşımalarda gümrük veya geçiş işlemine muhatap olanlar (Bunlar 88/8889 sayılı BKK ile vergiden istisnadır),
• PTT İşletme Genel Müdürlüğü ve radyo ve televizyon kurumları (ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyet kapsamındaki işlemleri dolayısıyla mükelleftirler).
• Her türlü şans ve talih oyunlarını tertip edenler (Burada işlemlerin yaygınlığı nedeniyle ortaya çıkabilecek çok sayıda mükellef ile muhatap olmamak bakımından, mükellef bayiler değil, oyunların teşkilat müdürlükleridir).

• Gösteri, konser, sportif faaliyet, yarış ve yarışmaları tertipleyenler veya gösterenler,

• İktisadi işletmeye dahil mal ve hakları kiraya verenler,

• İsteğe bağlı mükellefiyette talepte bulunanlar (burada vergi konusuna girmeyen bazı işlemleri yapanlar, katma değer vergisinin mükellefi olacaktır).
• Katma değer vergisine tabi bir işlem olmadığı veya vergiyi; fatura ve benzeri vesikalarda gösterme hakkı bulunmadığı hâlde gösteren ve vergiyi tahsil edenler (Buradaki amaç vergi adı altında para tahsil edip haksız kazanç sağlanmasını önlemektir),
• Kanuna göre borçlu oldukları vergi tutarından daha yüksek bir meblağı gösteren ve tahsil edenler.

Mal teslimi ve hizmet ifası hâllerinde, katma değer vergisi malın teslimi veya hizmetin yapılması anında doğar. Böyle bir durumda faturanın malın tesliminden ya da hizmetin ifasından sonra maksimum 7 gün içinde düzenlenmesi gereklidir. Ancak vergiyi doğuran olay malın teslimi edildiği ya da hizmetin yapıldığı tarihte gerçekleşmiş sayılacaktır. Örneğin, 26 şubatta teslim edilen ancak faturası 3 martta kesilen (bir sonraki aya sarkan) bir mal için, katma değer vergisi, faturanın kesildiği mart ayında değil, malın teslim edildiği şubat ayında doğmuş sayılacaktır.

Mal teslimi ve hizmet ifası hâllerinde, katma değer vergisi malın teslimi veya hizmetin yapılması anında doğar. Böyle bir durumda faturanın malın tesliminden ya da hizmetin ifasından sonra maksimum 7 gün içinde düzenlenmesi gereklidir. Ancak vergiyi doğuran olay malın teslimi edildiği ya da hizmetin yapıldığı tarihte gerçekleşmiş sayılacaktır. Örneğin, 26 şubatta teslim edilen ancak faturası 3 martta kesilen (bir sonraki aya sarkan) bir mal için, katma değer vergisi, faturanın kesildiği mart ayında değil, malın teslim edildiği şubat ayında doğmuş sayılacaktır. Bu hüküm sayesinde faturanın geç kesilmesi suretiyle katma değer vergisinin bir ay gecikmeli olarak ödenmesi imkânı da ortadan kalkmaktadır.