Harçlar

• Vergiler, kişinin kamu hizmetinden yararlanıp yararlanmadığına bakılmaksızın mali gücüne göre alınırken harç alınabilmesi için kişinin kamu hizmetinden yararlanması gerekir.
• Ödenen vergi karşılığında verilen kamu hizmeti ve miktarı belli değildir. Harçlarda ise kamu hizmeti ve bundan ne kadar yararlanıldığı bilinebilmektedir.
• Hizmetten faydalanmaya başlayabilmek için harcın bir kısmının veya tamamının ödenmesi gerekirken diğer kamu hizmetlerinden faydalanabilmek için verginin ödenmiş olması şart değildir.
• Harçta yükümlü faydalandığı hizmetin bazen tamamını bazen de bir kısmını ödemektedir.

Aşağıda yazılı konular yargı harcından istisna edilmiştir:
• Ticari senetlere ait takipler hariç, değeri 50 Türk lirasını geçmeyen dava ve takipler,
• Vasi tayini ve azli, hâkimin reddi talebinin kabulü ve hâkimin reddine ait kararlar,
• Ayda 100 Türk lirasını geçmeyen nafakalara ait dava ve takipler(birden fazla kişiler lehine nafakaya hükmedilmesine dair ilamlarda her kişi lehine hükmedilen miktar ayrı olarak dikkate alınır),
• İcra ve iflas dairelerinin kusuru yüzünden yanlış yapılmış olan işlemlerin ıslahı ve iptaline dair icra mahkemesi kararlarıyla, bu iptal veya ıslah dolayısıyla yeniden yapılacak işlemler,
• Ticaret sicilinde re’ sen yapılan düzeltmeler,
• İcra mahkemelerinin cezaya ilişkin kararlarıyla bu kararların temyizi işlemleri,
• İcra ve İflas Kanunu’ nun 270 inci maddesi gereğince kiralayanın hapis hakkının geçici muhafazası için icra dairesinden isteyeceği yardım üzerine yapılacak defter tutma işlemleri,
• Yetkili makamların isteyecekleri ilam ve çeşitli evrak suretleri,
• Kamu adına Cumhuriyet savcıları tarafından hukuk mahkemelerine açılan davalar ve kanun yolu başvuruları ile ceza mahkemelerinden verilen kararlara karşı kanun yolu başvuruları, Yargı harçlarında mükellef dava açan veya harca konu olan işlemin yapılmasını isteyen kişilerdir.
• Genel bütçeye dâhil idarelerin, bu Kanu’ nun 1 (yargı harçları) ve 3 (vergi yargısı harçları) sayılı tarifelerine giren bütün işlemleri ancak yargılamada taraflardan birisinin genel bütçeye dâhil idare, diğerinin ise genel bütçeye dâhil idare dışında
birisi olması hâlinde harcın haklılık oranına göre kimin tarafına yüklenileceğine karar verildiğinde genel bütçeye dâhil idarenin haklılığı oranında karşı taraftan tahsiline karar verilir.

Yargı harçlarına özel olarak, erler ve ihtiyaçları Devlet tarafından üstlenilen veya karşılanan onbaşı ve çavuşlar adliye işlemlerinden ötürü harçtan muaf tutulmuşlardır. Genel olarak, özel kanunlarla harçtan muaf tutulan kişilerden harç alınmaz. İş Kanunu’ na tabi işçilerin ve çırakların iş mahkemelerindeki dava ve bu mahkemelerden almış oldukları ilamların takiplerinde harçtan muafiyet, gündelikleri veya aylık ücretleri 16 yaşını doldurmuş işçiler için belirlenen asgari ücreti geçmeyen işçiler ve  çıraklar hakkında uygulanır.

Anonim, eshamlı komandit ve limitet şirketlerin kuruluş, sermaye artırımı, birleşme, devir, bölünme ve nev’ i değişiklikleri nedeniyle yapılacak işlemler ile esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatifleri (Bu kooperatifler ile Kredi Garanti Fonu İşletme ve Araştırma Anonim Şirketitarafından bankalardan kullandırılacak kredileriçin verilecek kefaletler dâhil) bankalar, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilere, bunların teminatlarına ve geri ödenmelerine ilişkin işlemler noter harcından istisna edilmiştir.

Yabancı devletlerin Türkiye’ de bulunan elçi, maslahatgüzar ve konsolosları ile elçilik ve konsolosluklarına mensup olan ve o memleketin uyrukluğunda bulunan memurları ve Türkiye’ de resmî bir göreve memur edilenlerin bu sıfatlarından dolayı yapacakları harca mevzu işlemler, karşılıklı olmak şartıyla harçtan muaftır. Özel kanunlarla harçtan muaf tutulan kişilerle istisna edilen işlemlerden harç alınmaz

Her çeşit senet, sözleşme ve kâğıtların tanzimi, saklanmak üzere noterlere tevdi edilen değeri belli emanetlerin saklanması, gayrimenkul ve menkullerin idaresi, konşimento yazılması, her nevi tebliğ, ihbar, ihtar ve protestoların tanzimi, vekâletname tanzimi, defter tasdiki, ilgililere veya ibraz edenlere verilecek her türlü mukavele, senet, yazılı kâğıt ve kayıt suretlerinin çıkartılması, mukavelename, senet veya yazılı kâğıtların veya bir şeyin veya bir yerin hâl ve şeklinin ilgili şahısların hüviyet ve ifadelerinin tespiti, piyango, seçim ve toplantılarda hazır bulunulması, önceki işin mahiyet ve değeri değişmemek şartıyla düzeltilmesi, sözleşmenin feshi, umumi ibra, umumi makbuz, tahkimname, ölüme bağlı tasarruf senet ve mukaveleleri, ölünceye kadar bakma akdi, vakıf, aile vakıfları, evlat edinme, karı-koca haklarının idaresi, babalığı tanıma senetleri, miras taksim mukaveleleri, mirasçılık belgesi, ifraz mukaveleleri ve bunlardan rücu ve bunların feshi ve bunların teferruatına dair senet, mukavele ve kâğıtların düzenlenmesi ile noter tarafından re’ sen tutanak düzenlenmesine dair noter işlemleri Harçlar Kanunu’ na bağlı (2) Sayılı Tarifede yazılı olanları noter harçlarına tabidir.

Vergi yargısı harçlarından “başvurma harcı” dava dilekçesi verilmesi sırasında makbuz karşılığında ödenir. Nispi ve maktu harçlar ise başvuruda bulunana gönderilecek ihbarname üzerine, ihbarnamenin tebliği tarihinden itibaren 1 ay içinde ilgili vergi dairesine ödenir. Vergi mahkemelerince verilen nihai kararlar üzerinden alınan nispi ve maktu harçlar (başvurma harcı hariç) Bölge İdare Mahkemelerince veya Danıştayca mükellef lehine karar verilmesi hâlinde mükellefçe kazanılan miktar üzerinden, kesin kararın tebliği tarihinden itibaren bir yıl içinde geri verilir veya istek üzerine vergi borcuna mahsup edilir.

Tapu ve kadastro harçlarını kanuna ekli tarifede belirtilen kişiler ödemek zorundadır. Diğer taraftan tarifede kimin ödeyeceği belirtilmeyen işlemlerde işleme taraf olan kişiler harcın kimin tarafından ödeneceğini aralarında kararlaştırabilir. Eğer böyle bir karar yok ise o zaman harcı şu kişiler ödemekle yükümlü olacaktır:
• Mülkiyet ve mülkiyetten ayrı olarak ayni hakları iktisap edenler, iktisap eden kişiler birden fazla ise harçları hisseleri oranınca öder,
• İpotek tesisinde ipoteği tesis edenler,
• Kadastro işlerinde adlarına tescil yapılanlar,
• Miras sebebiyle çıplak mülkiyetin mirasçı adına tescilinde, çıplak mülkiyet sahibi olanlar,
• Rücularda rücu eden taraf,
• Bunlar dışında kalan işlemlerde lehine işlem yapılmış olanlar tapu harcını ödemek zorundadır.

• Yabancı memleketlere tedavi maksadıyla gidenlere ait işlemler,
• Yabancı memleketlerde öğrenim ve inceleme için bulunan öğrencilerle, resmî bir göreve veya Devletçe tedavi veya hava değişimine gönderilmesi sebebiyle bulunduğu sırada ölen
  a. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve hükumet üyeleri
  b. Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar,
  c. Askerî ve sivil memurlar, subaylar ve erlerin
d. Türk mürettebatının terekeleriyle ilgili bütün işlemleri,
• Doğum ve ölüm ilmuhaberleri,
• Konsoloslukların yetkilerine giren askeri işlemlere ait her türlü kâğıtların düzenlenmesi veya onaylanması,
• Öğrenci müfettişliği bulunmayan yerlerde müfettişlik görevi yapan konsoloslukların bu işlere ilişkin olarak düzenleyecekleri ve onaylayacakları kâğıtlar ,
• Türkiye’ deki kurum ve kuruluşlara hibe olarak yardım amacıyla gönderilecek mal, malzeme, araç ve gereçler için konsolosluklarda düzenlenecek hibe senetleri konsolosluk harçlarından istisna edilmiştir.

Bu kanuna bağlı (6) Sayılı Tarifede yazılı olan, pasaport, ikamet tezkeresi, çalışma izni, çalışma izni muafiyeti, vize ve Dışişleri Bakanlığı tasdik işlemleri harca tabidir. Buna göre;
• Umuma mahsus münferit ve müşterek pasaportlar ile yabancılara mahsus damgalı pasaportlar,
• Giriş, transit vizeleri,
• Yabancıların Türkiye’ den çıkışlarında istekleri üzerine verilecek münferit pasaportlara ait dönüş vizeleri,
• Yabancılara verilecek ikamet tezkeresi ve Dışişleri Bakanlığı tasdiki,
• Yabancılara verilecek çalışma izin belgeleri bu harcın konusunu teşkil etmektedir.

Aşağıda yazılı yabancılara ikamet tezkeresi harçsız olarak verilir:
• Türk okullarında veya fakültelerinde okuyan öğrenciler,
• Münhasıran basın ve yayın kuruluşları için muhabirlik yapanlar,
• Devlet, il özel idareleri, belediyeler, iktisadi devlet teşekkülleri ve bunlara bağlı resmi müesseseler tarafından istihdam edilen profesör ve uzmanlarla iş sahibi olmayan eşleri ve çocukları,
• Mali durumlarının bozuk olduğuna, ikamet tezkeresi vermeye yetkili makamlarca kanaat getirilen yoksullar,
• Türk aslından olup Türk kültürüne bağlı ecnebi uyruklular,
• Uzun dönem ikamet izni bulunanlar,
• İnsan ticareti suçunun mağduru olanlar,
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca süresiz çalışma izni verilenler

Pasaport Kanunu hükümlerine uygun olarak verilecek:
• Diplomatik pasaportlar, hususi pasaportlar ve hizmet pasaportları,
• Yabancı memleketlere münhasıran öğrenim için gideceklere gerek Türkiye’ den çıkarken ve gerekse yabancı memleketlerde öğrenimlerini tamamlayıncaya kadar verilecek pasaportlar,
• Yabancı memleketlerde yoksul kalmış oldukları sabit olan Türk vatandaşlarına, Türkiye Cumhuriyeti konsoloslukları tarafından münhasıran Türkiye’ ye dönüş yolculuğu için muteber olmak ve veriliş tarihinden itibaren en fazla üç ay içinde kullanılmak üzere verilecek pasaportlar,
• Seyahatleri Türkiye için kültürel, ticari veya sosyal bir fayda sağlayacak mahiyette bulunduğu sabit olanlarla,Millî Eğitim Bakanlığının izni ile ilmi incelemelerde bulunmak veya yabancı memleketlerde yapılacak, spor temas ve müsabakalarına katılmak üzere toplu hâlde gezi yapacak öğretmen, öğrenci ve sporculara verilecek pasaportlar,
• Yabancı memleketlerde, Türk konsoloslukları tarafından düzenlenen veya tasdik olunan evrakın Dışişleri Bakanlığınca tasdiki,
• Türkiye’ deki yabancı konsolosluk müstahdemleriyle bu konsoloslukların meslekten olan memurları yanında ikamet etmek suretiyle hizmetlerinde bulunan yabancılara verilecek ikamet tezkereleri (karşılıklı olmak şartıyla),
• Dışişleri Bakanlığınca mütekabiliyet esası göz önünde tutularak belirtilecek ülkeler uyruklarına verilecek ikamet teskereleri, çalışma izni, çalışma izni muafiyeti.
• Tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış olanlara verilecek pasaportlar. harçtan istisna tutulmuştur.

• İlgililerin kusurları olmaksızın gemi sicil memurları tarafından yapılan hatalarla ilgili düzeltmeler ile mahkemeler, icra ve iflas daireleri ve diğer resmi dairelerce istenecek suretler,
• Mücbir sebeplerden dolayı limana uğrayan ticaret gemileri ile her nevi deniz ürünleri avında kullanıldıkları müddetçe av, havuz, depo gibi özel tertibatı bulunan milli balık ve sünger gemilerine verilecek yola elverişlilik belgeleri,
• Turist nakleden ve başkaca ticari işlemde bulunmayan turist gemileriyle ilmi mevzularda kullanılan gemilerin yola elverişlilik belgeleri harçtan istisna edilmiştir.

Harçlar ve vergiler aşağıda sayılan yönlerden ortak özellikler gösterir;

• Vergiler ve harçlar kamu giderlerini karşılamak için alınırlar.
• Harçlar da vergiler gibi zora dayanır.
  
  

Vergi yargısı harçları, harca konu olan işlemlerden dolayı vergi mahkemeleri, bölge idare mahkemeleri ve Danıştaya başvuranlar tarafından ödenir.

Konsolosluk harcına tabi iş ve işlemler şu şekildedir:
• Terekenin tahrir, tesbit, idare ve tasfiyesi,
• Tereke, mahallin memurları tarafından tahrir, tesbit, idare ve tasfiye olunduğu takdirde konsoloslukça yapılan denetimi,
• Sulhname hazırlanması,
• Yurt dışında konsolosluklara ve büyükelçiliklere emaneten bırakılan kıymetli eşyanın ilgililere teslimi,
• Türkiye’ ye ihraç edilecek mallara ilişkin listelerin konsolosluklarca tasdiki,
• Gemilere konsolosluklarca verilecek bayrak şahadetnameleri,
• Ticaret eşyası manifestolarının tasdiki,
• Sıhhiye patentası verilmesi veya vizesi,
• Gemi jurnalinin tasdiki,
• Vizeye tabi olan yabancı hava ticaret ve gezinti gemilerinin vizeleri,
• Bulunulan yabancı memleketteki yerli makamlarla, o memleketteki yabancı makamlar tarafından verilip Türk makamlarına veya Türk makamları tarafından verilip bulunulan yabancı memleketteki yerli ve yabancı makamlara ibraz edilecek olan yazılı kâğıt ve suretlerdeki imza ve mühürlerin veya tasdike müteallik imza ve mühürlerin metne şamil olmamak üzere tasdiki,
• İmza ve mühürlerin metne şamil olmak üzere tasdiki,
• Yabancı memlekette usulüne uygun olarak yetkili makamlar tarafından tanzim olunan yazı, kâğıt ve suretlerin o memlekette yürürlükte bulunan kanunlara uygun olduğunun tasdiki,
• İdari hususlara ait beyanname, ilmühaber, tutanaklar ve şerhler,
• Türk kanunlarının bir veya birkaç maddesinin aynının verilmesi ve bunların tercümesinin tasdiki,
• Terekenin mühürlenmesi,
• Bilirkişi tayini ve bilirkişi raporlarının tasdiki,
• Konsolosluk ile noter harçlarına ilişkin tarifelerde bahsedilmeyen hukuk işlerine ait diğer yazılı kâğıtlar ve kararlar,
• Yazılı kâğıt ve işlemlerin konsoloshane haricinde düzenlenmesi ve icrası

Elçilik ve konsolosluklarda yapılacak konsolosluk işlemleri için zorunlu gider olarak alınacak posta ve haberleşme ücretleri, her ülkenin mahallî şartları da dikkate alınarak Dışişleri ve Hazine ve Maliye Bakanlıklarınca birlikte belirlenir.

Pasaport, ikamet tezkeresi ve tasdik harçları, (6) Sayılı Tarifede yazılı işlemlerden, işlemin nevi ve mahiyetine göre maktu esas üzerinden alınır. Sürelerinin sona ermeleri sebebiyle yenilenen ikamet tezkerelerinden tam harç alınır. Kaybolan ikamet tezkerelerinin yenilenmesi ile on sekiz yaşını bitirmeyen çocuklara verilecek ikamet tezkerelerinden esas harcın yarısı alınır. Pasaport, ikamet tezkeresi, vize ve Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları makbuz karşılığında veya basılı damga konulması suretiyle peşin olarak alınır.

Gemi ve liman işlemlerinden, bu Kanuna bağlı (7) Sayılı Tarifede yazılı olanları, gemi ve liman harçlarına tabidir. Buna göre;
• Gemi tasdiknameleri
• Gemi siciline kayıtlı gemilerin ivaz karşılığında temlikinde veya muvazaa yoluyla yapılan tescillerin düzeltilmesi
• Sicilde kayıtlı gemilerin, ölünceye kadar bakma akdi ile temliki
• Gemi sicilinde kayıtlı gemiler üzerine bedel karşılığında mukavele ile intifa hakkı tesisi
• Gemi siciline kayıtlı gemiler üzerinde tesis olunacak ipotekler
• Kira mukavelelerinin gemi siciline şerhi
• Harç mevzuuna giren işlemlerin terkini
• Gemi sicilinde yapılan kayıt düzeltmeleri
• İstek üzerine verilen ve gemi siciline atıf yapılmış olan belge suretleri ile sicil kayıt suretleri
• Denize elverişlilik belgesi
• Ölçme belgesi
• Yola elverişlilik belgesi
• Ulaştırma Bakanlığınca verilen bayrak şahadetnameleri
• Gemi jurnallerinin liman idarelerinde tasdiki
• Yeterlik belgesi
• Türk denizci kütüğüne kayıt suretleri
• Gemi adamı cüzdanı
• Gemi Adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Standartları Hakkında Uluslararası Sözleşme kapsamında verilen eğitim sertifikaları
• Kısa mesafe telsiz belgeleri
• Gemi sörvey belgeleri
• Özel yat kayıt belgesi
• Transitlog belgesi

Sürücü belgesi, sürücü belgesi vizesi, Karayolları Trafik Kanunu gereğince verilecek izin ve işletme belgeleri, Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmelik hükümlerine göre verilecek geçici trafik belgeleri, karayolu uygunluk belgesi verilmeyen araçlara verilen izin belgesi, trafik harçlarının konusunu teşkil etmektedir.