ÖZEL VERGİ HUKUKU II - Deneme Sınavı - 10

Vergileme bakımından önemsiz ve kavranması güç olan mükellef gruplarını katma değer vergisinin sınırları dışına çıkarmak, idari kolaylık sağlamak ve vergi toplama maliyetleri azaltmak amacıyla gelir vergisinden muaf esnaf, basit usule tabi olanlar, gerçek usule tabi olmayan çiftçi ve serbest meslek erbapları tarafından yapılan teslim ve hizmetler Katma değer vergisinden istisnadır. Bu durumda vergiden muaf esnafların yaptıkları teslim ve hizmetler katma değer vergisinden istisnadır. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Gerçek usulde gelir vergisine tabi olan ticari, zirai ve mesleki faaliyette bulunan mükellefler ile kurumlar vergisi mükelleflerinin yapacakları teslim ve hizmetler katma değer vergisine tabidir. Ancak basit usule tabi olan mükelleflerin yapacakları teslim ve hizmetler katma değer vergisinden istisnadır. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Herhangi bir sektör ya da işletmeye Katma değer vergisi istisnası tanınmak isteniyorsa bu ancak Katma Değer Vergisi Kanunu’ na hüküm konulmak suretiyle yapılabilecektir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Teslim alanın gösterdiği yere kadar satıcı tarafından yapılan taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri, Ambalaj giderleri ve vade farkı KDV matrahına dahil olan unsurlardır. Ancak Fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen ve ticari teamüllere uygun miktardaki iskontolar KDV matrahına dahil edilmez. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

İhraç kaydıyla teslimlerde malın üç ay içinde ihraç edilmesi hâlinde tecil edilen katma değer vergisi terkin edilecektir. Aksi takdirde gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecektir.

Mal ve hizmet ihracatının yanında ayrıca Türkiye’ de ikametgâhı, iş yeri, kanuni veya iş merkezi bulunmayanlara yapılan birtakım teslim ve hizmetler de ihracat istisnası kapsamında değerlendirilmiştir. Buna göre; • Türkiye’ de ikamet etmeyen yolcuların götürdükleri malların teslimi anında tahsil edilen katma değer vergisi gümrükten malın çıkışı anında fatura veya belgenin ibraz edilmesi hâlinde iade edilecektir. • Türkiye’ de ikametgâhı, iş yeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayanların, taşımacılık faaliyetlerine ilişkin olarak satın alacakları; akaryakıt, yedek parça, bakım ve tamir hizmetleri ile fuar, panayır ve sergilere katılımları dolayısıyla satın alacakları taşımacılık işleri ile ilgili mal ve hizmetlere ait katma değer vergileri, karşılıklı olmak kaydıyla iade edilecektir. • Türkiye’ de ikametgâhı, iş yeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayan yabancı yapımcıların, Türkiye’ de vergi mükellefiyetini gerektiren herhangi bir faaliyetleri bulunmamak koşuluyla Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilen sinematografik eserlerin çekim izin süresi içinde satın alacakları veya ithal edecekleri mal ve hizmetlerin (2011 yılı için 700 Tyerine (2018 yılı için 1000 T’yi aşan) katma değer vergisi iade edilecektir.

Katma Değer Vergisi Kanunu’ nda sosyal amaç güden (ticari amaçlı olmayan) faaliyetleri teşvik etmek amacıyla bu tür faaliyetleri yürüten kurum ve kuruluşlara (özellikle kamu kurumlarına) birtakım ayrıcalıklar sağlanmıştır. Bu kapsamda katma değer vergisinden istisna edilecek teslim ve hizmetler şunlardır: • Kamu kurum ve kuruluşlarının, hastane, anıt, park, laboratuvar, yurt, huzurevi, aşevi, yetimhane ve benzeri yerleri işletmek suretiyle ifa ettikleri teslim ve hizmetler, • Özel okul ve yurtların bedelsiz verdikleri eğitim, öğretim ve yurt hizmetlerinin ilgili dönemdeki kapasitelerinin %10’ u (üniversite ve yüksekokullarda maksimum %50’ si), bedelsiz mal ve hizmet teslimleri, kamu kurumlarına yapılan bedelsiz teslimler (bir sanatoryuma bedelsiz araç teslimi gibi) ile fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara yapılan teslimler, • Yabancı devletlerin Türkiye’ deki diplomatik temsilcilik ve konsoloslukları ile yabancı hayır ve yardım kurumlarına, kamu kurum ve kuruluşlarınca bedelsiz olarak yapılacak teslim ve hizmetlere ilişkin olarak yapılan teslim ve hizmetler, • Tescilli taşınmaz kültür varlıklarının rölöve, restorasyon ve restitüsyon projelerine (klima, jakuzi, yangın hassas algılama, kapalı devre kamera sistemi, tefriş elemanları vb. hariç) ilişkin teslimler (örneğin Vakıflar Genel Müdürlüğü adına tescilli bir çeşmenin, restore edilmesi için gerekli mal ve hizmet alımları gibi), • Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ruhsat, izin, onay ve benzeri hizmetleri (örneğin esnaf ve sanatkarlar odaları tarafından, basit usule tabi mükelleflerin kayıtlarını tutma hizmeti karşılığında alınan bedeller) ile bu hizmetlerle ilgili olarak kullanılacak basılı kâğıtların teslimi (motorlu taşıtlar tescil plaka teslimleri hariç).

Mükellefiyette istikrar sağlamak amacıyla bu şekilde mükellefiyet tesis ettirilenlerin üç yıl geçmedikçe bundan vazgeçmeleri mümkün değildir. Ayrıca sürenin bitiminden önce mükellefiyetten çıkma talebinde bulunulmadıkça mükellefiyet üç yıl daha devam edecektir.

Kanun koyucu Kanun’ da sayılmak suretiyle belirtilen verginin konusunu oluşturan “diğer faaliyetlerden” bir kısmında matrahın tespiti açısından özel düzenleme getirmiş ve bu sayede Kanun’ a açıklık kazandırılmıştır. Buna göre; • Spor-Toto ve piyango oyunlarında oyuna ve piyangoya katılma bedeli özel matrah şekillerindendir.

kanuni yetkiye dayanarak, yasal vergi oranından farklı olan üç yeni oran belirlemiştir. Bunlar;

• Zorunlu mallar için %1,

• Temel gıda maddeleri için %8,

• Bunların dışında kalan mal ve hizmetler için %18, şeklindedir.

Götürü usulde vergilendirilen mükellefler için Gelir Vergisi Kanunu ile paralellik ve kolaylık sağlamak amacıyla bir takvim yılı (götürü usul 1.1.1999’ dan itibaren kaldırılmış ve yerine basit usul getirilmiştir.) olarak belirlenmiştir.

bu işlemler katma değer vergisinden istisna edildiği için, özel beyanname verilmesi söz konusu değildir

Katma Değer Vergisi Kanunu’ nda ihracatı teşvik etmek amacıyla mal ve hizmet ihracatı vergiden istisna edilmiştir. Bir önceki ünitede ifade edildiği gibi varış ülkesi prensibinin geçerli olduğu bütün ülkelerde aynı kural geçerlidir. Bir başka deyişle çıkış ülkesi vergilendirme yetkisini malın ithal edildiği (vardığı) ülkeye bırakmaktadır. Bu sayede yerli ve ithal ürünler arasındaki rekabet ayrıcalığı da ortadan kalkmaktadır.

Mal ve hizmet ihracatı istisnası tam istisna niteliğindedir. Şöyle ki ihraç edilen mal ve hizmet dolayısıyla şartların oluşması hâlinde katma değer vergisi ödenmediği gibi buna ilişkin her türlü mal ve hizmet alımlarında yüklenilen katma değer vergisi de indirilmekte ya da iade edilmektedir.

Katma Değer Vergisi Kanunu’ na göre; imalatçılar tarafından yapılan ihraç kaydıyla teslimlerde, ihracatçılardan tahsil edilmeyen katma değer vergisi, vergi dairesince tecil ve malın teslim tarihini takip eden ayın başından itibaren 3 ay içinde ihraç edilmesi hâlinde terkin edilecektir.

Teslim ve hizmetlerde matrah, bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya borçlanılan; para, mal ve para ile temsil edilebilen değerlerin (hisse senedi, tahvil, yemek, konut tahsisi, toplu taşıma, demirbaş giyim eşyası gibi) toplamıdır. Bedelin bulunmadığı, bilinmediği, paradan başka şeylerin olduğu ya da emsal bedel veya ücretten açık bir şekilde düşük olduğu hâllerde Vergi Usul Kanunu’ na göre belirlenen emsal bedeli veya
emsal ücreti esas alınacaktır.

Katma Değer Vergisi Kanunu’ nda sosyal amaç güden (ticari amaçlı olmayan) faaliyetleri teşvik etmek amacıyla bu tür faaliyetleri yürüten kurum ve kuruluşlara (özellikle kamu kurumlarına) birtakım ayrıcalıklar sağlanmıştır. Bu kapsamda katma değer vergisinden istisna edilecek teslim ve hizmetler şunlardır:

• Kamu kurum ve kuruluşlarının, hastane, anıt, park, laboratuvar, yurt, huzurevi, aşevi, yetimhane ve benzeri yerleri işletmek suretiyle ifa ettikleri teslim ve hizmetler,

• Özel okul ve yurtların bedelsiz verdikleri eğitim, öğretim ve yurt hizmetlerinin ilgili dönemdeki kapasitelerinin %10’ u (üniversite ve yüksekokullarda maksimum %50’ si), bedelsiz mal ve hizmet teslimleri, kamu kurumlarına yapılan bedelsiz teslimler (bir sanatoryuma bedelsiz araç teslimi gibi) ile fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara yapılan teslimler,

• Yabancı devletlerin Türkiye’ deki diplomatik temsilcilik ve konsoloslukları ile yabancı hayır ve yardım kurumlarına, kamu kurum ve kuruluşlarınca bedelsiz olarak yapılacak teslim ve hizmetlere ilişkin olarak yapılan teslim ve hizmetler,

• Tescilli taşınmaz kültür varlıklarının rölöve, restorasyon ve restitüsyon projelerine (klima, jakuzi, yangın hassas algılama, kapalı devre kamera sistemi, tefriş elemanları vb. hariç) ilişkin teslimler (örneğin Vakıflar Genel Müdürlüğü adına tescilli bir çeşmenin, restore edilmesi için gerekli mal ve hizmet alımları gibi),

• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ruhsat, izin, onay ve benzeri hizmetleri (örneğin esnaf ve sanatkarlar odaları tarafından, basit usule tabi mükelleflerin kayıtlarını tutma hizmeti karşılığında alınan bedeller) ile bu hizmetlerle ilgili olarak kullanılacak basılı kâğıtların teslimi (motorlu taşıtlar tescil plaka teslimleri hariç).

Katma Değer Vergisi Kanunu’ nda matraha dâhil olan unsurlar sayılmak suretiyle verginin konusuna girip girmeyeceği konusunda tereddüt bulunan konulara açıklık getirilmiştir. Burada temel amaç muvazaalı yollarla matrahın daraltılması yani özünde katma değer vergisine tabi olan unsurların çeşitli isimler altında tahsili suretiyle vergi dışında bırakılması önlenmektedir. Buna göre aşağıda çeşitli adlarla ifade edilen menfaat, hizmet
ve değerler matraha dâhil edilecektir:

• Teslim alanın gösterdiği yere kadar satıcı tarafından yapılan taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri,
• Ambalaj giderleri (geri verilmesi mutad olan boş kaplara ilişkin teminat niteliğindeki depozitolar hariç), sigorta, komisyon ve benzeri gider karşılıkları ile vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar,
• Vade farkı, kur farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerler (otomobile bir yıl süreyle bedava bakım hizmeti verilmesi gibi).

Ticari hayattaki yaygın uygulama dikkate alınarak birtakım unsurlar katma değer vergisinin matrahına dâhil edilmemiştir. Buna göre;
• Fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen ve ticari teamüllere uygun miktardaki iskontolar (normal fiyattan yapılan indirimler) matraha dâhil değildir. Örneğin 1000 liralık bir takım elbisede %25 oranında iskonto yapılması hâlinde, iskonto tutarı olan 250 liranın faturada ayrıca gösterilmesi koşuluyla katma değer vergisi 750 lira üzerinden hesaplanacaktır. Diğer yandan makul ve kabul edilebilir olmayan iskontolar ile sonradan yapılan ve dolayısıyla faturada gösterilmeyen iskontoların, matrahtan düşülmesi mümkün değildir. Hazine ve Maliye Bakanlığı ayrıca belli bir dönem sonunda ya da belli bir ciro aşıldığında, çeşitli adlarla yapılan (satış primi, hasılat primi, yıl sonu iskontosu gibi) iskontoların, firmanın çabaları sonucu kazanılan ek bir ödeme olduğu (malla ilgili olmadığı) gerekçesiyle indirilmesine izin vermemektedir.
• Mükelleflerin yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplayarak, düzenledikleri fatura ve benzeri vesikalar üzerinde gösterdikleri katma değer vergisi matraha dâhil değildir. Dolayısıyla fiyatı katma değer vergisi dâhil şekilde belirlenen işlemlerde, katma değer vergisi hariç tutarın (matrahın) bulunabilmesi için iç yüzde yöntemi kullanılmaktadır. Örneğin %8 oranına tabi 10 liralık bir malda, katma değer vergisi matrahı iç yüzde yöntemi uygulanarak (10/1,08T) = 9.2592T olacaktır.

Katma değer vergisinin oranı vergiye tabi her bir işlem için %10 olarak belirlenmiştir. Bu oran belirlenirken katma değer vergisinin yürürlüğe girmesi ile birlikte yürürlükten kalkan vergilerin hasılat kaybının karşılanması esas alınmıştır. Diğer yandan Cumhurbaşkanı bu oranı, dört katına kadar artırmaya, % 1’ e kadar indirmeye, bu oranlar dâhilinde muhtelif mal ve hizmetler ile bazı malların)perakende safhası ve inşaatın yapıldığı arsanın veya konutun vergi değeri ve bulunduğu yeri esas alarak konut teslimleri için farklı vergi oranları tespit etmeye yetkilidir.

Temel gıda maddelerinde katma değer vergisi %8 olarak belirlenmiştir

Katma değer vergisinin en önemli özelliği indirim mekanizmasına sahip olmasıdır. Nihai tüketiciye kadar olan bütün safhalarda katma değer vergisi alınmakta ancak her bir safhada hesaplanan katma değer vergisinden bir önceki safhanın vergisi düşülerek sadece o safhada eklenen değer vergiye tabi tutulmaktadır. Bu sayede; vergiden vergi alınması, her safhada alınan vergilerin mal ve hizmetin bünyesinde kalması, o mal veya hizmet üzerine ağır bir vergi yükü yüklenmesi gibi durumlar önlenerek, aynı tür mal ve hizmetlerin aynı vergi yükünü taşıması sağlanmaktadır. Buna göre mükellefler, vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden;

• Kendilerine yapılan teslim ve hizmetler için hesaplanan katma değer vergisini
• İthal olunan mal ve hizmetler için ödenen katma değer vergisini,
• Götürü usulden gerçek usule geçmeleri hâlinde çıkarılan envantere göre hesap dönemi başındaki mallara ait katma değer vergisini indirebileceklerdir.

Bu mekanizma katma değer vergisinin otokontrolünü sağlamaktadır. Zira indirim hakkından yararlanmak isteyen mükellef alışları için fatura talep edecek bu durum karşı tarafı fatura kesmeye (katma değer vergisi hesaplamaya) zorlayacaktır. Bu aynı zamanda gelir vergisine de fayda sağlayacaktır.