ÖZEL VERGİ HUKUKU I

Türk Vergi Sisteminde gelir vergisi yanında ayrı bir kurumlar vergisi alınması, vergi prensibi ve tekniğinin bir sonucudur. Kurumları vergi mükellefi kılan birçok neden bulunmaktadır. Bunlar;

• Gelir vergisi gerçek kişileri hedeflerken, genel olarak kurumlar vergisi tüzel kişileri vergilendirmeyi hedefler.

• Kurumlarda ana unsur sermaye olup, gelir vergisinde olduğu gibi şahsi sebepler değil, sermayeye ait özellikler ön plana çıkar. Amaç emek gelirlerinin sermaye gelirlerinden farklı olarak vergilendirilmeleridir.

• Fertlerin vergilendirilmelerinde sosyal adaleti gerçekleştirme düşüncesi ön plandadır. Bu nedenle ödeme gücü ilkelerine dikkat edilir, oysaki kurumlarda vergi ödeme gücünün dikkate alınması mümkün değildir.

• Vergilendirmenin mali amacının gerçekleştirilmesinde kurumların şahıslara göre devlete daha fazla gelir sağlama imkânı vardır. Yani kurumlar vergisi mali amaçla uyumluluk gösterir.

• Kurumların vergilendirilmesi monopolleşme eğilimlerini önler.

• Gerçek kişilerin vergilendirilmesindeki teknik özelliklerle, kurumların vergilendirilmesindeki teknik durum ve gerekler farklıdır. Örneğin; gelir vergisinde uygulanan bazı istisna ve muaflıkların kurumlar için uygulanması mümkün değildir.

• Vergilendirmede gerçek kişilerin kurumlardan ayrı vergilendirilmeleri açıklık ve kolaylık sağlar.

Bu sebeplerle Türk Vergi Sistemimizde gelir vergisi dışında ayrı bir kurumlar vergisinin alınması gereği doğmuş ve gelir üzerinden alınan vergiler gelir ve kurumlar vergisi olarak sistemde yerini almıştır.

Türkiye’de kurumların gerçek kişilerden ayrı olarak vergilendirilmesi 1950 yılında Alman Kurumlar Vergisi Kanunu’ndan yararlanılarak hazırlanan 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) ile olmuştur. Böylece 1950 yılında gerçekleştirilen reformun bir parçası olarak 03.06.1949 tarih 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu kabul edilerek, 01.01.1950 tarihinde itibaren yürürlüğe konmuş ve uygulanmaya başlanmıştır.

Bir kurum Gelir Vergisi Kanunu’nun kapsamına giren gelir unsurlarından hangisini elde ederse etsin elde edilen gelirler “ticari kazanç” olarak kabul edilir ve ticari kurum kazancı olarak vergilendirilir.

Gelir vergisi artan oranlı tarife yapısına uygun olarak alınır. Matrah arttıkça %15, %20, %27 ve %35 şeklinde kademeli olarak artan oran yapısına sahiptir. Kurumlar vergisi ise düz oranlı bir vergi olup matrah ne kadar olursa tek oran uygulamasına yani düz oranlı bir yapıya sahiptir. Kurumlar vergisinin kanuni oranı %20’dir. Ancak bu oran 2018, 2019 ve 2020 yılları için % 22 olarak uygulanacaktır.

Hukuk sistemimizde kurumlar vergisi mükellefleri şunlardır:

• Sermaye Şirketleri
• Kooperatifler
• İktisadi Kamu Kuruluşları
• Dernek ve Vakıflara Ait İktisadi İşletmeler
• İş Ortaklıkları

Şahıs şirketleri bu listede sayılmadıkları için kurumlar vergisi mükellefi değildirler.

Türk Ticaret Kanunu’nda anonim şirketin tanımı yapılmış ve tabi olması gereken esaslar belirtilmiştir. Buna göre anonim şirket; Sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir (Türk Ticaret Kanunu (TTK.) md. 329).

Bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan; sermayesi belli olup bu sermayenin en az sermaye paylarının toplamından oluştuğu şirkete limited şirket adı verilir (TTK. md. 573).

Kamu idare ve kuruluşları tarafından tarım ve hayvancılığı, bilimi fenni ve güzel sanatları öğretmek, yaymak, geliştirmek ve teşvik amacıyla işletilen kuruluşlar (okullar, okul atölyeleri, konservatuarlar, kütüphaneler, tiyatrolar, müzeler, kitap/gazete yayınevleri ve benzerleri) kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanırlar (KVK. Md. 4/a),

Kamu idare ve kuruluşları dışındaki kurumların söz konusu tarım, hayvancılık, bilim, fen ve güzel sanatlar amacıyla yaptıkları faaliyetler muafiyetten yararlanamazlar.

Emisyon primi isitsnası, anonim şirketlere tanınmış bir istisnadır. Bu şirketlerin gerek kuruluşlarında ve gerekse sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları payların bedelinin, bu payların ana sözleşmelerinde yazılı itibari değeri aşması hâlinde, ihraç edilen pay bedelleri toplamı ile payların itibari değerinin toplamı arasındaki olumlu fark (KVK. md. 5/1-ç) ihraç primi olarak adlandırılır.

Anonim şirketlerin pay senetleri üzerinde yazılı değerden fazlaya satılmaları hâlinde, satış değeri ile nominal değer arasındaki bu olumlu fark emisyon primi kazancı olarak vergiden istisnadır. Hisse senedi başa baştan satılırsa fark olmayacağından emisyon primi de olmaz.

Emisyon priminin vergiden istisna olabilmesi için ortaklara dağıtılmaması ve yedek akçelere eklenmesi
gerekmektedir

Kurumlar vergisinde tam ve dar olmak üzere iki türlü mükellefiyet bulunmaktadır. Dar ve tam mükellefiyet ayrımında önemli olan, Türkiye’de vergilendirilecek kazançların belirlenmesidir. Dar mükelleflerin yurt dışı kazançları ile ilgilenilmez yani bu kazançlar sadece o ülkenin kanunlarına göre vergilendirilir. Dolayısıyla önemli olan kazancın elde edildiği yerdir.

Almanya'da tüzel kişilere kurumlar vergisi uygulanmaya 1920 yılında başlanmıştır.

Türkiye’de kurumların gerçek kişilerden ayrı olarak vergilendirilmesi kurumlar vergisi ile mümkün olmuştur.

kurumlar vergisi mükellefi olan bir kurum aktifine kayıtlı bir gayrimenkulü kiraya verdiğinde elde ettiği gelir ..... olarak kurumlar vergisine tabi olur.

ticari kurum kazancı

Dar mükellef kurumlarda ücretler hariç diğer 6 gelir unsuru verginin konusunu
oluşturmaktadır

Kurumlar vergisi objektif karakterli bir vergidir. Bu nedenle mükelleflerin ödeme gücünü dikkate almaz.

Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca kurulan yatırım fonları kurumlar vergisi mükellefidir

tam mükellefiyet

Kanuni merkezi Bulgaristan'da bulunan bir şirketin iş bakımından işlemlerinin fiilen toplandığı ve aynı zamanda yönetildiği yer Türkiye ise şirket tam mükelleftir.

Objektif bir vergi olma kurumlar vergisinin bir özelliğidir.

bankalar kurumlar vergisi mükellefidir

risturn istisnası, kooperatiflerin kâr amacı güden bir ticaret şirketi hâline dönüşmesini önlemek amacına yöneliktir