ÖZEL VERGİ HUKUKU I

Tam Mükellefiyette Toplama Yapılmayan Hâller
Tam mükellefiyette vergiye tabi gelir aşağıda belirtilen kazanç ve iratlardan oluşuyor ise yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi hâlinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir.
Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar:
GVK’nin 75. maddesinin (15) ve (16) numaralı bentlerinde yer alan menkul sermaye iratları: 
Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı: 
Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler: 
Birden sonraki işverenden alınan ve toplamı beyan sınırını aşmayan ücretler: 
Yukarıda belirtilenlerin dışında vergiye tabi gelir toplamının beyan sınırını aşmaması koşuluyla, bazı ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları: 

Tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan ve toplamı 2019 yılı için 2.200 lirayı aşmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları:

Yıllık beyannamede beyanı gereken gelirler toplanır ve varsa zarar mahsubu ve diğer indirimler yapıldıktan sonra vergi matrahına ulaşılır. Zarar mahsubu sonucunda kapatılmayan zarar kısmı, izleyen yılların gelirinden indirilir. Ancak arka arkaya beş yıl içinde mahsup edilmeyen zarar bakiyesi izleyen yıllara devredilemez. Yani zarar mahsubu, zararın doğduğu yılı takip eden beş yıl ile sınırlandırılmıştır.

Gelir vergisi matrahının tespitinde, yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden yapılacak diğer indirimler;
hayat sigortası primleri ve şahıs sigortası primleri, eğitim ve sağlık harcamaları, engellilik indirimi, bağış ve yardımlar, sponsorluk harcamaları, girişim sermayesi fonu, eğitim ve sağlık alanında faaliyet gösteren ve Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilere hizmet veren işletmelerin kazançlarının yarısı, korumalı iş yeri indirimi, basit usulde tespit edilen ticari kazançların bir kısmı olarak sıralanmaktadır.

Gelir Vergisi Tarifesi
Yıllık beyanname ile beyan edilen kazanç ve iratlar toplamından yukarıda açıklanan indirimler düşüldükten sonra gelir vergisi matrahına ulaşılmaktadır.
Gelir vergisinin hesaplanması için vergi matrahına GVK’nin 103. maddesinde yer alan vergi tarifesi uygulanmakta ve gelir vergisi hesaplanmaktadır.
Gelir vergisine tabi gelirler; (2019 yılı)
18.000 TL’ye kadar……………………………………………………………………………………… % 15
40.000 TL’nin 18.000 TL’si için 2.700 TL, fazlası ………………………………………………………… % 20
98.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL, (ücret gelirlerinde 148.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL),
fazlası…………………………………………………………………………………………………… % 27
98.000 TL’den fazlasının 98.000 TL’si için 22.760 TL, (ücret gelirlerinde 148.000 TL’den fazlasının 148.000
TL’si için 36.260 TL), fazlası……………………………………………………………………………… % 35
oranında vergilendirilir.

Yıllık Beyannamenin Verilmesi
GVK’nin 92. maddesine göre bir takvim yılına ait beyanname izleyen yılın Mart ayının başından 25. günü akşamına kadar, gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde izleyen yılın Şubat ayının başından 25. günü akşamına kadar, tam mükellefiyette vergiyi tarha yetkili vergi dairesine, dar mükellefiyette Türkiye’de vergi muhatabı mevcutsa onun Türkiye’de oturduğu yerin, Türkiye’de vergi muhatabı yoksa iş yerinin, iş yeri birden fazla ise bu işyerlerinden herhangi birisinin bulunduğu yer vergi dairesine verilir veya taahhütlü olarak posta ile gönderilir. Bununla birlikte Hazine Ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Vergi Usul Kanunu’nun Mükerrer 28. maddesi ile kendisine verilen yetkiyi VUK-115/2019-5 nolu ve 29.03.2019 tarihli Sirküler ile kullanmış ve yeni belirleme yapılıncaya kadar beyanname verme sürelerini Mart ayında verilenler için Mart ayı sonuna, Şubat ayında verilenler için ise şubat ayı sonuna kadar uzatmıştır.
Takvim yılı içinde memleketi terk edenlerin beyannameleri memleketi terkten önceki 15 gün, ölüm
hâlinde ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde verilir.

Münferit Beyanname Bildirilecek Kazanç ve İratlar ile Beyannamenin Verileceği Yerler
Dar mükellefiyete tabi olanların münferit beyanname ile beyan edecekleri kazanç ve iratları ile
bunların beyan edileceği yerler aşağıdaki gibidir:
• Gayrimenkullerin elden çıkarılmasından
doğan diğer kazanç ve iratlara ilişkin münferit beyanname, gayrimenkulün bulunduğu yerin vergi dairesine verilir.
• Menkul malların ve hakların elden çıkarılmasından doğan diğer kazanç ve iratlara
ilişkin münferit beyanname, mal ve hakların Türkiye’de elden çıkarıldığı yerin vergi
dairesine verilir.
• Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyetinin
durdurulması veya terk edilmesi karşılığında elde edilen diğer kazanç ve iratlara ilişkin
münferit beyanname işletmenin bulunduğu
yerin vergi dairesine verilir.

• Arızi olarak ticari işlemlerin yapılmasından
veya bu nitelikteki işlemlere aracılıktan elde
edilen diğer kazanç ve iratlarla, arızi olarak
serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla elde
edilen kazançlar ve dar mükellefiyete tabi
olanların GVK’nin 45. maddesinde belirtilen işleri arızi olarak yapmalarından elde ettikleri diğer kazanç ve iratlara ilişkin münferit beyanname, faaliyetin yapıldığı veya
yolcu veya yükün taşıta alındığı yerin vergi
dairesine verilir.
• Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin
terk ettikleri işleriyle ilgili olarak sonradan
elde ettikleri diğer kazanç ve iratlar (zarar
yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan
şüpheli alacakların tahsili dahil), ticari, zirai
veya mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi veya ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak
edilmemesi karşılığında elde ettikleri diğer
kazanç ve iratları, vergisi tevkif suretiyle
alınmamış menkul sermaye iratlarını ve diğer her türlü kazanç ve irada ilişkin münferit beyanname ödemenin Türkiye’de yapıldığı yerin vergi dairesine verilir.
• Diğer hallerde ise münferit beyanname Hazine Ve Maliye Bakanlığınca belirlenen yerin vergi dairesine verilir.

Geçici Vergiye Tabi Olanlar
GVK’nin mükerrer 120. maddesine göre; gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri ile
serbest meslek erbabı geçici vergi ödemek zorundadırlar. Buna göre;
• Bilanço esasına tabi ticaret erbabı,
• İşletme hesabı esasına tabi ticaret erbabı,
• Serbest meslek erbabı,
geçici vergi uygulamasına tabidirler.
Ayrıca ticari ve mesleki kazanç elde eden ve bu kazançlarını yıllık beyanname ile beyan etmek durumunda olan dar mükellefiyete tabi gerçek kişiler de geçici vergi ödeyeceklerdir.
Anlaşılacağı üzere ticari kazancı nedeniyle basit usule tabi olanlar geçici vergi uygulamasına tabi
değildir. Ayrıca yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinden elde edilen kazançlar ve noterlik görevini
ifa ile mükellef olanların bu işlerden sağladıkları kazançlar geçici vergiye tabi değildir.
Bunlarla birlikte, zirai kazanç sahipleri, ücretliler, gayrimenkul ve menkul sermaye iradı sahipleri,
diğer kazanç ve irat edenler, kazançları vergiden istisna tutulan serbest meslek erbabı geçici vergiye
tabi değildir.

Geçici vergi oranı, GVK’nin 103. maddesindeyer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oran
olarak belirlenmiştir. Bu oran %15’tir.

GVK’nin mükerrer 120. maddesine göre hesaplanan geçici vergi, üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın ondördüncü günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve on yedinci günü akşamına kadar ödenir.
Aynı dönem içinde tevkif edilmiş bulunan gelir vergisi (GVK’nin 42. maddesinde belirtilen yıllar yaygın inşaat ve onarım işlerinden elde edilen kazançlardan yapılan tevkifat hariç) hesaplanan geçici
vergiden mahsup edilir.

Vergi tevkifatının olumlu yönleri; verginin, gelirin elde edildiği döneme en yakın zamanda
tahsilini sağlaması, vergilemenin maliyetlerini azaltması, vergi kayıp ve kaçaklarını azaltması ve
konjonktürel dalgalanmalara karşı bir araç olması şeklinde sıralanabilir.

Vergi tevkifatının olumsuz yönleri ise; nesnel nitelikte olması, üniter vergilemeye ters düşmesi,
artan oranlılığı anlamsız hâle getirmesi, vergilemede adalet ve eşitlik ilkelerine aykırılıklar taşıması,
vergi bilincinin oluşumuna engel olması, uygulama alanını sınırlı olması, tamamlayıcı tedbirlere
ihtiyaç göstermesi şeklinde sıralanabilir.

Bunlarla birlikte, zirai kazanç sahipleri, ücretliler, gayrimenkul ve menkul sermaye iradı sahipleri, diğer kazanç ve irat edenler, kazançları vergiden istisna tutulan serbest meslek erbabı geçici vergiye tabi değildir.

Gelir vergisine tabi gelirler; (2019 yılı)

18.000 TL’ye kadar % 15

40.000 TL’nin 18.000 TL’si için 2.700 TL, fazlası % 20

98.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL, (ücret gelirlerinde 148.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL), fazlası % 27

98.000 TL’den fazlasının 98.000 TL’si için 22.760 TL, (ücret gelirlerinde 148.000 TL’den fazlasının 148.000 TL’si için 36.260 TL), fazlası % 35

oranında vergilendirilir.

100.000 liranın vergisinin bulunması için, tarifenin son dilimine bakılacaktır. Bu dilimde 98.000 liranın vergisi hesaplanmış olup, 22.760 liradır. Kalan kısım 100.000 – 98.000 = 2.000 liranın vergisi ise, %35 oranı uygulanarak bulunacaktır. Dolayısıyla 2.000 liranın vergisi 700 lira olmaktadır. 22.760 lira ile 700 lira toplandığında ortaya çıkacak olan tutar, yani 23.460 lira, 100.000
liranın vergisi olmaktadır.

Vergi tevkifatı, ücretler dışında kalan ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi hâlinde bu vergi, fiilen ödenen miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır.

Beyan edilen gelirin % 10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle belgelendirilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları yıllık beyanname ile bildirilen gelirden indirilir.

Geçici vergi dönemleri GVK’nin mükerrer 120. maddesinde, ilgili hesap döneminin üçer aylık dönemleri olarak belirlenmiştir. Buna göre hesap dönemi bir takvim yılı olanlar açısından 1. dönem Ocak – Şubat – Mart aylarını; 2. dönem Nisan – Mayıs – Haziran aylarını 3. dönem Temmuz – Ağustos – Eylül aylarını ve 4. dönem Ekim – Kasım – Aralık aylarını kapsamak üzere dört geçici vergi dönemi söz konusudur.

Zarar mahsubu sonucunda kapatılmayan zarar kısmı, izleyen yılların gelirinden indirilir. Ancak arka arkaya beş yıl içinde mahsup edilmeyen zarar bakiyesi izleyen yıllara devredilemez. Yani zarar mahsubu, zararın doğduğu yılı takip eden beş yıl ile sınırlandırılmıştır.

Beyanname çeşitlerinden muhtasar beyanname, işverenler veya vergi tevkifatı yapan diğer kişiler tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte, toplu olarak vergi dairesine bildirilmesine mahsustur.

3910

Bilanço esasına tabi tüccar geçici vergiye tabidir. Mükellefin bir takvim yılı içinde elde ettiği gelirin vergisini izleyen yılın Mart ve Temmuz aylarının sonuna kadar ödeyebilecek olması; gelirin elde edilmesiyle verginin ödenmesi arasındaki sürenin ne kadar uzayabileceğini ortaya koymaktadır.

Özel beyanname diye bir beyanname türü yoktur.

GVK’nin 85. maddesine göre mükellefler, yedi gelir unsurundan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için GVK’de aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler ve beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur.