ÖZEL VERGİ HUKUKU I

Girişimcinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler.

Geliri esnaf muaflığı kapsamına girenlerden daha yüksek ancak gerçek usul kapsamına alınmayacak kadar düşük olan bir mükellef kitlesi geçmişte götürü usule tabi tutulurken, 4369 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemelerden sonra basit usul kapsamına alınmıştır.

GVK’nin geçici 76. maddesi ile Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur.

Zirai faaliyet; arazide, deniz, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yollarıyla veyahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle nebat, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin istihsalini, avlanmasını, avcıları ve yetiştiricileri tarafından muhafazasını, taşınmasını, satılmasını veya bu mahsullerden sair bir şekilde faydalanılmasını ifade eder.

İşletme büyüklüğü ölçüleri GVK’nin 54. maddesinde arazi üzerinde yapılan zirai faaliyetlerde ve arazi üzerinde yapılmayan zirai faaliyetler ile kara ve su avcılığında işletme büyüklük ölçüleri olmak üzere sıralanmıştır. Bunlardan bir takvim yılı içinde dikkate alınacak ölçüler olup, bazıları aşağıdaki gibidir:

GVK’nin “Teşvik İkramiye ve Mükafatları” başlıklı 29. maddesine göre tarımı, hayvan yetiştirilmesini ve memleket bakımından faydalı olan diğer işleri ve faaliyetleri teşvik amacıyla verilen ikramiyeler ve mükafatlar vergiden istisna tutulmuştur.

GVK’nin mükerrer 18. maddesine göre PTT acentalığı faaliyetinden elde edilen kazançlar, gelir vergisinden istisna tutulmuştur. Ancak bu istisnanın 94. madde uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye etkisi bulunmamaktadır. PTT acenteliği yapanlara, bu faaliyetleri nedeniyle ödenen komisyon bedeli üzerinden %20 oranında tevkifat yapılmaktadır.

Çiftçilerin tevkifat yoluyla vergilendirilmeleri için aşağıdaki şartları taşımaları gerekmektedir. İşletme büyüklüğü ölçülerini aşmamak,
• Bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca sahip olmamak,
• On yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olmamak. Kazançları gerçek usulde vergilendirilmeyen (tevkifat yoluyla vergilendirilen) çiftçiler bu kazançları için beyanname vermezler.

GVK’nin 94. maddesinde sayılan kişi ve kurumlar çiftçilerden satın aldıkları zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden aşağıda belirtilen oranlarda vergi tevkifatı yapacaktır. Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için bu oran %2'dir.

Zirai işletme hesabı esasında giderler de GVK’nin 57. maddesinde sayılmıştır. Bu giderler ödenen veya borçlanılan tutarları içermekte olup, işletme ile ilgili olarak tohum, gübre, fide, yem, ilaç ve benzeri maddelerin sağlanması için yapılan giderler; satılmak üzere satın alınan hayvanların, zirai mahsullerin ve diğer maddelerin bedelleri; işletmelerde çalıştırılanlara ücret, prim ve diğer namlarla hizmet karşılığında yapılan ödemeler; işçilerin yeme-içme, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri; zirai tesisat, makina, aletler ve taşıtların çalıştırılması ve bakımı için yapılan giderler (Yakıt, yağ, elektrik, yedek parça vesaire) ve tamir giderleri; VUK’a göre ayrılan amortismanlar; kira ve ücret karşılığında kullanılan üretim istihsal vasıtaları için yapılan ödemeler; zirai kazancın elde edilmesi ve idamesi için yapılan genel giderler (İşletme için alınan ve işletme için harcanan borç paraların faizleri; işletme ile ilgili olmak şartı ile ödenen ayni vergi, resim ve harçlar; işletme ile ilgili ve yapılan işin önemi ve genişliği ile uygun seyahat ve ikamet giderleri; işletme ile ilgili olarak ödenen kira bedelleri; genel mahiyetteki diğer giderler); işletme ile ilgili olmak şartıyla, sözleşmeye veya mahkeme kararına veya kanun emrine dayanarak ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (Zirai istihsalde kullanılan gayrimenkuller hariç) satılması halinde VUK’nun 328. maddesine göre hesaplanan zararlar; işletmeye dahil olup, aynı zamanda kişisel veya ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan taşıtların amortismanlarının tamamı ile giderlerinin  yarısından oluşmaktadır.

GVK’nun 37. maddesinde ticari kazanç tanımlanmış ve bazı faaliyetlerden elde edilen gelirlerin ticari kazanç sayılacağı hükme bağlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Ticari kazancı nedeniyle işletme hesabı esasına tabi olanlar ikinci sınıf tüccarlar olarak adlandırılmaktadır ve VUK’un 178. maddesine göre 177. maddede yazılı olanların dışında kalanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden işletme hesabı esasına göre defter tutmalarına Hazine ve Maliye Bakanlığınca müsaade edilenler ikinci sınıfa tabidir. Ayrıca yeniden işe başlayan tüccarlar yıllık iş hacimlerine göre sınıflandırılıncaya kadar ikinci sınıf tüccarlar gibi hareket edebilirler. Doğru cevap B'dir.

Bilanço, bir işletmenin belirli bir andaki faaliyet sonuçlarını gösteren tablo olup; VUK’un 192. maddesinde, envanterde gösterilen kıymetlerin tasnifli ve karşılıklı olarak değerleri itibarıyla düzenlenmiş özeti olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Satın alınan mallar veya yaptırılan hizmetler karşılığında ödenen paralar, Borçlanılan paralar, İşletme ile ilgili diğer bütün giderler, Hesap dönemi başındaki mal mevcudu ve Safi kâr İşletme Hesabı Özeti giderlerindendir. Doğru cevap D'dir.

Girişimcinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler,
ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar; ticari kazancın gerçek usulde tespitinde indirilecek giderlerden değildir. Doğru cevap E'dir.

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde ilk yıllarda genellikle gider fazlası vardır. Bu işler birden fazla yılda devam ettiğinden kazancın tespiti de farklılık taşımaktadır. Bu işlerde işi yapanlara ödenen istihkak bedelleri üzerinden GVK’nin 94. maddesi çerçevesinde %3 oranında tevkifat yapılmaktadır ve bu işlerden elde edilen kazanç geçici vergi uygulamasına tabi tutulmamaktadır. Doğru cevap E'dir.

GVK’nin 51. maddesinde sayılanlar genel ve
özel şartları taşısalar bile basit usulden yararlanamamaktadır. Bu kapsamdakiler aşağıda sıralanmıştır.
• Kolektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları;
• İkrazat işleriyle uğraşanlar;
• Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat
alım satımı ile uğraşanlar;
• GVK’nin 94. maddesinin 1. fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere
karşı derece derece taahhütte bulunanlar;
• Sigorta prodüktörleri;
• Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar
veya bu işlere aracılık edenler;
• Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar;
• Aracılık (tavassut) işi yapanlar (dayıbaşılar
hariç)

Doğru cevap D'dir.

Esnaf muaflığından yararlanabilmek için taşınması gereken genel şartlar şunlardır:
• Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak,
• Faaliyetlerin gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapılmaması.

Doğru cevap C'dir.

Yeni iş yeri açan genç girişimciler, 75 bin liraya kadar kazançları üzerinden gelir vergisi (GV) ödemiyor. 75 bin lirayı aşan kazanç varsa da aşan kısımdan vergi alınıyor. Doğru cevap B'dir.

GVK’nin “Teşvik İkramiye ve Mükafatları” başlıklı 29. maddesine göre tarımı, hayvan yetiştirilmesini ve memleket bakımından faydalı olan diğer işleri ve faaliyetleri teşvik amacıyla verilen ikramiyeler ve mükafatlar vergiden istisna tutulmuştur.

Doğru cevap A'dır.