ÖZEL VERGİ HUKUKU I

GVK’nin 37. maddesine göre, maden, taş ve
kireç ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri ile tuğla
ve kiremit harmanlarının işletilmesinden; coberlik
işlerinden; özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden; gayrimenkullerin alım, satım
ve inşa işleriyle devamlı olarak uğraşanların bu işlerinden; kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet
alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerinden; satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5
yıl içinde parsellenerek bu zaman içinde veya daha
sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından; diş protezciliğinden elde edilen kazançlar ticari kazanç sayılmaktadır. Cevap D dir.

Sınai faaliyet ham madde ile üretim yapan, imalat yapan yer anlamına gelir. Ticari faaliyet ise alım ile satım arasındaki farktan kazanç elde edilmesidir. Cevap A dır.

Bilanço, bir işletmenin belirli bir andaki faaliyet sonuçlarını gösteren tablo olup; VUK’un 192. maddesinde, envanterde gösterilen kıymetlerin tasnifli ve karşılıklı olarak değerleri itibarıyla düzenlenmiş özeti
olarak tanımlanmıştır. Cevap B dir.

Yevmiye defteri, kayda geçirilmesi gereken işlemlerin tarih sırasıyla ve madde hâlinde tertipli olarak
yazıldığı defterdir. Cevap D

Defteri kebir, yevmiye defterine geçirilmiş olan işlemleri buradan alarak usulüne göre
hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. Cevap E

Envanter defteri, ticari işletmenin açılışında ve açılıştan sonra her
hesap döneminin sonunda taşınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar ile
borçların değerlerinin kaydedildiği defterdir. Cevap C

işletmenin öz sermayesi, gerçek
aktifinden borçlar (amortismanlar ve karşılıklar dahil) düşülerek aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
Öz sermaye = Gerçek aktif – (Borçlar + Amortismanlar + Karşılıklar) Cevap C

Bunların arasında gider kabul edilebilecek sadece işletmenin doğal gaz masrafı vardır. Diğerleri gider gösterilemez. Cevap C dir.

Altında 3 ila 10 adet işçi çalıştırması işi bizzat yapma şartını ihlal eder. Dolayısıyla basit usule tabi olamaz. Cevap C dir.

Diğerleri basit usulden yararlanamazsa tek minibüsle servis şoförlüğü yapan bir kişi basit usulden faydalanabilir. Cevap B dir.

• Alım-satım işleriyle uğraşanlarda; satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımlarının tutarı veya satışları tutarı VUK’un 177. maddesinde belirtilen tutarları aşanlar;
• Alım-satım işleri dışındaki işlerle(hizmet işleri, nakliyecilik gibi) uğraşanlarda; bir yıl içinde elde ettikleri gayrisafi iş hasılatı VUK’un 177. maddesinde belirtilen tutarı aşanlar;
• Alım-satım işleri ile bunlar dışındaki işleri birlikte yapanlarda; alım-satım işleri dışındaki iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı VUK’un 177. maddesinde belirtilen tutarı aşanlar;
• Her türlü ticaret şirketleri (Şahıs şirketleri olan adi komandit şirketler ve kollektif şirketler ile sermaye şirketleri olan anonim şirketler, limited şirketler ve eshamlı komandit şirketler ticaret şirketleridir. Bunlardan sermaye şirketleri kurumlar vergisi mükellefidir. Öte yandan adi şirketler ticaret şirketi sayılmadığından uğraş konuları itibarıyla iş hacmi tutarlarına göre hangi esasa bağlı olacakları belirlenmektedir.);
• Kurumlar vergisine tabi olan diğer tüzel kişiler (Bunlardan işlerinin icabı bilanço esasına göre defter tutmalarına imkân veya lüzum görülmeyenlerin, işletme hesabına göre defter tutmalarına Hazine ve Maliye Bakanlığınca müsaade edilir.);
• İhtiyari (kendi isteklerine bağlı) olarak bilanço esasına göre defter tutmayı tercih edenler, bu sınıflamaya tabi olanlardır.

GVK’nin 41. maddesinde sayılan ve aşağıda açıklanan ödemeler gider olarak kabul edilmemektedir. Dolayısıyla vergi matrahı hesaplanırken kanunen kabul edilmeyen giderler olarak kazanca dahil edilmelidir.
• Girişimci (yani işletme ya da teşebbüs sahibi) ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar veya aynen aldıkları diğer değerler. Örneğin beyaz eşya ticareti yapan bir girişimcinin kullanmak üzere evine götürdüğü bir televizyonun değeri ya da işletmeden nakit olarak aldığı paralar gider olarak kabul edilmez.
• Girişimcinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar. Dolayısıyla örneğin, girişimcinin, küçük çocuk kapsamında olmayan çocuğunun işletmenin muhasebe işlerinden sorumlu olması halinde ona yapılan ödemeler gider olarak indirilebilir.
• Girişimcinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler.

• Girişimcinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler.
• Yukarıda açıklanan dört şık kapsamında yazılı olan işlemler hariç olmak üzere, girişimcinin, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edilen bedel veya fiyatlar üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunması halinde, emsallere uygun bedel veya fiyatlar ile teşebbüs sahibince uygulanmış bedel veya fiyat arasındaki işletme aleyhine oluşan farklar işletmeden çekilmiş sayılır. Dolayısıyla bu farklar da gider olarak düşülemez.

Sınai faaliyet, kısaca yapmak/üretmek–satmak ya da hammadde veya malların işlenerek yeni bir mal haline getirilmesiyle ilgili faaliyetlerdir.

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde ilk yıllarda genellikle gider fazlası vardır. Bu işler birden fazla yılda devam ettiğinden kazancın tespiti de farklılık taşımaktadır. Bu işlerde işi yapanlara ödenen istihkak bedelleri üzerinden GVK’nin 94. maddesi çerçevesinde %3 oranında tevkifat yapılmaktadır ve bu işlerden elde edilen kazanç geçici vergi uygulamasına tabi tutulmamaktadır.

GVK’nin 37. maddesine göre, maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri ile tuğla ve kiremit harmanlarının işletilmesinden; coberlik işlerinden; özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden; gayrimenkullerin alım, satım ve inşa işleriyle devamlı olarak uğraşanların bu işlerinden; kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerinden; satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu zaman içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından; diş protezciliğinden elde edilen kazançlar ticari kazanç sayılmaktadır.

Gerçek kazancın esas alınmasının sağlanarak belge düzeninin yerleştirilmesi ve kayıt dışı ekonominin kontrol altına alınması amacıyla bu gruptakiler basit usul kapsamına alınmışlardır. Bu kapsamdakilere bakkal, terzi, marangoz, tamirci, şehir içi taşımacılık yapan dolmuşçu ve taksiciler örnek gösterilebilir.

Basit usule tabi olmanın genel şartları şunlardır (GVK md 47):
• Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak (işinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde iş sahibinin dul eşi veya küçük çocukları namına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmaz.) Örneğin sahibi olduğu minibüs ile öğrenci taşımacılığı yapan ve basit usulde vergilendirilen bir mükellef, 2. minibüs aldığında bu şart ortadan kalkmış olacağından basit usulden yararlanması mümkün değildir.
• İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedeli toplamı GVK’nın 47/2. maddesinde belirlenen tutarları aşmaması.
• Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak.

Esnaf muaflığından yararlanabilmek için taşınması gereken genel şartlar şunlardır:
• Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak,
• Faaliyetlerin gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapılmaması.

Vergi Usul Kanunu'nun (VUK) 182. maddesine göre bilanço esasında yevmiye defteri, defteri kebir (büyük defter) ve envanter defteri (Mevcudat ve muvazene defteri) tutulmaktadır.

Envanter defteri, ticari işletmenin açılışında ve açılıştan sonra her hesap döneminin sonunda taşınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar ile borçların değerlerinin kaydedildiği defterdir.