ÖZEL VERGİ HUKUKU I - Deneme Sınavı - 8

Dar mükellef kurumlarda verginin konusunu oluşturan kazanç ve iratlar şunlardır (KVK. md.3):
• Türkiye’de iş yeri olan veya daimi temsilci bulunduran yabancı kurumlar tarafından bu yerlerde veya bu temsilciler aracılığıyla yapılan işlerden elde edilen ticari kazançlar,
• Türkiye’de bulunan zirai işletmeden elde edilen kazançlar,                                                          • Türkiye’de elde edilen serbest meslek kazançları,
• Taşınır ve taşınmazlar ile hakların Türkiye’de kiralanmasından elde edilen iratlar,
• Türkiye’de elde edilen menkul sermaye iratları,
• Türkiye’de elde edilen diğer kazanç ve iratlar.
Görüldüğü üzere dar mükellef kurumlarda ücretler hariç diğer 6 gelir unsuru verginin konusunu
oluşturmaktadır.

Kurumlar vergisinin kanuni oranı %20’dir. Ancak bu oran 2018, 2019 ve 2020 yılları için % 22 olarak
uygulanacaktır. (KVK. Geçici md. 10).

Gelir vergisi subjektif karakterli bir vergidir. Yani mükelleflerin ödeme güçlerini dikkate alır. Kişisel ve ailevi durumlar indirimler açısından önem arz eder. Kurumlar vergisi objektif karakterli bir vergi olup ödeme gücünü dikkate almaz

Anonim şirket; Sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir (Türk Ticaret Kanunu (TTK.) md. 329).

Limitet şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan; sermayesi belli olup bu sermayenin en az sermaye paylarının toplamından oluştuğu şirkettir (TTK. md. 573).

Komandit şirketlerin adi ve paylı olmak üzere iki şekli bulunmaktadır. Her iki şirket türünde de komandite ve komanditer olmak üzere iki grup ortak vardır. Şirketin sorumlulukları sınırsız olan ortalarına “komandite”, sınırlı olan ortaklarına da “komanditer” adı verilmektedir. Komandite
ortaklar kolektif, komanditer ortaklar ise anonim şirket ortaklarına benzeyen bir yapı arz ederler. Şirket kurucuları beş kişiden az olamaz ve en az bir tanesinin komandite ortak olması zorunluluğu bulunmaktadır.

Komandit şirketlerin adi ve paylı olmak üzere iki şekli bulunmaktadır. Her iki şirket türünde de komandite ve komanditer olmak üzere iki grup ortak vardır. Şirketin sorumlulukları sınırsız olan ortalarına “komandite”, sınırlı olan ortaklarına da “komanditer” adı verilmektedir. Komandite
ortaklar kolektif, komanditer ortaklar ise anonim şirket ortaklarına benzeyen bir yapı arz ederler. Şirket kurucuları beş kişiden az olamaz ve en az bir tanesinin komandite ortak olması zorunluluğu bulunmaktadır.

Ortal sayısı 6 olsa da komantide ortakların paylarına düşen kazançlar şirket üzerinden kurum vergisine tabi tutulmaz. Gelir vergisi olarak değerlendirilir. Kalan 4 komanditer ortağın kazancı 400 milyon olduğundan bu miktarın %22'si 88 milyon TL tutarında vergiye denk gelir.

Vergiyi hesaplamadan önce risturn istisnası miktarını hesaplamak gerekmektedir. Risturn istisnası ortaklık statüsü iş hacminin genel iş hacmine bölünüp dönem sonu safi kazançla çarpılmasıyla bulunur. Buna göre bu kooperatifin risturn istisnası 1.500.000 TL'dir. Bu tutarı dönem sonu safi kazançtan çıkardığımızda tahakkuk eden vergi miktarını buluruz. 3.000.000-1.500.000=1.500.000 TL

Safi artış teorisine göre; kaynağı ne olursa olsun, belli bir dönemde kişinin tüketimi ve servetindeki net artış gelir olarak değerlendirilmektedir.

GVK’nin 1. maddesine göre gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. Gelir, “bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır”. Hüküm incelendiğinde gelir kavramının daha önce açıklanmış olan dar ve geniş anlamda gelir kavramını kapsayacak şekilde, kaynak teorisi ve safi artış teorisine göre dikkate
alındığı görülmektedir.

İktisadi kamu kuruluşları, kamu hukuku tüzel kişilerine bağlı iktisadi işletmelerdir. Kamu tüzel kişilikleri, kamu idareleri ve kamu kuruluşları olarak iki grupta toplanır

Türk Ticaret Kanunu’nda anonim şirketin tanımı yapılmış ve tabi olması gereken esaslar belirtilmiştir. Buna göre anonim şirket; Sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir (Türk
Ticaret Kanunu (TTK.) md. 329).

Kurumlar vergisinde tam ve dar olmak üzere iki türlü mükellefiyet bulunmaktadır.

GVK’nin 84. maddesinde de gelir vergisi beyanlarının yıllık beyanname, muhtasar beyanname ve münferit beyanname ile yapılacağı belirtilmiştir.
Sözü edilen beyanname çeşitlerinden yıllık beyanname, çeşitli kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratların bir araya getirilip toplanmasına ve bu suretle hesaplanan gelirin vergi
dairesine bildirilmesine mahsustur. Gelirin takvim yılının belli bir dönemine karşılık gelmesi, beyannamenin yıllık olma niteliğini değiştirmemektedir.
Beyanname çeşitlerinden muhtasar beyanname, işverenler veya vergi tevkifatı yapan diğer kişiler tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte, toplu olarak vergi dairesine bildirilmesine mahsustur.
Münferit beyanname ise dar mükellefiyete tabi olanların yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olmadıkları kazanç ve iratlardan, vergisi tevkif suretiyle alınmamış olanların bildirilmesine mahsustur.

Tam Mükellefiyette Toplama Yapılmayan Hâller
Tam mükellefiyette vergiye tabi gelir aşağıda belirtilen kazanç ve iratlardan oluşuyor ise yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi hâlinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir.
Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar:
GVK’nin 75. maddesinin (15) ve (16) numaralı bentlerinde yer alan menkul sermaye iratları: 
Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı: 
Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler: 
Birden sonraki işverenden alınan ve toplamı beyan sınırını aşmayan ücretler: 
Yukarıda belirtilenlerin dışında vergiye tabi gelir toplamının beyan sınırını aşmaması koşuluyla, bazı ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları: 

Tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan ve toplamı 2019 yılı için 2.200 lirayı aşmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları:

Yıllık beyannamede beyanı gereken gelirler toplanır ve varsa zarar mahsubu ve diğer indirimler yapıldıktan sonra vergi matrahına ulaşılır. Zarar mahsubu sonucunda kapatılmayan zarar kısmı, izleyen yılların gelirinden indirilir. Ancak arka arkaya beş yıl içinde mahsup edilmeyen zarar bakiyesi izleyen yıllara devredilemez. Yani zarar mahsubu, zararın doğduğu yılı takip eden beş yıl ile sınırlandırılmıştır.

Gelir vergisi matrahının tespitinde, yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden yapılacak diğer indirimler;
hayat sigortası primleri ve şahıs sigortası primleri, eğitim ve sağlık harcamaları, engellilik indirimi, bağış ve yardımlar, sponsorluk harcamaları, girişim sermayesi fonu, eğitim ve sağlık alanında faaliyet gösteren ve Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilere hizmet veren işletmelerin kazançlarının yarısı, korumalı iş yeri indirimi, basit usulde tespit edilen ticari kazançların bir kısmı olarak sıralanmaktadır.

Gelir Vergisi Tarifesi
Yıllık beyanname ile beyan edilen kazanç ve iratlar toplamından yukarıda açıklanan indirimler düşüldükten sonra gelir vergisi matrahına ulaşılmaktadır.
Gelir vergisinin hesaplanması için vergi matrahına GVK’nin 103. maddesinde yer alan vergi tarifesi uygulanmakta ve gelir vergisi hesaplanmaktadır.
Gelir vergisine tabi gelirler; (2019 yılı)
18.000 TL’ye kadar……………………………………………………………………………………… % 15
40.000 TL’nin 18.000 TL’si için 2.700 TL, fazlası ………………………………………………………… % 20
98.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL, (ücret gelirlerinde 148.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL),
fazlası…………………………………………………………………………………………………… % 27
98.000 TL’den fazlasının 98.000 TL’si için 22.760 TL, (ücret gelirlerinde 148.000 TL’den fazlasının 148.000
TL’si için 36.260 TL), fazlası……………………………………………………………………………… % 35
oranında vergilendirilir.

Yıllık Beyannamenin Verilmesi
GVK’nin 92. maddesine göre bir takvim yılına ait beyanname izleyen yılın Mart ayının başından 25. günü akşamına kadar, gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde izleyen yılın Şubat ayının başından 25. günü akşamına kadar, tam mükellefiyette vergiyi tarha yetkili vergi dairesine, dar mükellefiyette Türkiye’de vergi muhatabı mevcutsa onun Türkiye’de oturduğu yerin, Türkiye’de vergi muhatabı yoksa iş yerinin, iş yeri birden fazla ise bu işyerlerinden herhangi birisinin bulunduğu yer vergi dairesine verilir veya taahhütlü olarak posta ile gönderilir. Bununla birlikte Hazine Ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Vergi Usul Kanunu’nun Mükerrer 28. maddesi ile kendisine verilen yetkiyi VUK-115/2019-5 nolu ve 29.03.2019 tarihli Sirküler ile kullanmış ve yeni belirleme yapılıncaya kadar beyanname verme sürelerini Mart ayında verilenler için Mart ayı sonuna, Şubat ayında verilenler için ise şubat ayı sonuna kadar uzatmıştır.
Takvim yılı içinde memleketi terk edenlerin beyannameleri memleketi terkten önceki 15 gün, ölüm
hâlinde ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde verilir.