ÖZEL VERGİ HUKUKU I - Deneme Sınavı - 5

Götürü usulde kazançlar, önceden tespit ve ilan edilmiş olan bazı veriler ışığında doğrudan doğruya tahmin ve tayin edilmekte yani matrah ya da matrahı belirleyen bazı unsurlar varsayımsal olarak saptanmaktadır.

Kurumlar vergisinde tam ve dar olmak üzere iki türlü mükellefiyet bulunmaktadır.

Risturn “geri dönüş” anlamına gelmektedir. Kooperatiflerde kâr dağıtımı olmadığından ortaklıkla yapılan işlemlerden doğan gelir-gider farkının ortaklara iadesine risturn denilmektedir. Risturn istisnası kooperatiflerin kâr amacı güden bir ticaret şirketi hâline dönüşmesini önlemek amacına yöneliktir. Doğru cevap A'dır.

Kurumlar vergisinden muaf olan kurumlar kanunda on dokuz bent hâlinde sayılmıştır.

Türk Vergi Sisteminde gelir vergisi yanında ayrı bir kurumlar vergisi alınması, vergi prensibi ve tekniğinin bir sonucudur. Kurumları vergi mükellefi kılan birçok neden bulunmaktadır. Bunlar;

• Gelir vergisi gerçek kişileri hedeflerken, genel olarak kurumlar vergisi tüzel kişileri vergilendirmeyi hedefler.

• Kurumlarda ana unsur sermaye olup, gelir vergisinde olduğu gibi şahsi sebepler değil, sermayeye ait özellikler ön plana çıkar. Amaç emek gelirlerinin sermaye gelirlerinden farklı olarak vergilendirilmeleridir.

• Fertlerin vergilendirilmelerinde sosyal adaleti gerçekleştirme düşüncesi ön plandadır. Bu nedenle ödeme gücü ilkelerine dikkat edilir, oysaki kurumlarda vergi ödeme gücünün dikkate alınması mümkün değildir.

• Vergilendirmenin mali amacının gerçekleştirilmesinde kurumların şahıslara göre devlete daha fazla gelir sağlama imkânı vardır. Yani kurumlar vergisi mali amaçla uyumluluk gösterir.

• Kurumların vergilendirilmesi monopolleşme eğilimlerini önler.

• Gerçek kişilerin vergilendirilmesindeki teknik özelliklerle, kurumların vergilendirilmesindeki teknik durum ve gerekler farklıdır. Örneğin; gelir vergisinde uygulanan bazı istisna ve muaflıkların kurumlar için uygulanması mümkün değildir.

• Vergilendirmede gerçek kişilerin kurumlardan ayrı vergilendirilmeleri açıklık ve kolaylık sağlar.

Bu sebeplerle Türk Vergi Sistemimizde gelir vergisi dışında ayrı bir kurumlar vergisinin alınması gereği doğmuş ve gelir üzerinden alınan vergiler gelir ve kurumlar vergisi olarak sistemde yerini almıştır.

Türkiye’de kurumların gerçek kişilerden ayrı olarak vergilendirilmesi 1950 yılında Alman Kurumlar Vergisi Kanunu’ndan yararlanılarak hazırlanan 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) ile olmuştur. Böylece 1950 yılında gerçekleştirilen reformun bir parçası olarak 03.06.1949 tarih 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu kabul edilerek, 01.01.1950 tarihinde itibaren yürürlüğe konmuş ve uygulanmaya başlanmıştır.

Bir kurum Gelir Vergisi Kanunu’nun kapsamına giren gelir unsurlarından hangisini elde ederse etsin elde edilen gelirler “ticari kazanç” olarak kabul edilir ve ticari kurum kazancı olarak vergilendirilir.

Gelir vergisi artan oranlı tarife yapısına uygun olarak alınır. Matrah arttıkça %15, %20, %27 ve %35 şeklinde kademeli olarak artan oran yapısına sahiptir. Kurumlar vergisi ise düz oranlı bir vergi olup matrah ne kadar olursa tek oran uygulamasına yani düz oranlı bir yapıya sahiptir. Kurumlar vergisinin kanuni oranı %20’dir. Ancak bu oran 2018, 2019 ve 2020 yılları için % 22 olarak uygulanacaktır.

Hukuk sistemimizde kurumlar vergisi mükellefleri şunlardır:

• Sermaye Şirketleri
• Kooperatifler
• İktisadi Kamu Kuruluşları
• Dernek ve Vakıflara Ait İktisadi İşletmeler
• İş Ortaklıkları

Şahıs şirketleri bu listede sayılmadıkları için kurumlar vergisi mükellefi değildirler.

Türk Ticaret Kanunu’nda anonim şirketin tanımı yapılmış ve tabi olması gereken esaslar belirtilmiştir. Buna göre anonim şirket; Sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir (Türk Ticaret Kanunu (TTK.) md. 329).

Bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan; sermayesi belli olup bu sermayenin en az sermaye paylarının toplamından oluştuğu şirkete limited şirket adı verilir (TTK. md. 573).

Kamu idare ve kuruluşları tarafından tarım ve hayvancılığı, bilimi fenni ve güzel sanatları öğretmek, yaymak, geliştirmek ve teşvik amacıyla işletilen kuruluşlar (okullar, okul atölyeleri, konservatuarlar, kütüphaneler, tiyatrolar, müzeler, kitap/gazete yayınevleri ve benzerleri) kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanırlar (KVK. Md. 4/a),

Kamu idare ve kuruluşları dışındaki kurumların söz konusu tarım, hayvancılık, bilim, fen ve güzel sanatlar amacıyla yaptıkları faaliyetler muafiyetten yararlanamazlar.

Emisyon primi isitsnası, anonim şirketlere tanınmış bir istisnadır. Bu şirketlerin gerek kuruluşlarında ve gerekse sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları payların bedelinin, bu payların ana sözleşmelerinde yazılı itibari değeri aşması hâlinde, ihraç edilen pay bedelleri toplamı ile payların itibari değerinin toplamı arasındaki olumlu fark (KVK. md. 5/1-ç) ihraç primi olarak adlandırılır.

Anonim şirketlerin pay senetleri üzerinde yazılı değerden fazlaya satılmaları hâlinde, satış değeri ile nominal değer arasındaki bu olumlu fark emisyon primi kazancı olarak vergiden istisnadır. Hisse senedi başa baştan satılırsa fark olmayacağından emisyon primi de olmaz.

Emisyon priminin vergiden istisna olabilmesi için ortaklara dağıtılmaması ve yedek akçelere eklenmesi
gerekmektedir

Kurumlar vergisinde tam ve dar olmak üzere iki türlü mükellefiyet bulunmaktadır. Dar ve tam mükellefiyet ayrımında önemli olan, Türkiye’de vergilendirilecek kazançların belirlenmesidir. Dar mükelleflerin yurt dışı kazançları ile ilgilenilmez yani bu kazançlar sadece o ülkenin kanunlarına göre vergilendirilir. Dolayısıyla önemli olan kazancın elde edildiği yerdir.

Bunlarla birlikte, zirai kazanç sahipleri, ücretliler, gayrimenkul ve menkul sermaye iradı sahipleri, diğer kazanç ve irat edenler, kazançları vergiden istisna tutulan serbest meslek erbabı geçici vergiye tabi değildir.

Gelir vergisine tabi gelirler; (2019 yılı)

18.000 TL’ye kadar % 15

40.000 TL’nin 18.000 TL’si için 2.700 TL, fazlası % 20

98.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL, (ücret gelirlerinde 148.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL), fazlası % 27

98.000 TL’den fazlasının 98.000 TL’si için 22.760 TL, (ücret gelirlerinde 148.000 TL’den fazlasının 148.000 TL’si için 36.260 TL), fazlası % 35

oranında vergilendirilir.

100.000 liranın vergisinin bulunması için, tarifenin son dilimine bakılacaktır. Bu dilimde 98.000 liranın vergisi hesaplanmış olup, 22.760 liradır. Kalan kısım 100.000 – 98.000 = 2.000 liranın vergisi ise, %35 oranı uygulanarak bulunacaktır. Dolayısıyla 2.000 liranın vergisi 700 lira olmaktadır. 22.760 lira ile 700 lira toplandığında ortaya çıkacak olan tutar, yani 23.460 lira, 100.000
liranın vergisi olmaktadır.

Vergi tevkifatı, ücretler dışında kalan ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi hâlinde bu vergi, fiilen ödenen miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır.

Beyan edilen gelirin % 10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle belgelendirilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları yıllık beyanname ile bildirilen gelirden indirilir.

Geçici vergi dönemleri GVK’nin mükerrer 120. maddesinde, ilgili hesap döneminin üçer aylık dönemleri olarak belirlenmiştir. Buna göre hesap dönemi bir takvim yılı olanlar açısından 1. dönem Ocak – Şubat – Mart aylarını; 2. dönem Nisan – Mayıs – Haziran aylarını 3. dönem Temmuz – Ağustos – Eylül aylarını ve 4. dönem Ekim – Kasım – Aralık aylarını kapsamak üzere dört geçici vergi dönemi söz konusudur.

Zarar mahsubu sonucunda kapatılmayan zarar kısmı, izleyen yılların gelirinden indirilir. Ancak arka arkaya beş yıl içinde mahsup edilmeyen zarar bakiyesi izleyen yıllara devredilemez. Yani zarar mahsubu, zararın doğduğu yılı takip eden beş yıl ile sınırlandırılmıştır.