ÖZEL VERGİ HUKUKU I - Deneme Sınavı - 13

Serbest meslek kazancı emekten elde edilen gelirlerdendir. Ancak buradaki emek, bilimsel ve mesleki bilgiye ve uzmanlığa dayanmaktadır. Bu açıdan tıp doktorları, avukatlar, mali müşavirler, mühendisler, mimarlar örnek gösterilebilir. Bazen faaliyetin yapılmasında sermaye unsuru da kullanılabilir (bir doktorun elektronik cihazlar kullanması gibi). Bu durum faaliyetin serbest meslek faaliyeti olma niteliğini değiştirmez. Ancak sermaye unsuru hakim duruma gelirse, ticari bir organizasyon ve ticari kazanç söz konusu olacaktır. Örneğin, bir doktorun özel hastane açması veya bir diş hekiminin porselen diş imal edip satması durumunda ticari kazanç ortaya çıkmaktadır.

GVK’nin 65. maddesindeserbest meslek kazancı ve faaliyeti tanımlandıktan sonra; tahkim işleri dolayısıyla hakemlerin aldıkları ücretler ile kollektif, adi komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti neticesinde doğan kazançların da
serbest meslek kazancı olduğu hükme bağlanmıştır.

Sınai faaliyet, kısaca yapmak/üretmek–satmak ya da hammadde veya malların işlenerek yeni bir mal haline getirilmesiyle ilgili faaliyetlerdir.

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde ilk yıllarda genellikle gider fazlası vardır. Bu işler birden fazla yılda devam ettiğinden kazancın tespiti de farklılık taşımaktadır. Bu işlerde işi yapanlara ödenen istihkak bedelleri üzerinden GVK’nin 94. maddesi çerçevesinde %3 oranında tevkifat yapılmaktadır ve bu işlerden elde edilen kazanç geçici vergi uygulamasına tabi tutulmamaktadır.

GVK’nin 37. maddesine göre, maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri ile tuğla ve kiremit harmanlarının işletilmesinden; coberlik işlerinden; özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden; gayrimenkullerin alım, satım ve inşa işleriyle devamlı olarak uğraşanların bu işlerinden; kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerinden; satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu zaman içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından; diş protezciliğinden elde edilen kazançlar ticari kazanç sayılmaktadır.

Gerçek kazancın esas alınmasının sağlanarak belge düzeninin yerleştirilmesi ve kayıt dışı ekonominin kontrol altına alınması amacıyla bu gruptakiler basit usul kapsamına alınmışlardır. Bu kapsamdakilere bakkal, terzi, marangoz, tamirci, şehir içi taşımacılık yapan dolmuşçu ve taksiciler örnek gösterilebilir.

Basit usule tabi olmanın genel şartları şunlardır (GVK md 47):
• Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak (işinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde iş sahibinin dul eşi veya küçük çocukları namına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmaz.) Örneğin sahibi olduğu minibüs ile öğrenci taşımacılığı yapan ve basit usulde vergilendirilen bir mükellef, 2. minibüs aldığında bu şart ortadan kalkmış olacağından basit usulden yararlanması mümkün değildir.
• İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedeli toplamı GVK’nın 47/2. maddesinde belirlenen tutarları aşmaması.
• Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak.

Esnaf muaflığından yararlanabilmek için taşınması gereken genel şartlar şunlardır:
• Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak,
• Faaliyetlerin gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapılmaması.

Vergi Usul Kanunu'nun (VUK) 182. maddesine göre bilanço esasında yevmiye defteri, defteri kebir (büyük defter) ve envanter defteri (Mevcudat ve muvazene defteri) tutulmaktadır.

Envanter defteri, ticari işletmenin açılışında ve açılıştan sonra her hesap döneminin sonunda taşınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar ile borçların değerlerinin kaydedildiği defterdir.

Zilyetlik, bir şey üzerinde sahip olunan fiilî iktidar olup, fiilen o şey üzerinde hâkimiyet kurulmasıdır. Fiilî iktidar ise, eşya üzerinde tasarruf edebilme imkânıdır. Doğru cevap A'dır.

GVK’nin 71. maddesine göre gayrimenkul sermaye iradında safi irat, gayrisafi hasılattan iradın sağlanması ve idamesi için yapılan giderler indirildikten sonra kalan müspet farktır. Doğru cevap A'dır.

Girişimcinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler.

GVK’nin 21. maddesine göre binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 2019 yılı için 5.400 lirası gelir vergisinden istisna tutulmaktadır. Doğru cevap D'dir.

İştirak hisselerinin karsız devir ve temliki karşılığında elde edilen gelirler, yapılan yatırımın geri alınmasından başka bir şey olmadığından menkul sermaye iradı sayılmaz. Ancak karlı satış söz konusu ise diğer kazanç ve iratlar kapsamına girmektedir. Doğru cevap A'dır.

Hisse senetlerinin kar payları, ödemeyi yapacak kuruluş tarafından kar paylarının ödenmesinin kararlaştırıldığı tarihte elde edilmiş sayılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü hâlinde, kanuni mirasçılar tarafından işletmenin faaliyetine devam olunması ve mirasçılar tarafından işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin kayıtlı değerleriyle (bilanço esasına göre defter tutuluyorsa bilançonun aktif ve pasifiyle bütün hâlinde) aynen devir alınması, vergilendirilemeyecek değer artışı kazançlarındandır. Doğru cevap E'dir.

Geliri esnaf muaflığı kapsamına girenlerden daha yüksek ancak gerçek usul kapsamına alınmayacak kadar düşük olan bir mükellef kitlesi geçmişte götürü usule tabi tutulurken, 4369 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemelerden sonra basit usul kapsamına alınmıştır.

Bir takvim yılında elde edilen;

• arızi ticari kazançlar,

• ticari, zirai veya mesleki faaliyetin durdurulması veya terk edilmesi karşılığında elde edilen kazançlar,

• gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında alınan tazminatlar ile peştemallıklar,

• arızi serbest meslek kazançları,

toplamının 2019 yılı için 33.000 liralık kısmı gelir vergisinden istisna tutulmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Tahvil, Hazine bonosu faizleri, TOKİ, KOİ ve Öİ tarafından çıkarılan menkul kıymetlere sağlanan gelirlerden %0 oranında vergi tevkifatı yapılmaktadır. Doğru cevap A'dır.