ÖZEL VERGİ HUKUKU I - Deneme Sınavı - 12

GVK’nin 78. maddesine göre safi tutarın bulunması için menkul sermaye iradından aşağıdaki giderler indirilmektedir:

Depo etme ve sigorta ücretleri gibi menkul kıymetlerin korunması için (kiralık kasa giderleri gibi) yapılan giderler;

Kâr payları ve faizlerin tahsil giderleri (Şirket toplantılarına bizzat veya vekaleten katılmak gibi sermayenin idaresi için yapılan giderler irattan indirilmez);

Menkul kıymetler ve bunların iratları için ödenen her türlü vergi, resim ve harçlar (gelir vergisi irattan indirilmez.)

Doğru cevap E'dir.

GVK’nin geçici 76. maddesi ile Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur.

Zirai faaliyet; arazide, deniz, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yollarıyla veyahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle nebat, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin istihsalini, avlanmasını, avcıları ve yetiştiricileri tarafından muhafazasını, taşınmasını, satılmasını veya bu mahsullerden sair bir şekilde faydalanılmasını ifade eder.

İşletme büyüklüğü ölçüleri GVK’nin 54. maddesinde arazi üzerinde yapılan zirai faaliyetlerde ve arazi üzerinde yapılmayan zirai faaliyetler ile kara ve su avcılığında işletme büyüklük ölçüleri olmak üzere sıralanmıştır. Bunlardan bir takvim yılı içinde dikkate alınacak ölçüler olup, bazıları aşağıdaki gibidir:

GVK’nin “Teşvik İkramiye ve Mükafatları” başlıklı 29. maddesine göre tarımı, hayvan yetiştirilmesini ve memleket bakımından faydalı olan diğer işleri ve faaliyetleri teşvik amacıyla verilen ikramiyeler ve mükafatlar vergiden istisna tutulmuştur.

Dünyada ilk kez 18. yüzyılın sonlarında İngiltere’de uygulanmaya başlanan gelir vergisi, diğer ülkelere de yayılmıştır.

Servet üzerinden alınan vergiler emlak vergisi, değerli konut vergisi, motorlu taşıtlar vergisi ve veraset ve intikal vergisinden oluşmaktadır

Harcama üzerinden alınan vergiler ise katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi, özel iletişim vergisi, şans oyunları vergisi, damga vergisi, gümrük vergisi ve harçlardır.

Türk vergi sisteminde ilk altı gelir unsuru (ticari kazanç, zirai kazanç, ücret, serbest meslek kazançları, gayrimenkul sermaye iratları ve menkul sermaye iratları) kaynak teorisine dayanmaktadır.

Kaynak teorisi ve safi artış teorisi karşılaştırıldığında; safi artış teorisinde haksız kazançların, karşılıksız zenginleşmelerin, üretime faktör arz etmeksizin elde edilen değerlerin gelir sayıldığı; böylece bağış, miras, kumar ve piyango gelirlerinin de gelir tanımına dahil edildiği, ancak kaynak teorisine göre bunların gelir kavramına dahil edilmediği görülmektedir

GVK’ya göre gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır

GVK’nin mükerrer 18. maddesine göre PTT acentalığı faaliyetinden elde edilen kazançlar, gelir vergisinden istisna tutulmuştur. Ancak bu istisnanın 94. madde uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye etkisi bulunmamaktadır. PTT acenteliği yapanlara, bu faaliyetleri nedeniyle ödenen komisyon bedeli üzerinden %20 oranında tevkifat yapılmaktadır.

GVK’de yer alan gelir tanımından anlaşılacağı üzere gelirin özellikleri (nitelikleri);
• Şahsilik,
• Yıllık olması,
• Elde edilmiş olması,
• Genel olması,
• GVK’de yer alan kazanç ve iratlardan oluşması,
• Gerçek olması,
• Safi olmasıdır.

Tahakkuk esası; gelire konu olan faaliyet bedelinin, ödenmesi gereken aşamaya gelmesidir.

Çiftçilerin tevkifat yoluyla vergilendirilmeleri için aşağıdaki şartları taşımaları gerekmektedir. İşletme büyüklüğü ölçülerini aşmamak,
• Bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca sahip olmamak,
• On yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olmamak. Kazançları gerçek usulde vergilendirilmeyen (tevkifat yoluyla vergilendirilen) çiftçiler bu kazançları için beyanname vermezler.

GVK’nin 94. maddesinde sayılan kişi ve kurumlar çiftçilerden satın aldıkları zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden aşağıda belirtilen oranlarda vergi tevkifatı yapacaktır. Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için bu oran %2'dir.

Ülkemizde hâlen yürürlükte bulunan Gelir Vergisi Kanunu 1.1.1961 tarihinden beri uygulanmaktadır.

Zirai işletme hesabı esasında giderler de GVK’nin 57. maddesinde sayılmıştır. Bu giderler ödenen veya borçlanılan tutarları içermekte olup, işletme ile ilgili olarak tohum, gübre, fide, yem, ilaç ve benzeri maddelerin sağlanması için yapılan giderler; satılmak üzere satın alınan hayvanların, zirai mahsullerin ve diğer maddelerin bedelleri; işletmelerde çalıştırılanlara ücret, prim ve diğer namlarla hizmet karşılığında yapılan ödemeler; işçilerin yeme-içme, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri; zirai tesisat, makina, aletler ve taşıtların çalıştırılması ve bakımı için yapılan giderler (Yakıt, yağ, elektrik, yedek parça vesaire) ve tamir giderleri; VUK’a göre ayrılan amortismanlar; kira ve ücret karşılığında kullanılan üretim istihsal vasıtaları için yapılan ödemeler; zirai kazancın elde edilmesi ve idamesi için yapılan genel giderler (İşletme için alınan ve işletme için harcanan borç paraların faizleri; işletme ile ilgili olmak şartı ile ödenen ayni vergi, resim ve harçlar; işletme ile ilgili ve yapılan işin önemi ve genişliği ile uygun seyahat ve ikamet giderleri; işletme ile ilgili olarak ödenen kira bedelleri; genel mahiyetteki diğer giderler); işletme ile ilgili olmak şartıyla, sözleşmeye veya mahkeme kararına veya kanun emrine dayanarak ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (Zirai istihsalde kullanılan gayrimenkuller hariç) satılması halinde VUK’nun 328. maddesine göre hesaplanan zararlar; işletmeye dahil olup, aynı zamanda kişisel veya ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan taşıtların amortismanlarının tamamı ile giderlerinin  yarısından oluşmaktadır.

Bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar tam mükellefiyete tabi olmakla birlikte; bazı yabancılar Türkiye’de altı aydan fazla kalsalar dahi, Türkiye’de yerleşmiş sayılmazlar ve tam mükellefiyete tabi olmazlar. Bu kişiler;
• Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye’ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar,
memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimseler;
• Tahsil, tedavi, istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler (GVK md. 5/1);
• Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye’de alıkonulmuş veya kalmış olanlardır (GVK md. 5//2).
Bu kişiler dar mükellefiyet kapsamında vergilendirilmektedirler

Safi Tutar: Gelirin gayrisafi tutarından, o gelirin elde edilmesi için yapılan giderler düşüldükten sonra kalan tutardır.