ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ II

Vygotsky’ye göre dilin sosyal, benmerkezci ve içsel olmak üzere her biri farklı amaca sahip üç şekli vardır. Yaklaşık üç yaşına kadar dilin en ilkel biçimi sosyal konuşmadır.

Okulöncesi eğitim kurumlarında çocuklar için zengin uyaranlar sunan en önemli merkezlerden biri serbest zaman etkinlikleri içinde yer
verilen ilgi köşeleridir. Öğretmen bu öğrenme alanlarında çocuklara sunduğu
materyallerle çocuklarda ilgi ve merak uyandırarak daha etkin bir öğrenme ortamı oluşturabilir.

• Her çocuk için malzemeler,
• Çocuğun bu malzemelerle çalışması,
• Çocuğun malzemelerle yapacağı şeyi seçmesi,
• Çocuğun seçtiği ve kullandığı dil,
• Yetişkinlerin ve yaşıtlarının desteği.

Küçük grup etkinliği: Fen, matematik etkinliklerinde tercih edilen bir etkinliktir.Çocuklar bulundukları grupta işbirliği içinde çalışarak hem sürece hemde sonuca ilişkin yönlendirilirler.

Evcilik köşesinde çocukların seçim yapabilmelerine olanak verilmelidir. Bu
köşe çocukların en fazla tercih ettiği oyun köşelerinden biridir. Burada mutlaka
bir kostüm sandığı bulunmalı ve içinde değişik boylarda giysiler bulunmalıdır.
Örneğin; hem sıralama hem de farklı sınıflandırma imkânları sağlayan farklı renkte ve şekillerdeki tahtalar bu köşede bulundurulabilir.

Küçük kas gelişimini destekleyen materyaller Legolar, yapbozlar, bloklar, hareketli, duvara asılı tahtalar, oyun halısı, su oyunu araçları, taraklı bloklar gibi çeşlitli oyun materyalleri olarak sıralanabilir. Bu materyaller çocukların kaslarını geliştirici, bedensel esnekliklerini geliştirici, hareketlerine koordinasyon kazandırıcı özelliklere sahiptir.Sanat etkinliğinde oyun hamurundan kurabiyeler yapmak için kalğplar, kurabiye kâğıtları, merdaneler gibi mutfak malzemeleri, fırıncı şapkası gibi materyaller çocukların kendilerini farklı ortamlarda hayal etmelerini sağlayacak ve motor gelişimlerini destekleyecektir.

Sosyo-dramatik oyun,, çocukların çevrelerinde keşfettikleri tüm karakter ve
hareketleri taklit ettikleri, özgür bir ortamda oynadıkları oyundur. Evcilik, doktorculuk gibi oyunlar dramatik oyunun en bilinen örnekleridir.Çocuklar bu oyunlarda çevrelerindeki değişik insanların rollerine girerler. Dramatik oyunda kullanılan kuaför seti, garaj, itfaiye istasyonu, lokanta, alışveriş merkezleri, bakkal, pastane gibi çeşitli materyaller çocukların sosyal ve duygusal gelişimini desteklemek için uygun eğitim fırsatları sunar .Çocuklar oyun sırasında nesnelerle ve kişilerle etkileşimde bulunur ve nesneleri düşünce, durum ve diğer nesneleri temsil etmek için kullanırlar. Sembolik düşünmenin gelişimini destekleyen bu oyun türünde çocuğun farklı roller almasına, yeni keşiflerde bulunmasına, günlük yaşamdan olayları ve kişileri doğaçlama olarak canlandırmasına imkân sağlayan materyaller kullanılmaktadır.

Öğretmen çocuk merkezli olmalı ve çocukların deneyler, keşiler yapmasına olanak sağlayan materyaller bulundurmaya sınıfında özen göstermelidir. Sınıfında yapılandırmacı yaklaşıma uygun bir program uygulayan öğretmen materyal ve oyuncaklar; manipülatif materyaller, kitap gibi kaynaklar, okuma ve yazma ile ilgili araçlar ve sanat materyallerinden seçmelidir. Sınıfında kullandğı materyallerin bir kısmının bireysel çalışmaya, diğerlerinin sosyal etkileşime girme ye yönelik büyük ya da küçük grup çalışması şeklinde olmasın sağlamalıdır. Öğretmen birçok araç gereç ve materyal çeşidini çocuklara sunarak çocuklara seçme şansı verir ve çocuklara etkin öğrenme fırsat sunar. Öğretmen çocukların düşün melerini teşvik edecek sorular sorar, önerilerde bulunur ve çocukların materyallerle etkileşime girmesini kolaylaştırır.

Lev Vygotsky, Sosyo-Kültürel Kuram yaklaşımını tercih eden bir öğretmen sınıf ortamında sanat köşesi, blok köşesi, yazı yazma gibi köşelerin yanı sıra çocukların kum, toprak, su gibi doğal malzemelerle oynarken diğerleri ile etkin iletişime gireceği bir ortam sunmalıdır. Öğretmen materyali çocuklara tanıtmalı ve çocukların birlikte oynadığı bu oyun sırasında dili etkin bir şekilde kullanmaları sağlanmalıdır.

Materyallerle etkin öğrenme beş öğeden oluşmaktadır:

Her çocuk için malzemeler,

Çocuğun bu malzemelerle çalışması,

Çocuğun malzemelerle yapacağı şeyi seçmesi,

Çocuğun seçtiği ve kullandığı dil,

Yetişkinlerin ve yaşıtlarının desteği.

Öğrenme çocuğun kişisel ilgilerini ve amaçlarını izleme girişimleri sonucu ortaya çıktığı için, etkinlik ve materyalleri seçmede kararların çoğunu çocukların vermesine, çocukların problem çözme çabalarına, öğretmenleri ve arkadaşlarıyla iletişim kurmalarına ve yaratıcı olmalarına izin verilmelidir. Çocuğun çeşitli biçimlerde kullanabileceği, arasından seçim yapabileceği bol miktarda ve çeşitte, yaşına uygun malzeme bulundurulmalıdır. Öğrenme, çocuğun materyallerle doğrudan ilişkiye girmesiyle olmaktadır. Bu nedenle çocuk nesneleri özgürce kullanabilmelidir. Okulöncesi eğitim kurumunda kullanılan materyaller sınıf içerisinde erişime ve kullanıma açık olmalıdır. Sınıftaki materyaller tüm çocukların yararlanıp kullanabileceği türden olmalıdır. Öğretmen tarafından çocuklara sunulan materyaller, çocukların bireysel özelliklerine uygun olmalı ve çocukların yararlanma düzeyleri öğretmen tarafından gözlenip her bir çocuğun en üst düzeyde fayda sağlamasına destek verilmelidir. Ayrıca sınıfta bulunan materyaller çocuk sayısına uygun olmalıdır. Çocukların materyalleri sürekli kullandığı gözönünde bulundurularak sınıfta kullanılan materyallerin sağlam ve dayanıklı malzemeden yapılmış olmasına dikket edilmelidir. Oyuncak veya eğitsel materyallerin yapıldığı malzemenin çocuk sağlığını tehdit eden zararlı maddelerden yapılmamış olmasına özen gösterilmelidir.

Blok köşesi çocukların aktif oyun oynadıkları alanlardan biridir. Öğretmen blok köşesine çeşitli resimler ve fotoğraşar getirebilir. Bunlar bloklar kullanılarak yapılacak gerçek ev inşaat, araba garajı, havaalanı gibi resimler olabilir. Örneğin, öğretmen sınıfa bir havaalanı resmi getirebilir. Bu resmi blok köşesine yerleştirir ve çocukların serbest bir şekilde havaalanı inşa etmesini takip edebilir. Çocuklar bu şeklide örnek materyaller üzerinden bloklarla yeniden oluşturmaya çalışırken havaalanının nasıl kurulmuş olabileceğine ilişkin fikir de yürütmeye başlamaktadır.

Motor ve hareket gelişimini destekleyen materyaller ikiye ayrılır. Çocukların büyük kas gelişimini destekleyen materyaller denge tahtaları, yaratıcı hareketler, büyük bloklar, yakalama ve itme materyalleridir. Küçük kas gelişimini destekleyen materyaller Legolar, yapbozlar, bloklar, hareketli, duvara asılı tahtalar, oyun halısı, su oyunu araçları, taraklı bloklar gibi çeşitli oyun materyalleri olarak sıralanabilir. Bu materyaller çocukların kaslarını geliştirici, bedensel esnekliklerini geliştirici, hareketlerine koordinasyon kazandırıcı özelliklere sahiptir. Büyük kasları geliştirme alanında öğretmen büyük grup, müzik ve hareket etkinliklerini planlar. Örneğin, çocuklar ritim çalışmalarında bedenlerini kullanarak, ellerini birbirine, dizlerine, gövdelerine, kollarına vurarak, parmak şaklatarak, ayaklarını yere vurarak ritme uygun müzik oluşturabilirler.

Bilişsel gelişimi desteklemek amacıyla Legolar, eşleştirme, sıralama, hafıza ve kavram kartları ve oyuncakları gibi materyaller kullanılır. Bu gelişim alanını destekleyen materyallerden özellikle sınıf içinde masa etkinliklerinde kullanılan işlevsel oyuncaklar ve yapı-inşa oyunları çocukların kavram gelişimini etkiler. Bireysel ve grupla oynanan oyunları oynamaya yönlendiren materyaller çocukların zihinsel gelişimini desteklemektedir

Çocukların kuaför seti ile oyun oynamaları ile yapılacak olan etkinlikle insanların yaşamda sahip olduğu farklı roller ve sorumlulukları konusunda farkındalıkları artmaktadır. Dolayısıyla bu etkinlik sosyal ve duygusal gelişimlerini etkilemektedir.

Çocuklar afişi incelerken afişin üzerindeki yazıları inceleyerek yazı farkındalığı hakkında bilgi sahibi olmaktadır. Dolayısıyla dil gelişimleri bu sayede desteklenmektedir.

Öğrenme etkinlikleri ve materyaller somut, gerçek ve çocuğun yaşantısı ile ilgili olmalıdır. Öğretmen aynı zamanda çocuğun yaratıcılığını geliştirmeye yönelik bir ortam sağlamalıdır. Öğretmen çocukların yaratıclıklarını geliştirmek için sınıfında yapı materyalleri, sanat materyalleri, kitaplar, kasetler ve videolar bulundurmalıdır. Öğretmen sınıfında çocukların yaratıcılıklarını ve hayal güçlerini destekleyen doğal materyaller ve artık materyallerden çocuklarla sınıf içinde yeni materyaller oluşturabilir. Bu materyalleri geliştirirken çocukların bireysel özelliklerini, ilgi ve gereksinimlerini ve hazırbulunuşluk düzeylerini dikkate almalıdır.  Aile eğitim programının önemli bir parçası olarak görülmektedir. Aile özellikle okulda öğretmenin yaptığı öğretim çalışmalarına evde yaptığı uygulamalarla destek vermelidir. Bu nedenle öğremenin aile ile sürekli iletişim halinde olması son derece önemlidir. Öğretmen aileleri sınıfa davet ederek aile ile etkileşime girerek çocukların sınıfta kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olacaktır. Ayrıca çocuklar kendi aileleri dışında başka ailelerle çalışma fırsatı elde edeceklerdir. Aile evde okulöncesi eğitim kurumlarında yapıldığı gibi çocukları ile çeşitli materyaller geliştirebilir ve bu materyalleri çocuğun okuluna gönderebilir.  Okulöncesi eğitimde çevrenin imkânlarından faydalanma önemlidir. Özellikle sınıfa materyal sağlama ya da materyal geliştirme konusunda öğretmenler çevresel imkânlardan faydalanabilmelidir. Öğretmen yaşadığı çevreye karşı meraklı ve araştırıcı olmalı ve sınıfına mateyal sağlamak için çevredeki kaynakları takip etmelidir.

Okulöncesi eğitimde çevrenin imkânlarından faydalanma önemlidir. Özellikle
sınıfa materyal sağlama ya da materyal geliştirme konusunda öğretmenler çevresel imkânlardan faydalanabilmelidir. Öğretmen yaşadığı çevreye karşı meraklı ve araştırıcı olmalıve sınıfına mateyal sağlamak için çevredeki kaynakları takip etmelidir.Örneğin,öğretmen çocuklarla yapacağı bir sanat çalışması için bulunduğu yerdeki bir fabrikayı ya da bir kumaşı basım atölyesini ziyaret ederek artık materyal edinebilir.

Pilot uygulaması yapılan yeni okulöncesi eğitim programında serbest zaman
etkinliğinin yerini “serbest oyun” almıştır.