OKULÖNCESİNDE EĞİTİM MATERYALLERİNİN SEÇİMİ VE KULLANIMI

• Öğretmenin çocuklarla paylaştığı her materyali çocuklar tarafından kolay anlaşılabilen ve çocukların kolay ulaşabileceği şekilde sınıf içine yerleştirmesi gerekmektedir.
• Sınıflardaki materyaller çocukların, öğrenmesini, araştırma yapmasını ve problem çözmesini destekleyecek şekilde seçilmelidir.

Öğretmen sınıfta aktif katılımlı, işbirliğine dayalı bir çevre düzenlediğinde; çocuklar bloklar, artık materyaller, boyalar, kağıt ve kum gibi çeşitli uyaranlarla hayal etme, deneme, araştırma yapma ve problem çözme fırsatı elde etmektedirler.

• Piaget bilişsel gelişim ve materyal kullanımı
• Lev Vygotsky, Sosyo-Kültürel Kuram ve matreyal Kullanımı

Piaget’nin yapılandırmacı yaklaşımında öğrenme okulöncesi dönem açısından ele alındığında, çocuklar çevreleri ve dış dünya hakkındaki anlayışlarını kendileri oluştururlar (yapılandırırlar) düşüncesi ile açıklanır.

Okulöncesi dönemde araştırıp, keşfederek ve çevre ile etkileşim kurarak oluşturulan eğitim ortamları çocukların bilgiyi yapılandırmasına yardımcı olmaktadır. Bu noktada okulöncesi dönem çocuklarının ne öğrendiğinden çok neden ve nasıl öğrendiklerine odaklanılması gerekmektedir.

• Çocukların küçük gruplar halinde çalışarak ve birbirlerinin öğrenmesine yardım etmektedirler.
• Çocuklar hem kendilerini hem de arkadaşlarının bildiklerini geliştirirler.
• Grup çalışması sırasında çocuklar tek başlarına geçiremeyecekleri ancak, başka biriyle etkileşerek geçirebilecekleri, örneğin, açıklama yapma, eleştirme, örnek verme gibi çok önemli öğrenme fırsatlarını yaşantılarına geçirme şansı bulurlar.
• Çocuklar deneyerek, araştırıp keşfetme fırsatı elde etmektedirler.

• Öğretmenin ve okulun ortak görevi çocuğun sosyal çevresine uyum sağlamasına yardım etmektir.
• Öğretmen eğitimde bu görevi yerine getirerek, çocuğun bilişsel gelişimini uygun etkinliklerle desteklemeye çalışmalıdır.
• Piaget’ye göre okul, çocuğa dışardan baskı yapmak yerine, çocuğun kendi çabasını kendisinin yönlendirmesine izin vermelidir.
• Bu noktada çocuklara uygulanan eğitim programının çocukların hem bireysel gelişimini hem de çevre ile etkileşime girmelerini destekleyen bir özellik göstermesi gerekir.

Çocukların bilgiyi yapılandırma becerilerini destekleyen etkin öğrenme yöntemlerini benimsemiştir. Çocukların bilgiye ulaşmasında etkin öğrenme yöntemlerinin kullanılması gözlem yapma, araştırma keşfetme ve problem çözme ile ilgili amaç ve kazanımlar programda yer almaktadır.

Yakın çevre olanaklarının işe koşulması, araç-gereç, ve materyallerin sağlanmasına hem çeşitlilik, hem de ekonomiklik açısından programda yer verilmiştir.

• Öğretmen çocuk merkezli olmalı ve çocukların deneyler, keşifler yapmasına olanak sağlayan materyaller bulundurmaya sınıfında özen göstermelidir.
• Materyal ve oyuncakları; manipülatif materyaller, kitap gibi kaynaklar, okuma ve yazma ile ilgili araçlar ve sanat materyallerinden seçmelidir.
• Sınıfında kullandığı materyallerin bir kısmının bireysel çalışmaya, diğerlerinin sosyal etkileşime girmeye yönelik büyük ya da küçük grup çalışması şeklinde olmasını sağlamalıdır.
• Öğretmen birçok araç gereç ve materyal çeşidini çocuklara sunarak çocuklara seçme şansı vermelidir.
• Öğretmen çocukların düşünmelerini teşvik edecek sorular sorar, önerilerde bulunur ve çocukların materyallerle etkileşime girmesini kolaylaştırmalıdır.

Sosyo-kültürel yaklaşıma göre çocuk, toplumun kendilerine beceri ve anlayış kazandırmaya çalışan bireyleriyle iç içe geçmiş sosyal varlıklar olarak tanımlanır.

Vygotsky’ye göre dilin sosyal, benmerkezci ve içsel olmak üzere her biri farklı amaca sahip üç şekli vardır.

• Oyun, bu sembolik araçların (dil, konuşma) gelişmesine uygun ortamı sağlar.
• Çocuk, oyunda gerçek yaşam deneyimlerinden hatırladığı unsurları, özellikle yaşanmış olaylardaki ilişkileri kullanır.
• Oyun oynayan çocuk çevresiyle sosyal etkileşim içinde bilgiye ulaşmaktadır.

• Bu yaklaşımı tercih eden bir öğretmen sınıf ortamında sanat köşesi, blok köşesi, yazı yazma gibi köşelerin yanı sıra çocukların kum, toprak, su gibi doğal malzemelerle oynarken diğerleri ile etkin iletişime gireceği bir ortam sunmalıdır.
• Öğretmen materyali çocuklara tanıtmalı ve çocukların birlikte oynadığı bu oyun sırasındadili etkin bir şekilde kullanmaları sağlanmalıdır. Örneğin, blok oyunları sırasında çocuklar paylaşmayı öğrenmekte ve dili etkin bir şekilde kullanmaktadır. Burada çocukları bloklarla inşa etme etkinliklerine teşvik emek için onların birlikte ne yapacaklarını sözel bir şekilde anlatmalarına olanak sağlayan bir öğretmen çocukların dil gelişmini dolayısıyla da çocukların sosyal etkileşimini desteklemektedir. 

• Öğretmen bu öğrenme alanlarında çocuklara sunduğu materyallerle çocuklarda ilgi ve merak uyandırarak daha etkin bir öğrenme ortamı oluşturabilir.
• Bu noktada öğretmen her bir öğrenme merkezini çok iyi tanımalı, tanımlamalıdır.
• Serbest zaman etkinlikleri boyunca etkin olan köşeleri birbirinden ayırmak için raflar, masalar, küçük halılar, sandık, kutu, kitaplık gibi pek çok materyal kullanılabilir.

Öğrenme, yaş, olgunlaşma, çevrenin olanakları, doğuştan getirilen özellikler ve yatkınlıkların deneyim, duygu, düşünce şeklinde etkileşime girerek davranışa dönüşme sürecidir.

• Her çocuk için malzemeler,
• Çocuğun bu malzemelerle çalışması,
• Çocuğun malzemelerle yapacağı şeyi seçmesi,
• Çocuğun seçtiği ve kullandığı dil,
• Yetişkinlerin ve yaşıtlarının desteği.

Küçük grup etkinliği: Fen, matematik etkinliklerinde tercih edilen bir etkinliktir. Çocuklar bulundukları grupta işbirliği içinde çalışarak hem sürece hem de sonuca ilişkin yönlendirilirler.

Büyük grup etkinliği: Sınıftaki tüm çocuklar katılır. Dil etkinlikleri, okuma yazmaya hazırlık çalışmaları, müzik/ hareket ve oyun etkinliklerinde tercih edilmektedir. Büyük grup etkinliklerinde tüm çocukların etkinliğe katılımının sağlanması esastır.

• Sanat köşesi
• Müzik köşesi
• Kitap köşesi
• Blok köşesi
• Evcilik köşesi
• Fen köşesi
• Matematik köşesi
• Su ve kum masaları köşesi.

Öğretmen kullandığı materyallerle çocukların yaratıcı çalışmalarına fırsat vermelidir. Burada çocukların kendi sanat projelerini yapmalarına olanak vermelidir.

Müzik etkinlikleri için bir müzik çalar bulundurulabilir. Bu alanda açık raflarda çeşitli müzik aletleri, davul, ayak çıngırağı gibi müzik ve hareketi keşfedebilecekleri bir yer olarak düzenlenmelidir.  

Öğretmen bu köşeyi materyal açısından zenginleştirmek istediğinde kitap köşesinin yanına bir sepet yerleştirerek buraya günlük gazete, sınıf olarak takip ettikleri bir çocuk dergisi yerleştirebilir.

Çocukların aktif oyun oynadıkları alanlardan biridir. Öğretmen blok köşesine çeşitli resimler ve fotoğraflar getirebilir. Bunlar bloklar kullanılarak yapılacak gerçek ev inşaat, araba garajı, havaalanı gibi resimler olabilir.

Çocukların seçim yapabilmelerine olanak verilmelidir. Bu köşe çocukların en fazla tercih ettiği oyun köşelerinden biridir. Burada mutlaka bir kostüm sandığı bulunmalı ve içinde değişik boylarda giysiler bulunmalıdır.

Çocukların araştırma yapmalarına olanak veren bir öğrenme alanıdır. Öğretmen bu alana mutlaka sınıf dışından materyal getirmelidir. Bu merkezde çocuklara fen konuları, onların keşfedeceği ve çözebileceği bir şekilde sunulmalı ve birbirleriyle tartışma ve düşünme fırsatları verilmelidir.

Öğretmenler çocukların çevreleriyle etkileşime girerek, kendi kendilerine matematik kavramlarını keşfetmelerine olanak sağlamalıdır. Özellikle doğrudan öğretim daha az kullanılmalıdır. Soyut figürler yerine, somut nesnelerle çalışılmalıdır. Öğretmenler gerekirse matematik ile ilgili materyalleri çocuklarla birlikte yapıp geliştirebilmeli, çocuğun yaşamında matematiği eğlenceli bir şekilde kullanmasına rehberlik etmelidir.

• Fiziksel oyunlar için; tırmanma aletleri, zıplama aletleri, denge kirişleri, salıncaklar, kaydıraklar, çocuk boyuna uygun olacak basketbol potası ve ağı, hula huplar, çeşitli büyüklükte toplar ve trafik alanı
• Sosyal oyun ve sosyo dramatik oyunlar için ağaç evi, araba lastikleri, tekerlekli oyuncaklar (bisiklet, el arabaları, kaykaylar vb.)
• Yapı inşa oyunları için: kum ve su malzemeleri (kum havuzu, kürekler, kovalar, taşlar, yapraklar, kozalaklar, musluk, hortum, vb.), bahçıvan aletleri, bitkiler, çiçekler ve tohumlar

Doğal materyaller; taş, yaprak, dal parçaları, ağaç kabukları, deniz kabukları, su, kum, kurutulmuş çiçekler ve yapraklar olabilir.

• Motor ve hareket gelişimine katkı sağlayan materyaller.
• Bilişsel gelişime katkı sağlayan materyaller.
• Dil gelişimine katkı sağlayan materyaller.
• Sosyal ve duygusal gelişime katkı sağlayan materyaller.

• Büyük kas gelişimini destekleyen materyaller denge tahtaları, yaratıcı hareketler, büyük bloklar, yakalama ve itme materyalleridir.
• Küçük kas gelişimini destekleyen materyaller Legolar, yapbozlar, bloklar, hareketli, duvara asılı tahtalar, oyun halısı, su oyunu araçları, taraklı bloklar gibi çeşitli oyun materyalleri olarak sıralanabilir.

Bilişsel gelişimi desteklemek amacıyla legolar, eşleştirme, sıralama, hafıza ve kavram kartları ve oyuncakları gibi materyaller kullanılır.

Dil gelişimini desteklemeye yönelik okulöncesi eğitim kurumunda kullanılan materyaller özellikle çocukların alıcı ve ifade edici dil becerilerini destekleyici hikaye kitapları, kuklalar, görüntülü ve sesli aletlerdir. Ayrıca okuma yazmaya hazırlık amacıyla sınıfta okuma ve yazma merkezinde, panolar, duvarlara yapıştırılmış afiş, gazete gibi görsel yazılı materyaller ayrıca yazma köşesi olarak planlanan yerde ise kağıt, kalem, boya kalemleri, büyük kalemler gibi materyaller kullanılabilir.

Sosyal ve duygusal gelişime katkı sağlayan eğitsel materyaller arasında evcilik oyuncakları, tamir setleri, kuaför seti, doktor seti gibi materyallere yer verilmelidir.

• Aile eğitim programının önemli bir parçası olarak görülmektedir. Aile özellikle okulda öğretmenin yaptığı öğretim çalışmalarına evde yaptığı uygulamalarla destek vermelidir.
• Aile evde okulöncesi eğitim kurumlarında yapıldığı gibi çocukları ile çeşitli materyaller geliştirebilir ve bu materyalleri çocuğun okuluna gönderebilir.