OKULÖNCESİ EĞİTİMDE SOSYAL VE DUYGUSAL ÖĞRENME

Okulda ve okul sonrasında başarılı olabilmek için çocukların kavramsal konuları iyi öğrenmeleri gerekir. Ama aynı zamanda kişisel ve kişiler arası zorluklarla etkili bir şekilde başa çıkmayı içeren bireysel gelişimlerini de sağlamaları gerekir.

• Okulöncesi eğitim çocuğun psikomotor, sosyalduygusal, dil ve bilişsel gelişimini desteklemeli, özbakım becerilerini kazandırmalı ve onu ilkokula hazır duruma getirmelidir.
• Okulöncesinde verilen eğitim ile çocukların sevgi, saygı, işbirliği, sorumluluk, hoşgörü, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma duygu ve davranışları geliştirilmelidir.
• Eğitim çocuğun kendisine saygı ve güven duymasını sağlamalı, ona özdenetim kazandırmalıdır.
• Çocukların bağımsız davranışlar geliştirmesi desteklenmeli, yardıma gereksinim duyduklarında yetişkin desteği, rehberliği ve güven verici yakınlığı sağlanmalıdır.
• Çocukların kendilerinin ve başkalarının duygularını fark etmesi desteklenmelidir.
• Çocukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerileri, iletişim kurma ve duygularını anlatabilme davranışları geliştirilmelidir.

Bu amaçlar arasında; kendini tanıyabilme, duygularını fark edebilme, duygularını kontrol edebilme, kendi kendini güdüleyebilme yer almaktadır.  

Kazanımlar ise; Kendi duygularını söyler, yeni ve alışılmış durumlara uyum sağlar ve başladığı işi bitirme çabası gösterir örnekleri verilebilmektedir.

Duygusal zeka, duyguları doğru anlatıp ifade edebilme, duyguları bilişsel süreçlerle bütünleştirebilme, duyguları anlayabilme ve duyguların çeşitli durumlar üzerindeki etkilerini anlayabilme yeteneği olarak tanımlanmaktadır.

Duygusal zeka, duyguları doğru anlatıp ifade edebilme, duyguları bilişsel süreçlerle bütünleştirebilme, duyguları anlayabilme ve duyguların çeşitli durumlar üzerindeki etkilerini anlayabilme gibi yetenekleri içermektedir.

Çocukluk depresyonunda artış, duygusal temelli rahatsızlıklar, korkunun ve umutsuzluğun ifade edilişindeki artış gibi etkileri olabilmektedir.  

• Çocuklar sosyal ve duygusal uyumlarını ve okula yönelik olumlu bağ oluşturmalarını desteklemektedir.
• Analitik, yaratıcı ve pratik becerileri bütüncül olarak desteklemektedir.
• Çocuklarda okula olan ilgide de artışa neden olmaktadır.
• Davranış problemlerini azaltmaktadır. Akademik başarıyı arttırmaktadır.

Kişisel ve toplumsal becerilerin kazanılmasını ve yaşamın sosyal ve duygusal boyutlarını anlama ve yönetme sürecini ifade etmektedir.

• Bu süreçte çocuklar; önemli yaşamsal görevleri yerine getirebilmek için düşünme, hissetme ve davranış becerilerini birleştirme becerisini kazanırlar.
• Bireyler kendi duygularının farkına varma ve yönetebilme, diğer insanlara ilgi gösterebilme, doğru kararlar verebilme, etik ve sorumluluk içerisinde hareket edebilme, pozitif ilişkiler kurabilme ve olumsuz davranışlardan kaçınma gibi önemli yaşamsal becerileri öğrenirler.

Duygularını fark edebilir ve duygularını yönetebilir, diğer insanların bakış açılarına değer verebilir, olumlu sosyal amaçlar oluşturabilir, problem çözme becerilerini geliştirebilir, gelişimsel görevleri etkili ve etik bir şekilde başarabilirler. Bunların yanında, sosyal ve duygusal öğrenme programları çocukların sınıfta öğrendiklerini sınıfın dışındaki yaşama genelleyebilmelerini amaçlar.  

Kişiler arası etkililik ve bireyin kendi potansiyelini gerçekleştirmesidir.

Çocuğun diğerleriyle etkileşiminde yaptığı davranışların sonuçlarının çocuğun niyeti ile ne kadar örtüştüğüdür.

Onun sahip olduğu beceri ve yeteneklerin farkına varması, bunları farklı durumlara uygun şekilde uygulayabilmesi ve başarılı uygulamalardan zevk almasını içerir.

Özfarkındalık, özdenetim, sosyal farkındalık, ilişkisel beceriler ve sorumlu karar verebilmedir.

Çocuğun kendi düşüncelerini, duygularını, ihtiyaçlarını, değerlerini ve gücünü tanımlayabilmesi ve bunların kendi seçeneklerini ve eylemlerini nasıl etkilediğini fark edebilmesini içermektedir. Çocuğun güçlü ve zayıf yanlarını doğru algılayarak kendisi hakkında gerçekçi bir algı geliştirmesi.

Çocuğun duygularını ve davranışlarını yöneterek dürtülerini kontrol edebilmesi ve kendisi için önemli olan kişisel ve akademik amaçlarına ulaşma yolunda organize olabilmesi ve sebat göstermesi.

Çocuğun diğer insanların ihtiyaçlarını ve duygularını anlaması, farklı bakış açılarından durumu değerlendirebilmesi, empati kurabilmesi, diğerlerinin haklarına saygı duyabilmesi ve bireyler arasında ve gruplar arasındaki benzerlikler ve farklılıklara değer vermesi.

Çocukların diğer insanlarla olumlu ve doyum sağlayıcı ilişkiler kurabilmesi ve bu ilişkileri sürdürebilmek için dinleme ve tartışma gibi iletişim becerilerine sahip olması, işbirliği içinde çalışabilme, yardım isteyebilme ve yardım sunabilme. 

Çocukların problemleri belirleyip durumu analiz edebilme, problemlere pozitif ve bilgiye dayalı çözümler üretebilme, bu çözümleri uygulama ve sonuçları değerlendirebilme becerisi ve kişisel kararların ve davranışların sorumluluğunu üstlenebilme becerisi. 

Güvenli davranış sosyal beceri geliştirme, problem çözme ve yaratıcılık, öfke ve çatışma yönetimi ile empati ve iletişim konularına vurgu yapmakta ve bu konuların öğretimine yönelik öneriler sunmaktadır.

Çocuğun kendini doğru ve anlaşılır şekilde ifade edebilmesi ve kendisini ifade ederken başkalarının haklarının farkında olmayı ve onları kabullenmeyi içerir.

Sırasını bekleme, başkalarına hizmet etme, başkalarını incitmeden hakkını arayabilme, başka insanların duygularını dikkate alarak sevinç ve kızgınlıkların ifade edebilme, isteklerini erteleyebilme gibi beceriler değerlendirilmektedir.

Çocuğun sosyal çevreye uyumu ve hem kendinin hem de diğerlerinin yaşantılarını anlamlandırma ve duygularını fark edebilmeleri için gerekli olan beceriler ele alınmaktadır.

• Standartlar ve beklentiler,
• Genel anlamda rutin uygulamaların oluflturduğu yapı ve gelişimsel düzeye uygunluk,
• Okulda, evde ve çevrede çeşitli öğrenmelerin gerçekleşmesi için fırsatlar,
• Sunulan destek ve rehberlik,
• İşbirlikçi ve saygılı atmosfer/ sıcaklık, arkadaşlık ve kabul şeklinde tanımlanan ilişkiler,
• Yetişkinler tarafından arzu edilen davranışların sergilenmesidir.

• Kuralların oluşturulmasında öğrenci merkezli yaklaşım benimsenir,
• Amaçlar, değerler, güç ve karar verme sorumluluğu paylaşılır,
• Çocuklar arasında aidiyet duygusu gelişmiştir,
• Açık iletişim kurulur, uygun olduğu sürece her çocuğun katılımı sağlanır,
• Çocuklar arasında herhangi bir ayrım yapılmaksızın ve hiç bir çocuk ötekileştirilmeden hepsinin katılımı amaçlanır.

İyi planlanmış bir eğitim ortamının ilk başta çocukların gelişim özelliklerine uygun olması ve engelliler de dâhil farklı yaş ve yetenekteki çocuklara öğrenme fırsatları yaratacak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. İkinci olarak, öğrenme ortamının güvenli olması ve çocukların kullandıkları oyun alanlarının ve oyun malzemelerinin çocukların zarar göreceği nitelikte olmamaları gerekmektedir.  Eğitim ortamının sahip olması gereken bir diğer özellik de problem çözme becerilerini geliştirmeye açık olmasıdır. Öğretmenler gün boyunca sınıf içi ve sınıf dışında yaşananları yakından gözlemleyerek sosyal ve duygusal eğitim için uygun ortam ve durumları fırsat eğitimi olarak değerlendirmeli ve bu fırsatları sınıf atmosferi yaratmak için kullanmalıdır. Çatışmalar ve model olma, olumlu bir sosyal ve duygusal öğrenme atmosferi için gerekli olan tartışma becerilerini, bakış açısı kazanma ve duygusal dengelemeyi öğretmek için özellikle faydalı olabilir.  

• Davetkâr, sıcak ve umut dolu bir atmosfer, 
• Davetkâr, sıcak ve umut dolu bir atmosfer, 
• Çocuklar ve personel için sosyal destek mekanizması, 
• Amaçlara yönelik çaba için çeşitli seçenekler, 
• Çocukların ve personelin karar verme sürecine katılımı, 
• Öğrenme için içsel güdülenmeyi artırmaya yönelik olarak büyük sınıfların küçük bölümlere ayrılması, 
• Beceri odaklı ya da problem odaklı gruplanmalardan kaçınılması, 
• Problemlere tepki verirken ve yönergeler sunarken bireyselleştirilmiş bir üslup kullanılması, 
• Problemleri önlemek ve etkili problem çözümü için farklı tekniklerin kullanılması, 
• Öğretim ve öğrenmeyi sağlamak için sağlıklı ve çekici fiziksel çevre oluşturulması. 

• Duygusal zeka
• Karakter eğitimi
• Çoklu zeka kuramı
• Yaşam becerileri yaklaşımı
• Sosyal beceri
• Sosyal öğrenme

Birey odaklı kuramlar ve sosyal çevre odaklı yaklaşımlar olmak üzere iki grupta incelenmektedir.

Bu bakış açısına göre çocuklar bilginin üreticisi, kendi öğrenmelerine etkin katılımcı ve öğrenme deneyimlerinin ve programın oluşturulmasında ortak yaratıcı olarak görülmektedir.  

Vygotsky, çocuğun bağımsız yapabildikleri ile bir yetişkin veya daha gelişmiş bir akranın desteği ile yapabildikleri arasındaki farkı yakınsal gelişim alanı (YGA) olarak adlandırmaktadır.

• Özfarkındalık,
• Duyguların yönetimi,
• İçsel güdülenme,
• Empati ve farklı bakış açısından bakabilmek,
• Sosyal beceriler

Sosyal öğrenme kuramı, sosyal kontrol kuramı ve farklılıkla bağlaşım kuramlarından oluşmaktadır.

• Sürekli değişimi hedef alan ve zekâyı, duyguyu ve maneviyatı bütüncül olarak kapsayan bir öğrenme anlayışıyla bireysel ve kurumsal amaçları içermelidir.
• Öğretmenleri ve çocukları kendi öğrenme ve gelişimlerinin sorumluluğunu almaya cesaretlendirerek liderlik rollerini vurgulamalıdır.
• Başarıyı arttırmaya yönelik kaygılar ile bireysel öğrenme ve çocukların sosyal, duygusal ve güdülenme ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik kaygılar arasında denge kurmalıdır.
• Farklı yetenekleri, becerileri, ilgileri ve güdülenmeyi desteklemeli ve okulöncesine başlayan çocuklar arasındaki farklılıkları zenginlik olarak kabul etmelidir.
• Katılımcıların benimseyebileceği etkinliklere ve sağlıklı ilişkiler kurma ve diyalogu arttırmaya yönelik değişim tekniklerine odaklanmalıdır.
• Akademik başlarının ötesinde, kişisel ve sosyal sorumluluğu içeren sosyal ve duygusal başarılara da değer vermelidir.

Ailenin olumlu etkileri çocukların akademik (karne notları, test sonuçları, ev ödevi tamamlama, özel eğitime yerleştirmede azalma, ilköğretim sonrası eğitime devam, vb.), sosyal (sosyal beceriler, sınıf katılımı, okula devam, vb.) ve duygusal (okul faaliyetlerine yönelik tutum, özdeğer, azim ve kararlılık, vb.) öğrenme çıktılarında görülmektedir.  

Sosyal ve duygusal eğitim çocukların özfarkındalığını arttırma, sosyal bilinç geliştirme, sorumlu kararlar alabilme, kendi davranışlarının kontrolünde yetkin olma, ilişki yönetimi becerileri ve akademik başarıyı artırma amaçlarını içerir. 

• Özel sosyal ve duygusal öğrenme programı
• Genel akademik programla bütünleştirilmiş sosyal ve duygusal öğrenme programı
• Destekleyici öğrenme ortamı yaratmak
• Sosyal-duygusal becerileri desteklemek amacıyla öğretim sürecini ayarlamak
• İnformal program ya da fırsat eğitimi
• Ebeveyn ve öğretmen arasındaki işbirliği
• Çocukları öğrenme sürecine etkin olarak ve deneyimsel olarak katma

Bu programlar arasında ortak temalara bakıldığında; işbirliğine dayalı deneyimler, çatışma çözme becerisi gibi önemli sosyal beceriler ve olumlu sosyal becerilerin ve vatandaşlık değerlerinin içselleştirilmesi yer almaktadır.