ÖZEL İLGİ TURİZMİ

“Eski turizm” olarak adlandırılan
kitle turizmi fordist (otomasyon yoluyla kitlesel
üretim yapılması) üretim biçiminin bir parçasıdır.

“Eski turizm” olarak adlandırılan
kitle turizmi fordist (otomasyon yoluyla kitlesel
üretim yapılması) üretim biçiminin bir parçasıdır.  Bu turizm türünde ürün farklılaştırması pek mümkün olmamakta, “paket tatil” adı altında çok sayıda
insan tarafından tüketilmek üzere pazarlanmaktadır.

Tüketici egemenliğinin arttığı bu yeniden yapılanma sürecinde ucuz paket turlar çerçevesinde gidilen
ve aynı özelliklere sahip tatil köyleri yerine; kırsal
turizm, kültür turizmi, sağlık turizmi, etkinlik turizmi, miras turizmi gibi özel ilgi alanları yaratılmaya başlanmıştır.

Modern turist tipi “eski turizm” anlayışını
nitelendirmekte iken, postmodern turist tipi olarak
da adlandırılan turist tipi “yeni turizm” anlayışının
gelişimine neden olmuştur ve yeni turistler olarak
tanımlanmışlardır.

Genel olarak motivasyon, insan davranışlarını yönlendiren temel içsel bir dürtü olarak tanımlanmaktadır.

Crompton ve McKay (1997) turizm motivasyonunu “bireylerde gerginlik veya dengesizlik durumu
yaratan içsel psikolojik faktörlerin (ihtiyaçlar ve istekler) dinamik bir süreci” olarak ifade etmişlerdir.

Turizm bağlamında bazı araştırmacılar Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine atıfta bulunarak, boş zaman seyahatinin genel olarak temel fizyolojik gereksinimlerle ilgili
olmadığını ancak yeni arkadaşlıklar ve prestij ihtiyaçlarının, seyahat etmenin nedenleri olarak gösterilebileceğini belirtmişlerdir.

Hartman, insanları geziye çıkmaya yönelten güdüleri iki ana kümeye ayırmaktadır. Bunlar, kaçış
ve yöneliş güdüleridir.

Farklı kültürlerin yemeklerini tatmak ve deneyimlemek amacıyla seyahat eden gastronomi turistleri
için genel olarak yiyecek ve içecek tüketimi en temel deneyimdir. Burada tüketim, yeme veya içme eylemiyle sınırlı değildir. Ayrıca üç deneyim boyutu daha içerir. Bunlar:
• Bilişsel deneyim: Kültür ve mutfak hakkında bilgi edinme, özgünlük önemli bir unsurdur.33
• Duygusal deneyim: Partnerler ve arkadaşlarla sosyalleşme, benzer ilgiye sahip gurmeler ile topluluk oluşturmadır.
• Davranışsal deneyim: Özel etkinlikler ve özel yerlere katılımdır.

film turizmi özelinde
turistlerin seyahatlerinin ardında yatan nedenlerin
anlaşılması için araştırmacılar 3P olarak adlandırılan bir çerçeve geliştirmiştir. Bunlardan ilki “yerdir (place)” ve manzara, peyzaj gibi seyirciler için
çekici ve hemen tanımlanabilecek unsurları içeren
bileşenleri kapsamaktadır. İkincisi ise “performans
unsurlarıdır” ve izleyicilerin kendilerini karakterin
yerine koyma arzusu yaratan ve bir filmin performansı ile güçlü bir bağ yaratmasını sağlayan hikâye
ve konu gibi bileşenleri kapsamaktadır. Üçüncüsü ise, “kişilik (personality)” yani filmde yer alan
oyuncular, ünlüler ve karakterler ve ünlülerin çekim gücüdür.

Motivasyon: İnsan davranışlarını yönlendiren temel içsel bir dürtüdür.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisindeki başlıklar yukarıdan aşağıya doğru şunlardır:  KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME, BENLİK (Saygınlık, başarı, öz saygı vb.), BAĞLANMA VE SEVGİ (Sevilme, yakınlaşma, özdeşleşme vb.), GÜVENLİK (Güven duygusu, belirlilik, düzen isteği vb.), YAŞAMSAL (Açlık, susuzluk, cinsellik vb.)

Özel ilgi turizminin çok sayıda kategorisi bulunduğundan yukarıda açıklanan dört farklı motivasyonel unsurların (Psikolojik-Duygusal-Kültürel-Kişisel Gelişim) bu özel ilgi turizmi kategorileri bakımından da değerlendirilmesi gerekmektedir.

Farklı kültürlerin yemeklerini tatmak ve deneyimlemek amacıyla seyahat eden gastronomi turistleri için genel olarak yiyecek ve içecek tüketimi en temel deneyimdir. Burada tüketim, yeme veya içme eylemiyle sınırlı değildir. Ayrıca üç deneyim boyutu daha içerir. Bunlar:
• Bilişsel deneyim: Kültür ve mutfak hakkında bilgi edinme, özgünlük önemli bir unsurdur.

Gönüllü Turistler: Topluluklara ihtiyaç ve diğer kaynakları dağıtmak, çevreyi korumak ve restore etmek ya da saha araştırmalarına yardımcı olmak gibi organize projelerde gönüllü olarak yer almak için ödeme yapan ve destinasyonlara seyahat eden turistlerdir.

İlgilenim, genel anlamda, bir bireyin, bir nesneye/aktiviteye yönelik, göreceli olarak değişen ihtiyacı, değeri ve alakasına dayalı olan ilgisi olarak tanımlanabilir. Bir başka tanıma göre ilgilenim, belirli ürün kategorilerine dönük olarak tüketicinin hissettiği ilgi, heves, heyecan duygusudur ve söz konusu ürünler hakkındaki kişisel ilgisi ile alakalıdır.

Özel ilgi turistleri ilgilenim düzeylerine ve deneyimlerine göre amatörler, hevesliler,
uzmanlar ve fanatikler olarak sınıflandırılmışlardır.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisindeki başlıklar yukarıdan aşağıya doğru şunlardır:  KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME, BENLİK (Saygınlık, başarı, öz saygı vb.), BAĞLANMA VE SEVGİ (Sevilme, yakınlaşma, özdeşleşme vb.), GÜVENLİK (Güven duygusu, belirlilik, düzen isteği vb.), YAŞAMSAL (Açlık, susuzluk, cinsellik vb.)

Gönüllü turizmin öne çıkan bir diğer motivasyonu, gönüllü turistlerin temel değerleri
ve düşüncelerini başkalarıyla paylaşmaları, öz saygı duygusu kazanmak ve öz benliklerini geliştirmektir. Fedakârlık (altruizm), anlamlı bir şey yapmak ve kendini geliştirme gönüllü turistlerin en temel motivasyonlarıdır

Son olarak özel ilgi turistlerinin özellikleri incelendiğinde bu turistlerin:
• Seyahat eden popülasyonun küçük bir bölümünü oluşturmaktadırlar.
• Genellikle orta ve orta üst sınıfa ait sosyoekonomik gruplardandırlar.
• Genel ve karma ilgi turistlerine göre daha az fiyat duyarlılığına sahiptirler.
• Deneyimli turistlerdir.
• Aktivite ya da deneyim ile ilişkili olarakyüksek beklentilere sahiptirler ancak konaklama işletmeleri bakımından aynı beklenti düzeyinde değillerdir.
• Maceracı, dışa dönük ve genel popülasyonun takip ettiklerinden hoşlanmayan turistlerdir.