Kültür Temelli Özel İlgi Turizmi

Türk Dil Kurumu kültürü, “tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin” şeklinde tanımlamıştır. Kültürün tanımında sözü edilen maddi değerler kapsamında mimari anlayış, yeme içme alışkanlıkları gibi somut unsurlar manevi değerler kapsamında ise inanç, sanat, dil gibi soyut unsurlar yer almaktadır.

Kültürün ve turizmin birbirine yakınlaşması, Richards’ın (2001) ifadesiyle, a) sosyal ve kültürel alanların birbirlerine benzerliğinin keşfedilmesi ve b) turist deneyimleri sonucunda kültürleşmeyle meydana gelen yeni kültür biçimlerinin fark edilmesinden sonra gerçekleşmiştir.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından boş zamanın, uluslararası seyahatin ve kültür tüketiminin artışı, turizm alanında, 1980’li yıllarda, turistlerin kültürel alanlara hangi motivasyonlarla geliyor olabileceğine yönelik araştırmaları başlatmış, böylece kültür turizmi adında yeni bir alt çalışma alanının ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütünün (UNWTO) 2018 yılında yayımladığı Turizm ve Kültür Sinerjileri Raporu’ndaki tanıma göre kültür turizmi şöyle açıklanmaktadır: Bir turizm merkezindeki somut ve somut olmayan kültürel cazibe merkezlerini/ürünlerini öğrenmek, keşfetmek, deneyimlemek ve tüketmek temel motivasyonlarıyla ortaya çıkan ve turistler tarafından gerçekleştirilen bir tür turizm faaliyetidir.

Kültür turizmi bu nedenle, müzeleri, tiyatro oyunlarını, müzik performanslarını, arkeolojik mekânları, kiliseleri veya diğer kültürel tezahürleri ziyaret etmeyi amaçlayan gezileri kapsar.

Richards (2001), bu geniş kapsamı anlamada yaptığı sınıflandırmayla gelecek araştırmalar

için önemli bir katkı sunmuştur.

Du Cros ve McKercher (2015), gidilecek yere karar vermede kültürün rolüne ve aranan deneyimin derinliğine dayanarak bir kültür turisti tipolojisi geliştirmiştir. Çalışma sonucu ortaya çıkan matris, beş tip kültür turisti olduğunu iddia etmektedir:

1. Amaçlı Kültür Turisti (Yüksek Merkeziyet / Derin Deneyim): Başkalarının kültürünü veya mirasını
öğrenmek, bir destinasyonu ziyaret etmenin başlıca nedenidir.
2. Gezici Kültür Turisti (Yüksek Merkeziyet / Yüzeysel Deneyim): Daha yüzeysel, eğlence odaklı bir deneyim aramaktadır.
3. Sıradan Kültür Turisti (Ilımlı Merkeziyet / Yüzeysel Deneyim): Kültür turizmi, ziyaret kararında sınırlı bir role sahiptir.
4. Tesadüfi Kültür Turisti (Düşük Merkeziyet / Yüzeysel Deneyim): Kültür turizmi seyahat kararında
küçük bir rol oynasa da bu turist, yine de kültürel turizmi faaliyetlerine katılmaktadır.
5. Kazara Kültür Turisti (Düşük Merkeziyet / Derin Deneyim): Kültür ziyaretinde bir motivasyon unsuru değildir ancak gittiği destinasyonda derin bir kültürel deneyim elde etmiştir.

Kitle turizmi pazarına karşı yeni bir fırsat olarak değerlendirilen kültür turizmi alanında, son 10 yıllık süreçte en belirgin değişim, somut miras vurgusuna olan ilginin giderek azalması ve bunun yerine somut olmayan mirası da içine alan daha kapsamlı çalışmaların yapılmasıdır. Bahsi geçen çalışmaların başlıca temaları ise aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

• Kültürel Tüketim: Kültür turizmi bir kültürel tüketim şeklidir ve bu bakımdan turizm alanındaki sosyolojik çalışmalar için önemli bir konudur. Bahsi geçen çalışmaların çoğunda, kültür turizmini gerçekleştiren kitlenin kimlerden oluştuğu, bu kitle içindeki çeşitlilik, toplumsal sınıf düzeni gibi konular açıklığa kavuşturulmak istenir.

Kitle turizmi pazarına karşı yeni bir fırsat olarak değerlendirilen kültür turizmi alanında, son 10 yıllık süreçte en belirgin değişim, somut miras vurgusuna olan ilginin giderek azalması ve bunun yerine somut olmayan mirası da içine alan daha kapsamlı çalışmaların yapılmasıdır. Bahsi geçen çalışmaların başlıca temaları ise aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

• Kültürel Miras: Miras, kültür turizmini oluşturan ana unsurlardan biridir ve yalnızca eski kalıtları değil aynı zamanda süregelen yaşam tarzlarını, antik eserleri, modern sanatı ve kültürü de içine alan geniş bir kavramdır. Aslında kültür turizmi ile kapsam bakımından pek farkı olmasa da kültürel miras çalışmalarının çoğunda, mirasın yalnızca belirli yönlerine odaklanılmaktadır.

Kitle turizmi pazarına karşı yeni bir fırsat olarak değerlendirilen kültür turizmi alanında, son 10 yıllık süreçte en belirgin değişim, somut miras vurgusuna olan ilginin giderek azalması ve bunun yerine somut olmayan mirası da içine alan daha kapsamlı çalışmaların yapılmasıdır. Bahsi geçen çalışmaların başlıca temaları ise aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

• Gelişen Kimlikler: Antropoloji, belirli destinasyonlardaki kültürel olayların analiz edilmesi gibi önemli çalışmalarla, kültür turizmi alanındaki çalışmalara uzun zamandır önemli katkılarda bulunmuştur. Bu alanda yapılan son çalışmalar, dünyanın farklı bölgelerindeki yerli kültürlerin rolüne yeniden odaklanmıştır. Yerli halk, iç ve dış aktörler tarafından giderek artan bir şekilde turizm sistemine bağlanmaktadır. Örneğin bir çalışmada yerli turizmin hâlâ yerli olmayanların ihtiyaçları ve önceliklerine dayandığı tespit edilmiştir.

Kültür turizmi alanında son 10 yıllık süreçte en belirgin değişim, somut miras vurgusuna olan ilginin giderek azalması ve bunun yerine daha kapsamlı çalışmaların yapılmasıdır.

Kültür odaklı özel ilgi turizmi temelde iki alanı içermektedir: a) Turistin kendinden farklı bir kültürü veya yaşam tarzını ya da b) film, edebiyat, müzik gibi kültürel eserleri ve sanatsal ifadeleri anlama, öğrenme ve deneyimleme amacına yönelik olanlar. İlk sınıflama kapsamında Etnik Turizm, Miras Turizmi, Hüzün Turizmi ve İnanç Turizmi ele alınırken ikinci sınıflamada ise Film Turizmi, Edebiyat Turizmi ve Müzik Turizmi incelenmektedir.

Etnik Turizm: Temel motivasyonu bir etnik grup ve bu gruba ait özgün kültürel uygulamalar olan seyahatlerdir.

Etnik turizm terimini ilk kez 1977 yılında “Hosts and Guests: Te Anthropology of Tourism” adlı kitabında Valene L. Smith kullanmıştır.

Miras Turizmi: Doğal ve kültürel miras unsurlarını görmek, öğrenmek ve deneyimlemek amacıyla gerçekleştirilen turizm faaliyetlerinin ortak adıdır.

Poria, Butler ve Airey’in (2004) çalışmasında miras alanlarını ziyaret etmenin üç temel nedeni olduğu iddia edilmektedir:

• Miras deneyimi: Kültürel eserler aracılığıyla kendi miraslarını, duygusal bir deneyim kazanarak ziyaret etmeyi amaçlarlar.
• Öğrenme deneyimi: Öğrenme deneyimi arayanlar, tarihî yerleri ve mensubu oldukları geçmişi incelemeyi amaçlarlar.

• Rekreasyonel deneyim: Rekreasyonel deneyim arayanlar ise eğlence unsurunu daha
  ön planda tutar ve bilişsel unsurları ikinci
  planda tutarlar.

Hüzün Turizmi: Siyasi veya tarihsel önemi olan ve yaşayanları etkilemeye devam eden ölüm veya felaket alanlarıyla karşılaşma deneyimidir.

İnanç Turizmi: Dinî ya da dinî olmayan nedenlerle, bir dizi manevi alanın ziyaret edilmesini ve bununla ilgili hizmetleri kapsayan bir turizm türüdür.

Film Turizmi: Turistin herhangi bir destinasyonu, televizyon, video, DVD ya da sinema ekranında görmesinin ardından burayı ziyaret etmesidir.

Müzik Turizmi: Bir turistin müzik festivali, DJ partisi, konser, opera gibi etkinliklere katılmak; belirli müzik türlerinin, enstrümanların ya da müzisyenlerin konu edildiği müzeleri gezmek; şarkı sözlerinde geçen destinasyonları, sanatçıların önceden yaşadığı evleri veya ses kayıtlarını yaptıkları müzik stüdyolarını görmek amacıyla gerçekleştirdiği seyahatlerdir.