Özel İlgi Turizminin Özellikleri ve Çeşitleri

• Özgünlük ve gerçek deneyimler için isteklidirler. Yerel halka sömürücü olmayan bir şekilde aktif kimliklerini sunarlar.
• Yaş dağılımı özel ilgilere göre değişir.
• Genellikle orta ya da üst orta sosyoekonomik sınıfa mensuptur. Alım gücü ve turistik harcaması yüksektir.
• Katılımcıdır ve uzmanlık alanı ya da ilgi duyduğu alan ile ilgili aktivitelerin içinde yer almak ister.
• Genellikle alanında ileri derecede bilgi, yetenek ve deneyim sahibidir ve bu alandaki her türlü etkinliğe ilgi göstererek kendisini geliştirmeyi hedefler.
• Özel ilgisinin içeriğini araştırmak için yeni alternatif destinasyonlar arar.
• Çoğunluğun peşinden gitmeyi sevmez ve bireyci özellikler taşır.
• Tatile ilişkin kararlarda; rasyonel, elit ve seçicidir. Genel ilgi turisti ile kıyaslanırsa fiyat duyarlılığı daha azdır.
• Tatilinin sosyal açıdan nasıl göründüğü konusunda bir kaygı beslemez ve kendini, sosyal olarak kabul edilen tatilleri seçmek zorunda hissetmez.
• Şahsına özgü ve sadece kendisine yönelik hizmet alma beklentisi vardır.
• Toplu verilen hizmetlerden faydalanmak istemez. Bunun bedelini de ödemeye hazırdır.
• Tatilini, ev-tabanlı dinlencesinin bir uzantısı olarak değerlendirmesi mümkündür.
• Geceleyeceği konaklama tesislerinin kalitesi beklentisinin odağında yer almaz.
• Beklentisinin yüksek olduğu alan, gerçekleşen aktivitelerdir.
• Tatile kendine özel ve anlamlı bir aktive motivasyonu ile katılır.

Destinasyon geliştirme politikası içerisinde özel ilgi turizminin taşıdığı genel özellikler şu şekilde sıralanabilir:

• Küçük ölçeklidir; katılımcıları münferit turistler veya küçük ölçekli gruplardır.
• Emek yoğun özelliğe sahiptir.
• Planlanmasında tüm paydaşların katılımına ihtiyaç vardır.
• Nitelikli ve uzman iş gücü gerektirir.
• Ürün ve hizmetlerin tasarlanmasında yaratıcılık gerektirir.
• Yatırımlarının maliyeti yüksektir.
• Yatırımların dönüş hızı yavaştır.

Sesli ya da yazılı bir biçim (gösteren) ile kavramsal bir içeriğin (gösterilen) birleşmesinden oluşan dilsel birimdir.

Özel ilgi turizminin çeşitlerini sınıflandırmak için iki yöntemden faydalanılır. Bunların birincisi, bir önceki bölümde anlatılan turist güdüleriyle ilintilidir. Turist güdüleri, turistlerin, turizm hareketlerine neden katıldığını, bu hareketlere katılırken neler tarafından güdülendiklerini, odaklarını ve amaçlarını içerisine alan bir kavramdır. Bir diğer yöntem ise turistlerin, destinasyonlarda dâhil oldukları turizm çeşitlerini üzerinden özel ilgi turizmini sınıflandırmaktır. Bu noktada kırsal turizmden deniz turizmine, sağlık turizminden etnik turizme, hüzün turizminden macera turizmine kadar yer yer kesişen özelliklere de sahip çok sayıda sınıftan ve bu sınıfların tarım turizmi, yat turizmi, termal turizm, dağ turizmi, savaş alanı turizmi, kayak turizmi gibi alt sınıflarından ve bunlar içerisinde gerçekleştirilen faaliyetlerden söz etmek gerekmektedir.

Özel ilgi turizmini dört odak altında sınıflandırmak mümkündür. Bu odaklar; rekreasyon ve doğa, kültür ve tarih, kişisel gelişim, eğitim ve yaşayış tarzı, sağlık ve iyi oluş şeklinde dört başlık altında toplanabilir.

Bu noktada rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizminin konuları arasında açık alan faaliyetleri, spor, rekreasyon, yaban hayatı, ekoturizm gibi bileşenler yer almaktadır. Kültür ve tarih odaklı özel ilgi turizmiyse etnik ve kültürel miras, tarihî değerler, sanat, mimari gibi konuları kapsamaktadır. Kişisel gelişim, eğitim ve yaşayış tarzı odaklı özel ilgi turizminin konuları arasında hobiler, ilgi alanları, eğitim, yaşam tercihleri sayılabilir. Sağlık ve iyi oluş ise SPA ve kaplıca turizmi, termal turizm, medikal turizm gibi alanları kapsamaktadır.

Rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizmi genel olarak çevre sorunları bulunmayan doğal alanlarda, stresten uzak, çevreyle bütünleşerek gerçekleştirilen turist hareketlerini ifade etmektedir. Bu tip aktivitelerin temelinde doğada gerçekleştirilmek istenen yenilenme, öğrenme, macera arama gibi odakların bulunduğu söylenebilir.

Rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizmi söz konusu olduğunda çok çeşitli destinasyon türlerinden bahsedilebilir. Bu destinasyonları şehir merkezinden başlayarak şehir çevresi, kırsal alanlar, yaban alanları olarak tanımlamak da mümkündür. Şehirden uzaklaştıkça çevrenin doğallığının arttığı ve bu doğrultuda ulaşılabilirliğin azaldığı gözlemlenmektedir

Rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizmi içerisinde gerçekleştirilen aktiviteler sonucunda üç çeşit deneyimden bahsedilmektedir. Bunlar;

• Doğaya bağlı olarak bireyler tarafından planlanan deneyimler,
• Çerçevesi doğa tarafından çizilen deneyimler ve
• Doğal ortama bağlı olmakla birlikte tesadüfi şekilde ortaya çıkan deneyimlerdir.

Turistlerin rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizmine yönelik temel güdüleri şu şekilde sıralanabilir;

• Farklı tür ve çevreleri aktif bir şekilde deneyimleme ve bunlarla bağ kurma şansı (örnek olarak yunuslarla ya da hayalet vatozlarla, onların kendi doğal yaşam alanlarında yüzme),
• Macera, risk ve mücadele (örneğin, yaban hayatının tehlikelerinin üstesinden gelme, doğal çevrenin zorluklarıyla baş etmek, vahşi yaşamla mücadelede elde edilen kahramanlık hikâyeleri, sert koşullar vb.).
• Bilimsel ve eğitim amaçlı meraklar,
• Eğlenme, keşfetme, büyülenme ve ayrıcalık hissi gibi duyguları uyandıran, ilgi çekici bitki örtüsünü, hayvan topluluklarını ve doğal olguları (örneğin sini kaplumbağalarının yumurtlaması) gözlemlemek,
• Doğal yapılara, manzaralara, bitki örtüsüne ve hayvan topluluklarına karşı duyulan estetik hayranlık ve bu anları fotoğraf ya da diğer görsel sanatlar aracılığıyla ölümsüzleştirmek arzusu,
• Doğa, doğal elementler, değişen mevsimler gibi olgularla tatmin edici psikolojik ve ruhsal bir bütünleşme yaşamak,
• Yeşil mekânların, temiz havanın, huzurlu ve sakin ortamın sağlıklı, iyileştirici ve yenileyici özelliklerinden faydalanmak,
• Nadir bitki örtüsü ve hayvan topluluklarına sahip destinasyonlarda elde edilen deneyimlerle sağlanmak istenen statüdür.

Bu bağlamda rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizmin üç temel boyutu olduğundan bahsedilebilir. Bu boyutlar deneyimsel boyut, biçimsel boyut ve bölgesel boyuttur. Faaliyetin doğaya bağımlı olması, etkinliğin sınırlarının doğa tarafından çiziliyor oluşunu belirtmektedir. Bunun yanında doğada gerçekleştirilse bile çerçevesi bireyler tarafından çizilen etkinlikler de vardır. Doğa ile gerçekleştirilen etkileşimin boyutu da turist deneyimini etkilemektedir. Doğaya adanmış turist ile arızi olarak doğa faaliyetlerine katılan turistin elde ettiği deneyim birbirlerinden farklılık arz etmektedir. Grup içi dinamikler ve etkinlikte harcanan süre de deneyim düzeyini etkileyen diğer değişkenlerdir. Biçimsel boyut, etkinliğin şekli ile alakalıdır.

Rekreasyon ve doğa odaklı etkinlikler yaban alanlarında altyapının minimum olduğu bölgelerde yapılabileceği gibi, sınırları belirlenmiş yürüyüş rotalarında ya da mağaralarda da gerçekleştirilebilir. Grup büyüklükleri ve etkinlik esnasında ortaya çıkan kültürel etkileşimin boyutu da faaliyet şeklini etkileyen diğer değişkenlerdir. Faaliyetin biçimsel özelliklerine göre, bu faaliyetlere katılan turistlerin ödeme gücü ve isteği değişiklik arz etmektedir. Bölgesel boyut ise, alanın erişilebilirliği, turizm faaliyetlerin kalkınmaya katkısı, alanların mülkiyet şekli ve bölgenin sürdürülebilirliği ve taşıma kapasitesinden oluşmaktadır. Böylece rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizmi içerisinde gerçekleştirilen aktivitelerin şekilleri ve katılımcı profilleri değişiklik göstermektedir.

Kültür ve tarih odaklı özel ilgi turizmini en basit özellikleri kapsamında iki önermeyle tanımlamak mümkündür:

• Bu turizm çeşidinde turistler kendilerinden farklı olan bir kültürü deneyimlemek, öğrenmek ve anlamak isterler.
• Bu turizm türünde turistler kültüre dair mimari eserleri, zanaatı, müzik, tiyatro, edebiyat eserleri gibi sanatsal çıktıları, anlatıları görmek ve deneyimlemek isterler.

Yiyecek içecek kültürünü oluşturan bileşenler şunlardır:

• Toplumun beslenme biçimleri
• Toplumun beslenmesini sağlayan yiyecek ve içecekler
• Yiyecek ve içeceklerin elde edilme şekilleri
• Yiyecek ve içeceklerin saklanma şekilleri
• Yiyecek ve içeceklerin mutfakta yemeye hazır hâle getirilmesinde kullanılan araç ve gereçler
• Yiyecek ve içeceklerin hazırlanış şekilleri ve teknikleri
• Yeme alışkanlıkları
• Sofra adabı ve yeme biçimleri

Kişisel gelişim kişinin, sahip olduğu potansiyelini, yeteneklerini ve kaynaklarını etkili biçimde kullanarak yetişkin benliğine sahip bir birey olma yolunda yaşamı boyunca gerçekleştirdiği gelişimi olarak tanımlanabilir. Kişisel gelişim ayrıca, bir insanın kendisini yeterli görmediği alanda, yeterli olabilmek adına başlattığı değişim sürecini de ifade etmektedir.

Yaşayış tarzı terimi, hayat tarzı, hayat biçimi, yaşama tarzı, yaşama biçimi gibi terimlerle birbirlerinin yerine sıkça kullanılan bu terim; en genel tanımıyla insanların yaşamı nasıl sürdürdükleriyle ilgili temel seçimleri ve hayat görüşleridir. Yaşam tarzı, kişinin yaşam eğrisinde bulunan sosyal hareketlilikle şekillenen ve düzenlenen insan doğasında var olan bireysel özelliklerinin bir fonksiyonudur. Böylece yaşam tarzı, kültür, değerler, demografik özellikler, alt kültür, sosyal sınıf, referans grupları, aile, güdüler, duygular ve kişilik gibi bireysel özelliklerden etkilenir. Sonuçta yaşam tarzı, özel bağlamlarla anlam kazanan uygulama ve davranış dizileridir. Bu bağlamda yaşayış tarzlarının toplumsal açıdan kültürle, bireysel açıdansa yaşam felsefesiyle çok yakından ilişkili olduğu söylenebilir.

Hobiler; Benimsenir, dengelidir uzun vadelidir ve özneldir.

İlgi Alanları ise; Uyum sağlanır, devinimseldir, kısa vadelidir ve nesneldir

Sağlık ve iyi oluş odaklı özel ilgi turizmi beden ve zihnin dinlendirilmesi ve iyileştirilmesi için yapılan seyahatleri ifade etmektedir. Sağlık ve iyi oluş odaklı özel ilgi turizmi hava değişimi, kum, güneş, dağ, manzara, kaplıca, içme, çamur gibi doğal olanaklarla veya solunum yolu ile ya da mekanik ve elektrikli gereçler kullanılarak masaj ve beden eğitimine benzer yöntemlerle gerçekleştirilen koruma ve tedavi amaçlı uygulamalardan birinin veya birkaçının gerekiyorsa hekim gözetimi yapıldığı yer veya testleri ziyaret etmek için yapılan seyahatleri kapsamaktadır. Sağlık ve iyi oluş turizmi içerisinde öne çıkan sağlık hizmetleri arasında uzman doktorlar ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi tedaviler, özel diyetler, akupunktur tedavileri, vitamin karışımları, alerjilere karşı geliştirilen özel medikal tedaviler gösterilebilir. Bu bağlamda sağlık ve iyi oluş odaklı özel ilgi turizmi, sağlık kurumları tarafından sunulan tedavi hizmetlerinden veya sağlığını korumak amacıyla sunulan hizmetlerden yararlanmak amacıyla ikamet edilen yerin dışına yapılan bir turizm çeşididir.

Genel olarak sağlık turizmine katılan bireylerin aşağıdaki alanlarda tercihlerinin ön planda olduğu söylenebilir:

• Kaliteli işletmeler ve kaliteli hizmet anlayışı
• Çevre bilinci (temiz hava ve yeşil çevre)
• Sağlıklı yaşam (SPA, iyi oluş ve medikal tıp)
• Tarih ve kültür
• Stresten uzak, doğal ve huzurlu yaşam
• Hızlı ve kolay ulaşım
• Doğal ürün ve gıdalar ile organik beslenme

İleri veya üçüncü yaş turizmi kapsamında yer alan bu turistler özellikle 65 yaş üzeri insanların bakım gerektiren tedavilerini kapsayan hizmetler, gezi turları, meşguliyet terapileri, bakım evlerinde veya rehabilitasyon hizmetlerinde sunulan yaşlı bakım hizmetleri, klinik otellerde verilen rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanırlar. Engelli bireyler için düzenlenmiş özel bakım ve gezi turları da bu kapsamda değerlendirilebilir.

Sağlık ve iyi oluş odaklı özel ilgi turizmi kapsamında yapılan seyahatler iki grupta incelenebilir:

• İyi oluş amaçlı seyahatler (kaplıca, çamur banyoları, şifalı sular, bitkisel terapi, masaj vb.)
• Tıbbi amaçlı seyahatler (Estetik ameliyat, kalp ameliyatı, saç ektirme vb.)

Sağlık odaklı özel ilgi turizminin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Teknik donanım ve iş gücü gerektiren bir turizm türüdür.

• Hizmeti sunan sağlık kuruluşunun uluslararası standartlara uygun bir hizmet sunması gerekmektedir.

• Hizmeti sunan sağlık kuruluşu ve/veya turizm işletmesinde yabancı dil bilen personel bulunmalıdır.

• Farklı turizm türlerinin gelişmesini destekleyen katma değeri yüksek bir turizm türüdür.

• Hedef pazara yönelik devlet destekli ve farklı dillerde tanıtım/pazarlama faaliyetleri gerekmektedir.

• Tanıtımların öncelikli hedefi hastaların yurt dışında hizmet almasını destekleyecek sigorta ve sağlık kuruluşları olmalıdır.