ÖZEL İLGİ TURİZMİ - Deneme Sınavı - 2

Çoruh nehri (Artvin)
• Altıparmak (Barhal) Nehri (Artvin) • Fırtına Deresi (Rize)
• İkizdere Deresi (Rize)
• Dalaman Çayı (Muğla) • Göksu Nehri (Adana, Mersin) • Anamur Deresi (Mersin) • Melen Çayı (Düzce)
• Munzur Nehri (Tunceli) • Bekili Deresi (Denizli) • Köprüçay (Antalya)
• Manavgat Çayı (Antalya) • Dim Çayı (Antalya)
• Feke-Göksu Nehri (Adana) • Zamantı Irmağı (Kayseri) • Fırat nehrinin bir kısmı (Elazığ)

Kültür ve Turizm Bakanlığının yayla turizminin geliştirildiği merkezlere yönelik belirlediği bu ölçütler aşağıda sıralanmıştır; • Doğal değerlere yönelik potansiyelin zengin olması, • Sivil mimari karakterinin olması, • Kent merkezine ulaşımın kolay sağlanır olması, • Yöre halkının sosyal yapısının turizme yakın olması, • Aktivitenin ekonomik olarak sürdürülebilmesi, • Diğer turizm çeşitleri ile entegrasyonunun sağlanabilir olmasıdır.

İzleme, fotoğraf çekme ve besleme gibi tüketim dışı olarak sınıflandırılan aktivitelerin yanı sıra, özellikle karasal ortamdaki avcılık ve eğlence balıkçılığı (su ortamında) hayvanları öldürmeyi veya yakalamayı kapsayan faaliyetleri içerir. Yaban hayatını gözlemleme turizmi, iki şekilde gerçekleştirilmektedir. Tüketime yönelik yaban hayat turizmi olarak kavramsallaştırılan olgu, hayvanların kasıtlı olarak öldürülmesini, yok edilmesini, vücut parçalarından herhangi birinin kullanılmasını veya tüketilmesini içermektedir. Buna karşın, ekolojik sürdürülebilir yaklaşımını destekleyen tüketim dışı yaban hayatı turizmi, rekreasyonu, vahşi hayvanları yakalamayan veya öldürmeyen faaliyetleri de kapsamaktadır.

Etkin/Kararlı doğa turistleri: Bilimsel araştırmalar, eğitim, doğadaki çöpleri toplama ya da benzer amaçlar için özel olarak düzenlenmiş turların üyeleridir.
Adanmış doğa turistleri: Korunan bölgeleri görmek için özel geziler düzenleyen, yerel, doğal ve kültürel tarihi anlamak isteyen kişilerdir.
Ana akım doğa turistleri: Amazon ormanlarına gitmek veya bir goril parkını ziyaret etmek gibi alışılagelmedik seyahatler gerçekleştiren kişilerdir.
Günlük doğa turistleri: Daha geniş bir yolculuğun parçası olup tesadüfen doğaya katılan kişilerdir.

Doğa temelli turizmin boyutları aşağıdaki gibi sıralanabilir; • Deneyim: Doğaya bağımlılık (bağımlı, gelişmiş), etkileşim yoğunluğu (özel, gündelik), sosyal duyarlılık (grup içi dinamikler), • Gidilecek yerler: Erişilebilirlik (uzaklık), kalkınmaya katkısı (şehir, köy), mülkiyet (özel, hükûmet) ve kırılganlık (sürdürülebilir, kapasite), • Seyahat tarzları: Altyapı desteği düzeyi (saha, taban), grup büyüklüğü ve türü, kültürel etkileşim faktörü, ödeme istekliliği, ziyaret süresidir.

Doğa temelli turistler, homojen bir özellik göstermezler. Bununla ilgili olarak doğaya dayalı deneyimlerin, etkinliklerin ve turistlerin farklı türlerini ifade eden çeşitli tipolojiler oluşturulmuştur. Örneğin; sert ve yumuşak doğa turistleri arasındaki ayrım, ilgi ve fiziksel zorluk düzeyine bağlı olarak yapılmıştır. Bunlardan ilki bu tür etkinlikler hakkında detaylı bilgileri olanları temsil ederken ikincisi, genel düzeyde bilgi sahibi olanları temsil etmektedir.

Endemizm: Bir türün, toprak ya da iklim koşulları nedeniyle belirli bir coğrafi bölgede yaşayabilmesidir.

Türkiye’de 184 adet alan ve 450’den fazla kuş türü bulunmaktadır. Bu nedenle; ülkemiz kuş gözlemciliği açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Önemli kuş alanları (ÖKA) kuşların üremelerine, kışı geçirmelerine olanak sağlayan veya göç yolları üzerinde bulunan alanlardır.

Doğa turizmine ilişkin olarak şimdiye kadar sıralanan bu örtük karmaşaya rağmen basitçe ifade etmek gerekirse; doğa temelli turizm nispeten bozulmamış doğal bir alanın tadını çıkarmakla ilgilidir. Doğa temelli turizmin temelinde bozulmamışlık ve az gelişmişlik vardır. Örneğin; Phuket, Cancun ve Sousse plajları gerçekten doğal kaynaklardır ancak doğa turizmi olarak görülemeyecek kadar kalabalık ve çok gelişmiştir.

Türkiye Golf Federasyonunun (2020) verilerine göre 36 golf sahası bulunmaktadır. Antalya'da olanlar:   Carya Golf Club (Antalya), Cornelia Golf Club (Antalya), Gloria Golf Resort (Antalya), Kaya Palazzo Golf Club (Antalya), Lykia Links Golf Course (Antalya), Montgomorie/Maxx Royal Golf Club (Antalya), National Golf Course (Antalya), Robinson Nobilis (Antalya), Sueno Golf Club (Antalya), Titanic Golf Courses (Antalya).

Özel ilgi turizmi denildiğinde, kitle turizmine ya da diğer bir kullanımı ile genel ilgi turizmine alternatif olan turist hareketlerini ifade etmekten çok, turistlerin “alışık oldukları ya da yeni gittikleri bir yerde mevcut ilgi alanlarıyla ilgili faaliyetlere katılmak veya yeni ilgi alanları edinmek” güdüleriyle katıldığı ve bu güdülerle sınırları belirlenen ve katılım sağlanan faaliyetlerle ifade edilen turist hareketleri ele alınmaktadır.

Genel anlamda, destinasyon geliştirme politikası içerisinde özel ilgi turizminin taşıdığı genel özellikler şu şekilde sıralanabilir:
• Küçük ölçeklidir; katılımcıları münferit turistler veya küçük ölçekli gruplardır.
• Emek yoğun özelliğe sahiptir.• Planlanmasında tüm paydaşların katılımına ihtiyaç vardır.
• Nitelikli ve uzman iş gücü gerektirir.
• Ürün ve hizmetlerin tasarlanmasında yaratıcılık gerektirir.
• Yatırımlarının maliyeti yüksektir.
• Yatırımların dönüş hızı yavaştır.

Alternatif turizm kavramı, kitle turizmine karşı geliştirilen turizm yaklaşımlarını (sürdürülebilir
turizm, yumuşak turizm, yeşil turizm, sorumlu turizm, ekoturizm, yavaş turizm vb.) ve kitle turizmine alternatif olarak geliştirilen turizm çeşitlerini (kırsal turizm, yayla turizmi vb.) tanımlamak için kullanılan son derece karmaşık bir kavramdır.

Şekil 3.1 Özel İlgi Turizmi Sistemi'nde görüldüğü gibi.

Rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizminin konuları arasında açık alan faaliyetleri, spor,
rekreasyon, yaban hayatı, ekoturizm gibi bileşenler yer almaktadır. Kültür ve tarih odaklı özel ilgi turizmiyse etnik ve kültürel miras, tarihî değerler, sanat, mimari gibi konuları kapsamaktadır. Kişisel gelişim, eğitim ve yaşayış tarzı odaklı özel ilgi turizminin konuları arasında hobiler, ilgi alanları, eğitim, yaşam tercihleri sayılabilir. Sağlık ve iyi oluş ise SPA ve kaplıca turizmi, termal turizm, medikal turizm gibi alanları kapsamaktadır.

Rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizmi içerisinde gerçekleştirilen aktiviteler sonucunda
üç çeşit deneyimden bahsedilmektedir. Bunlar;
• Doğaya bağlı olarak bireyler tarafından planlanan deneyimler,
• Çerçevesi doğa tarafından çizilen deneyimler ve
• Doğal ortama bağlı olmakla birlikte tesadüfi şekilde ortaya çıkan deneyimlerdir.
Örnek olarak önceden belirlenmiş yürüyüş rotalarında gerçekleştirilen trekking gibi etkinlikler doğaya bağlı olarak bireyler tarafından planlanan deneyimler arasında sayılabilir. Bir planı olsa dahi insan müdahalesinin sınırlı olduğu rafting gibi faaliyetlerse çerçevesi doğa tarafından çizilen deneyimler arasında değerlendirilebilir. Bir plan olsa dahi doğal hayatın işleyişi sonucunda gerçekleşen kuş gözlemciliği ve balina gözlemciliği gibi etkinliklerse doğal ortama bağlı olmakla birlikte tesadüfi olarak gerçekleştirilebilen etkinlikler arasında sayılmaktadır.

Tablo 3.2 Rekreasyon ve doğa odaklı özel ilgi turizminin boyutları tablosunda görüldüğü gibi.

Yaşayış tarzıyla alakalı kavramlar arasında ilgi alanları, hobiler, yaşam biçimi tercihleri bulunmaktadır. Hobiler ile ilgi alanları arasında çeşitli farklar vardır (Tablo 3.4).
Hobiler uzun dönemli adanmışlık isteyen, kişinin öznel yapısının şeklini alan, dengeli aktivitelerdir. Ahşap oymacılığı, resim, bahçe bakımı, balık tutma, kuş gözlemciliği gibi faaliyetler hobiler
arasında sayılabilir. İlgi alanlarıysa daha nesnel faaliyetlerdir, kısa vadelidir, değişkendir ve bu faaliyetlere uyum sağlanır. Müzik konserlerine katılım, spor müsabakalarını takip etme, opera turlarına katılma gibi faaliyetler ilgi alanları içerisinde sayılabilir.

Kültür ve tarih odaklı özel ilgi turizminin bir diğer önemli bileşeniyse yiyecek içecek kültürüdür.

Şekil 3.6 Sağlık Turizminde Temel Kategoriler ve Faaliyetler  şeklinde görüldüğü gibi.