Özel Güvenlik Görevlilerinin Görev ve Yetkileri

Gerek kamusal gerek de özel sektörün içinde bulunduğu alanlarda gerçekleştirilen güvenlik uygulamaları genel çerçeve olarak belirli bir tehdide karşı güvende hissetmek ve yine bu güvenlik hissinin teminat altına alınabilmesini de barındıran çalışmalar yapmaktadır.

Thomas Hobbes’un eserlerinden yola çıkarak değerlendirdiğimizde modern güvenlik anlayışının 1600’lü yıllara kadar dayandığı görülmektedir.

John Locke yaptığı çalışmalarda Hobbes’un ortaya attığı güvenlik kavramına karşı çıkarak güvenliğin yasama, yürütme ve yargının birbirinden ayrıldığı bir kuvvetler ayrılığı sistemi ile sağlanması gerektiğini savunmuştur. Locke tarafından ortaya atılan bu fikirler güvenliğin inşası ve modern devlet anlayışının da ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Bentham güvenliği özgürlüğün ön koşulu olarak  ele almıştır. Bentham’a göre güvenlik hem kamu yararının hem de yasama politikasının ele aldığı en önemli konulardan biri olduğunu söylemektedir. Yine Bentham’ın çalışmalarında kanunların nihai hedefinin güvenliğin korunması olduğu ele alınmaktadır.

1800’lü yıllarda ortaya çıkan polis kavramı da devlet düzeninin sağlanmasını ve mülk sahiplerinin mallarının diğer kişiler tarafından zarar görmemesi ve korunması gibi amaçları içermektedir.

Özel güvenlik olgusunun tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Paralı asker kavramı özel güvenlik ile aynı çatı altında ele alındığında her ikisinin de kazanç karşılığı koruma hizmeti veren olgular olduğu görülmektedir.

Özel güvenlik hizmeti verilen yerlerde devriye hizmeti, konut ve arazilerin kontrolleri gibi hizmetler suçun engellenmesi ve caydırıcılık amacı ile yapılmaktadır.

Özel güvenlik görevlilerinin hangi haklara sahip oldukları, kolluğa hangi aşamalarda destek güç olarak yardım edebilecekleri ve sorumlulukları 5188 sayılı kanunda belirtilen sınırlarla gösterilmektedir.

Bu madde ile güvenlik görevlilerinin arama ve yakalama yapabilecekleri durumlar, gerekli durumlarda özel mülke girebilmeleri, kayıp eşyaları emanete alabilmeleri ve zor kullanma hakları detaylarıyla belirtilmiştir. 7. madde ile sağlanan haklar şunlardır;

• Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
• Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
• Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 90’ıncı maddesine göre yakalama.
• Görev alanında, haklarında yakalama emri veya mahkûmiyet kararı bulunan kişileri yakalama ve arama.
• Yangın, deprem gibi tabii afet durumlarında ve imdat istenmesi hâlinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme.
• Hava meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
• Genel kolluk kuvvetlerine derhal bildirmek şartıyla, aramalar sırasında suç teşkil eden veya delil olabilecek ya da suç teşkil etmemekle birlikte tehlike doğurabilecek eşyayı emanete alma.
• Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.
• Kişinin vücudu veya sağlığı bakımından mevcut bir tehlikeden korunması amacıyla yakalama.
• Olay yerini ve delilleri koruma, bu amaçla Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 168’inci maddesine göre yakalama.
• Türk Medeni Kanunu’nun 981’inci maddesine, Borçlar Kanunu’nun 52’nci maddesine, Türk Ceza Kanunu’nun 24 ve 25’inci maddelerine göre zor kullanma.

Özel güvenlik görevlileri gerekli durumlarda ve genel kolluğa destek amacı ile adli ve önleme aramaları yapabilmektedirler. Özel güvenlik görevlilerinin adli ve önleme aramaları yapma yetkisi 01.06.2005 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği ile sağlanmaktadır.

El koyma: Suçun veya tehlikelerin önlenmesi amacıyla veya suçun delili olabileceği veya müsadereye tâbi olduğu için, bir eşya üzerinde, rızası olmamasına rağmen, zilyedin tasarruf yetkisinin kaldırılması işlemini ifade etmektedir.

Gecikmesinde sakınca bulunan hâl:

a) Adli aramalar bakımından; derhâl işlem yapılmadığı takdirde suçun iz, eser, emare ve delillerinin kaybolması veya şüphelinin kaçması veya kimliğinin tespit edilememesi ihtimalinin ortaya çıkması ve gerektiğinde hâkimden karar almak için vakit bulunmaması hâlini,

b) Önleme aramaları bakımından; derhâl işlem yapılmadığı takdirde, millî güvenlik ve kamu düzeninin, genel sağlık ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunmasının tehlikeye girmesi veya zarar görmesi, suç işlenmesinin önlenememesi, taşınması veya bulundurulması yasak olan her türlü silah, patlayıcı madde veya eşyanın tespit edilememesi ihtimalinin ortaya çıkması ve gerektiğinde hâkimden karar almak için vakit bulunmaması halini, ifade etmektedir.

Kolluk: Jandarma, polis, sahil güvenlik ve gümrük muhafaza görevlilerini ifade etmektedir.

Yönetmelikte özel güvenlik görevlisi; "5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’a göre valiliklerce çalışma izni verilen, 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun uygulanmasında kamu görevlisi sayılan ve görev alanlarında yetkili olan kişiler" şeklinde tanımlanmaktadır.

Suçüstü kavramı;

• İşlenmekte olan suçu,
• Henüz işlenmiş olan fiil ile fiilin işlenmesinden hemen sonra kolluk, suçtan zarar gören veya başkaları tarafından takip edilerek yakalanan kişinin işlediği suçu,
• Fiilin pek az önce işlendiğini gösteren eşya veya delille yakalanan kimsenin işlediği suçu, ifade eder.

Madde 8 ile özel güvenlik görevlilerinin güvenlik hizmeti sağlarken kullanacakları ateşli silahların sahip olacağı nitelikler ve miktarı görevli bir komisyon tarafından belirlenmektedir.

Özel güvenlik görevlileri silah kullanma yetkileri olmasına rağmen eğitim kurumlarında, sağlık kurumlarında, talih oyunları işletmelerinde ve içkili yerlerde silahlı olarak çalıştırılamazlar.

Değerli bir eşyanın veya nakit paranın sevkiyatında ya da şüpheli bir kişinin takibi, işlenmiş bir suçun sanığının takibi veya kişi koruma gibi görevlerde görev alanı izlenen güzergah olarak kabul edilir ve özel güvenlik görevlileri silahları ile görev yapabilirler.

Valilik tarafından özel güvenlik görevlilerine verilen kimlik kartında özel güvenlik görevlisinin adı, soyadı, silahlı veya silahsız görev yapabileceğine dair bilgiler bulunmaktadır.

Silahsız olarak görev yapacak özel güvenlik görevlileri için en az sekiz yıllık ilköğretim veya ortaokul mezuniyeti gerekmektedir.

Özel güvenlik görevlisi olabilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekmektedir.

5188 sayılı Kanun’un 19. maddesinde özel güvenlik görevlilerinin işlemiş oldukları adli suçlar karşısında ne gibi cezai yaptırımlarla karşılaşacakları belirtilmiştir.

Çalışma izni verilmeyen kişileri özel güvenlik görevlisi olarak istihdam eden kişi, kurum, kuruluş veya şirketlerin yetkilileri, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu kişilerin silâhlı olarak çalıştırılmış olması hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır. Bu suçun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde ayrıca bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.

Özel güvenlik kimlik kartını başkasına kullandıran özel güvenlik yöneticisi ve görevlisine üç bin Türk lirası idari para cezası verilir ve bu kişilerin özel güvenlik kimlik kartı valilikçe iptal edilir. Bu kişiler bir daha özel güvenlik alanında çalışamazlar.

Yetkili genel kolluk kuvvetlerine karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla direnen veya cebir kullanan ya da tehdit eden özel güvenlik yöneticisi ve görevlisi ile ateşli silahını bu Kanun’a aykırı veya görev alanı dışında kullanan, görevi dışında üniforması ile toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katıldığı tespit edilen özel güvenlik görevlilerinin özel güvenlik kimlik kartı valilikçe iptal edilir. Bu kişiler bir daha özel güvenlik alanında çalışamazlar.

Grev yasağına uymayan özel güvenlik görevlileri altı ay süreyle özel güvenlik alanında görev alamazlar.

Alınacak güvenlik tedbirleri önleyici olmakla beraber kişiler üzerinde tedirginlik yaratmayacak tedbirler olmalıdır. Uygulanacak tedbirlerin etkinlik ve verimlilik sağlayabilmesi için bazı kurallara dikkat edilmelidir. Eğer görev gizlilik şartları içeriyorsa iş dışında görevle ilgili bilgileri içerecek konuşmalardan kaçınılmalıdır. Eğer olası bir saldırı ihtimali varsa rutin işlerden kaçınılmalı, gerekiyorsa işe geliş ve gidiş saatlerinin değiştirilmesi, alternatif güzergahların kullanılması ve rutin aktivitelerin yapıldığı mekanların değiştirilmesi gibi ekstra güvenlik önlemleri alınmalıdır.

Özel güvenlik görevlileri görevleri esnasında çevrelerindeki olaylara duyarsız kalmamalı, gizlilik içeren konularda durumun hassasiyetini göz önünde bulundurarak hareket etmeli, sahip oldukları silah ve teçhizatlara özenli davranmalı ve uygunsuz kullanmamalıdırlar. Bunların yanında güvenlik görevlileri sosyal ağlarda yaptıkları paylaşımlara da dikkat etmeli ve iletişimde oldukları kişilerin tehlike arz eden kişiler olup olmadığı hususunda dikkatli davranmalıdırlar.