Güvenlik Hizmetlerinin Özellikleri ve Yapısı

Türk toplumlarında güvenlik hizmeti anlayışı askeri yapılanma ile birlikte yürütülmüş ve eski dönemlerde
sivil bir iç güvenlik kurumundan söz etmek mümkün değildir. Türk toplumlarında iç güvenlik hizmetleri savaşlarda orduyu komuta eden Subaşılarla birlikte başlatılmaktadır. Subaşılar barış zamanlarında ülkenin asayişinden de sorumluydular. Osmanlı Devleti’nde Subaşılar, kadıların asayişin sağlanması noktasında en önemli icra kuvveti olarak görev yapmaktaydı.

Bostancıbaşı ve Asesbaşılık Osmanlı Devleti’nde Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde ihdas edilmiştir. Asesbaşılar çarşı ve mahalle aralarında geceleri devriye atar ve nöbet tutarlardı. Suç işlenmesini
önleme ve suç işleyenleri yakalama görevleri bulunmaktaydı. Asesbaşılar savaşlarda yeniçeriye katılır, barış zamanlarında da kolluk görevini yürütürlerdi. Asesbaşıların aynı zamanda veziriazama refakat etme, geçtiği yollarda güvenlik tedbirleri alma görevleri de bulunmaktaydı. Ases Teşkilat yapısına Selçuklular Dönemi’nde de rastlanılmaktadır. Bostancıbaşılar, İstanbul’da su ve ormanların korunması için görev yaparlardı. Aynı zamanda sarayda ve belediye hizmetlerinde de görevlendirilirlerdi.

Osmanlı Devleti’nde failleri yakalanamayan suçlarla, böcekbaşılar ilgilenirdi. Böcekbaşılar daha
önceleri sabıkalı olup ancak tövbe etmiş kişilerden oluşurdu. Bu sebeple suçluların yakalanıp cezalandırılmasında başarı sağlarlardı. Böcekbaşıların yaptığı görev, günümüzdeki sivil polislik görevine karşılık gelmektedir.

Kamu düzeni kavramı, anayasa ve diğer yasal metinlerde devlet ve toplum düzeninin işleyişine tehdit oluşturabilecek her türlü eylemin engellenmesini ifade etmektedir. Bu çerçevede kamu düzeni, devlet ve bireylerin güvenlik,
huzur ve barış içinde yaşamasını ve gelişmesini sağlayan ortamdır. Kamu düzeni aynı zamanda kamu yararı kavramını da içinde barındırmaktadır. Kamu yararı, bireysel çıkarların üstünde bir kamu iyiliği ifadesidir. Kamu düzeninin sağlanmasından sorumlu devlet bu görevi kamu yararını gözeterek yerine getirmelidir. Kamu yararına yönelik sunulan kamu hizmetlerinin varlık sebebi vatandaşların refahının sağlanmasıdır. Bu çerçevede kamu görevlilerinin davranışlarına yön veren temel ilke kamuya yararını gözeten hizmet bilincidir. Güvenlik ve toplumun yararına sunulmuş diğer tüm kamu hizmetlerinin de bu bilinç ile sunulması gerekmektedir

İç güvenlik hizmetleri, kolluk birimleri, mülki idare amirleri, savcılar ve mahkemelerin de dâhil olduğu kurumsal bir yapıya sahiptir.

Adli ve idari kolluk ayrımı kamu düzeni kavramına yönelik olarak yapılmıştır. İdari kolluk, kamu düzeninin korunması amacına hizmet ederken, adli kolluk; kamu düzeninin bozulmasına neden olan suçluları yakalamak ve suçu aydınlatacak delilleri tespit etmek görevlerini yerine getirmektedir. Bu çerçevede idari kolluk, yasaların suç olarak kabul ettiği eylemlerin işlenmesinden önce kamu düzenini tehlikeye düşürecek eylem ve olayları önleyici nitelikte bir görev yapmaktadır. Adli kolluk ise; suç işlendikten sonra suçlu ve suç delillerinin tespiti görevini yürütmektedir.

Güvenlik hizmeti, hiyerarşi, disiplin, hizmet ilkelerine itaat ve emir-komuta zincirinin hakim
olduğu bir piramit yapıdan teşkil etmektedir. Bu çerçevede güvenlik hizmeti sunumunda, piramit
yapıyı oluşturan yönetici ve diğer çalışanların, kurum içi ve hizmet sunumunun diğer tarafı olan vatandaşlarla ilişkilerde tarafsız ve kurum hedeflerini önceleyerek hareket etmesi gerekmektedir. Kamu
hizmetinin teknik ustası olarak kabul edilebilecek yöneticilerin, kurumlarında etik davranış ilkelerinin benimsenmesi açısından anahtar rol oynadığını söylemek mümkündür.

3201 Sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu’nun (ETK) 1. maddesine göre, ülkenin genel emniyet
ve asayişinden İçişleri Bakanlığı sorumludur. İçişleri Bakanlığı iç güvenlik ile ilgili işlemlerde, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı, gerektiğinde Cumhurbaşkanı’nın kararı ile ordu kuvvetlerini kullanmaya yetkili kılınmıştır.

• Genel Kolluk: Polis (Emniyet Genel Müdürlüğü), Jandarma Genel Komutanlığı ve
Sahil Güvenlik Komutanlığı
• Özel Kolluk: Gümrük Muhafaza ve Orman
Muhafaza Genel Müdürlüğü, Belediye Zabıtaları
• Yardımcı Kolluk: Köy korucuları, Kır Bekçileri, Çarşı ve Mahalle Bekçileri, Gemi
Kaptanları ve Özel Güvenlik

• Önleyici (idari) görev tanımlamasını ifade eden; yasal metinlere ve kamu düzenine
uygun olmayan hareketlerin işlenmesinden önce bu kanun hükümleri çerçevesinde görev yapmak
• İşlenmiş olan bir suç hakkında Ceza Muhakemesi Kanunu ile diğer kanunlarda yazılı görevleri yapmak

• Bireylerin huzurunu ve asayişini sağlamak,
• Temel hak ve özgürlükleri korumak, bireysel haklara saygı göstermek,
• Suç işlenmesinde önce gerekli önlemleri almak ve suç sonrası suçluların yakalanması için gerekli çalışmaları yürütmek,
• Halka yardım etmek ve kamu yararını gözeterek hizmet etmek,
• Halkın beklenti ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmak,
• Devlet otoritesini halkın ihtiyaçları noktasında kullanmak

Jandarmanın da polislerde olduğu gibi adli ve idari görevleri bulunmaktadır. İdari yönden görevleri, toplumsal güvenliğin devamını sağlamak, kamu düzenini korumak, suç işlenmesini önlemek için gerekli tedbirleri almak ve uygulamaktır. Jandarma, polislerde olduğu gibi idari görevleri yönünden illerde vali, ilçelerde ise kaymakamlara
bağlıdır. İşlenmiş suçlarla ilgili olarak suç delilleri ve suçluların tespiti konusuna ilişkin adli hizmetlerini yerine getirirken cumhuriyet savcılarının yetki ve gözetiminde hareket etmektedirler.

Sahil güvenlik, iç güvenliğe ilişkin hizmetlerin yürütülmesinde İçişleri Bakanlığına bağlıdır.

Özel güvenlik, son yıllarda iç güvenlik hizmetlerinde özellikle koruma faaliyetlerinde önemli bir gelişme göstermiştir. Özel hukuk tüzel kişilerinin güvenlik talep ve ihtiyaçları, özel güvenlik görevlilerince karşılanmaktadır. Özel
güvenlik, koruma görevinin yanı sıra genel kolluğa yardımcı olma niteliği de taşımaktadır. Adli işlemleri sonlandırma yetkisi olmamakla beraber genel kolluk, adli olaylara müdahale edene kadar özel güvenlik ilk müdahalede bulunur ve konuyu genel kolluğa devreder. Yakalama, güç kullanma gibi yetkilerin kullanılması söz konusu olduğunda durumu hızlı bir şekilde yetkili genel kolluğa bildirilir, varsa yakalanan kişi genel kolluğa teslim eder.

Özel hukuk tüzel kişilerinin özel güvenlik alanında hizmet sunma isteği İçişleri Bakanlığının iznine bağlıdır. Mülki idare amirleri; kamu güvenliği çerçevesinde özel güvenlik izni alınan yerlerde güvenlik tedbirlerini denetlemeye ve ihtiyaç gördüğü takdirde ek önlemler aldırmaya yetkilidir. Özel güvenliğin görev yetkileri ilerleyen bölümlerde detaylı olarak incelenecektir.

• Bedenî Güç
• Maddi Güç
• Silah

Kolluk görevlileri ancak, kendilerine veya başkalarına yönelik ölüm veya ağır yaralanma tehlikesinin olması durumunda müdafaa, yaşam hakkını ciddi bir şekilde tehdit eden bir suçun işlenmesini önleme amaçlı ve bu amaçlara ulaşmada bedenî ve maddi güç kullanımının yetersiz kalması durumunda kullanabilirler.

Maddi güç: Direnen kişilere karşı veya eşya üzerinde bedenî kuvvetin yeterli olmadığı durumlarda kullanılan, kelepçe, cop, basınçlı veya boyalı su, göz yaşartıcı gazlar veya tozlar, fiziki engeller, köpekler, atlar ile diğer hizmet araçlarıdır.

Genel kolluk görevlilerinin faaliyetlerinde temel öncelik temel hak ve özgürlüklere saygı göstermektedir. Bu temel ilkenin yanında genel kolluk görevlileri ile zor kullanımı ayrılmaz bir parçadır. Ancak zor kullanımı keyfilikten uzak ve tehlike ile orantılı olarak uygulanmalıdır. Genel kolluk, görevleri çerçevesinde herhangi bir direniş ile karşılaşması durumunda, bu direnişi ortadan kaldırmak amacıyla zor kullanmaya yetkilidir. Zor kullanma yetkisi, karşılaşılan direnişin boyutuna göre ve sadece direnişi etkisiz hale getirmek için kullanılmalıdır

Bedenî Güç: Direnen kişilere karşı veya eşya üzerinde doğrudan doğruya kullanılan bedenî kuvvettir.