ÖZEL GÜVENLİK HUKUKU II

Fransız İdare Hukuku’nda 1873 tarihli Blanco Kararı’ndan sonra şekillenmeye
başlayan “idarenin sorumluluğu” müessesesi, devlet tüzel kişiliğine dâhil idareler
ve kamu tüzel kişilerinin tamamını ilgilendirir.

Objektif bir özellik taşıyan
hizmet kusuru, hizmetin hiç işlememesi, geç işlemesi veya kötü işlemesi dolayısıyla kamu hukuku tüzel kişisinin kusurlu sayılmasına yol açmaktadır. İdarenin sorumluluğundaki asıl sorumluluk türü, hizmet kusurudur.

Hizmet kusurunun bazı özellikleri bulunur:
• Bağımsızdır.
• Asli ve birinci derecededir.
• Esnektir.
• Anonimdir.
• Geneldir.

Zarar ile ilgili aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
• Verilen zarar, kesin, gerçekleşmiş veya muhakkak öngörülebilir olmalıdır.
• Belirgin bir zarar olmalıdır. Salt zarar tehlikesi, idarenin sorumluluğunu
doğurmaz. Mutlak ve hesap edilebilir zarar olmalıdır.
• Zarar, iddia eden tarafından ispat edilmelidir.
• Zarar, hukuken korunan bir menfaate yönelik olmalıdır.
• Parayla ölçülebilir olmalıdır.
• Özel ve olağandışı olmalıdır.
• Zarar görenin, mutlaka hizmetten yararlanması şart değildir.
• Zarar, tam ve eksiksiz tazmin edilmelidir

5188 sayılı Kanunun amaç maddesinde belirtildiği üzere özel güvenlik personelinin görevi, kamu güvenliğini tamamlayıcı ve kamu düzenini sağlayıcı genel kolluğa yardımcı hizmet vermektir.

Özel güvenlik hizmetlerinde sorumluluk, diğer idari faaliyetlerden dolayı idarenin sorumluluğu kavramından farksızdır.

Kamu tüzel kişilerinin sorumlulukları; üç şekilde ortaya çıkabilir: Sözleşmeden kaynaklanan sorumluluk, haksız fiil sorumluluğu ve kamu hizmetlerine ilişkin sorumluluk şeklindedir.

Kamu tüzel kişilerinin sorumlulukları; üç şekilde ortaya çıkabilir: Sözleşmeden kaynaklanan sorumluluk, haksız fiil sorumluluğu ve kamu hizmetlerine ilişkin sorumluluk şeklindedir. Kamu tüzel kişilerinin sorumluluklarını meydana getiren tüm bu sebepler, genel anlamda “idarenin sorumluluğu” olarak ifade edilmektedir.

1982 Anayasası’nın 125. maddesinin son fıkrası, idarenin eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlü olduğunu düzenlemiştir. Devlet ve kamu tüzel kişileri, yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerini, eksik, yetersiz, kusurlu bir şekilde yürüttükleri veya hiç yerine getirmedikleri takdirde de sorumlulukları söz konusudur. İdarenin sorumluluğu, kusura dayanan veya kusursuz sorumluluk şeklinde olabilir.

İdarenin eylem ve işlemlerinden dolayı sorumluluğun türünün belirlenmesinde şöyle bir yönteme başvurulmalıdır:
• İdarenin sorumluluğu “kusur sorumluluğu” mu?
• İdarenin sorumluluğu, “kusursuz sorumluluk” ilkesine mi dayanıyor?
Söz konusu tespit yapıldıktan sonra, idarenin kamu hizmetinden veya bir başka idari faaliyetten (kolluk, planlama, teşvik faaliyetlerinin hukuka uygun yerine getirilmemesi gibi) kaynaklanan bir kusuru nedeniyle ortaya bir zarar çıkmışsa, idare, kusur ilkesine dayalı olarak “kusur sorumluluğu kurallarına” göre “hizmet kusuru nedeniyle sorumludur.

Kamu hizmetlerinin yürütülmesi esnasındaki kusurlu davranışlar, idarenin sorumluluğunu gerektiren hizmet kusuru kabul edilir. Objektif bir özellik taşıyan
hizmet kusuru, hizmetin hiç işlememesi, geç işlemesi veya kötü işlemesi dolayısıyla kamu hukuku tüzel kişisinin kusurlu sayılmasına yol açmaktadır. İdarenin
sorumluluğundaki asıl sorumluluk türü, hizmet kusurudur.

Hizmet kusuru nedeniyle idarenin sorumlu tutulabilmesi için şu üç hâlden
birinin varlığı yeterlidir (Hizmet Kusuru Sayılan Hâller):
1. Hizmetin geç işlemesi: Örn: Ulaşım hizmetlerinde belirlenen otobüs veya metro saatlerine uyulmayarak yarım saat gecikmelerin yaşanması.
2. Hizmetin hiç işlememesi: Örn: Belirli ve işlek güzergahlarda ulaşım araçlarının bulunmaması.
3. Hizmetin kötü işlemesi: Örn: Otobüs veya metro sayısının azlığı nedeniyle yolcuların ulaşım hizmetlerinden yararlanamaması veya kötü koşullarda seyahat edilmesi.

İdarenin işleyişinden doğan zararların karşılanabilmesi açısından, idarenin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın sorumlu tutulmasına kusursuz sorumluluk denir.

Zarar
Bir hukuk süjesinin (gerçek veya tüzel kişi) maddi veya manevi varlığında kendi
iradesi dışında meydana gelen kayıp, azalma, eksikliktir. Zarar yoksa sorumluluk
da yoktur. Zarar; maddi veya manevi zarar olabilir. Maddi zarar, bir kişinin (gerçek veya tüzel kişi) malvarlığında iradesine bağlı olmaksızın meydana gelen eksilmeyi ifade eder. Manevi zarar ise bir kişinin, kişilik haklarına yönelik meydana getirilen zarardır. Manevi zarar oldukça soyuttur ancak kişinin ızdırap çekmesi, duygusal anlamda zarara uğraması şeklinde gerçekleşir. Maddi zarar, daha somut olup genellikle ayni veya nakdi bir eksilmeyi içerir. Sorumluluğa yol açacak zarar, “kesin ve hukuken korunan bir menfaate yönelik ve gerçekleşmiş” olmalıdır. Henüz ortaya çıkmamış ve ihtimale dayanan zarar, sorumluluğa yol açmaz.

Kanuna göre özel hukuk tüzel kişileri ve özel güvenlik
şirketleri, bünyesinde çalıştırdıkları özel güvenlik görevlilerine mali sorumluluk
sigortası yaptırmak zorundadır

Zarar ile davranış arasında bir illiyet bağının (sebep-sonuç ilişkisinin) bulunması gerekir. Bu ilişki, doğrudan olmalıdır.

Zarara sebep olan fiil veya davranış, zarar verene yüklenebilir olmalıdır. Zarara yol açan fiil veya davranış, zarar verenin kendi kusurundan kaynaklanmalıdır.

Özel güvenlik hizmetleri kamu kurum ve kuruluşları içerisinde yürütülüyorsa
bu durumda ortaya çıkan zararların “ilgili kamu kurum ve kuruluşu” tarafından
idarenin sorumluluğu esasına göre tazmini gerekir.

Özel hukuka dayanan sorumluluk söz konusu ise ortaya çıkan uyuşmazlıklarda adli yargı, kamu hukukuna dayanan sorumluluk söz konusuysa ortaya
çıkan uyuşmazlıklarda idari yargı görevlidir

Tehlikeli işlerle uğraşanların herhangi bir kusuru olmaksızın uğradıkları zararlar, idarece kusursuz sorumluluk ilkesine göre karşılanır