ÖZEL GÜVENLİK HUKUKU II

2004 yılında yürürlüğe giren 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ile kamu güvenliğini tamamlayıcı mahiyetteki özel güvenlik hizmetlerinin yerine getirilmesine ilişkin esas ve usulleri belirlenmiştir.

5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’un 7. Maddesinde özel güvenlik hizmeti sunan personelin yetkilerine yer verilmektedir. Bu yetkilerden ilki, “arama”dır.

Önleme araması, suç işlenmesinin önlenmesi, taşınması veya bulundurulması yasak olan her türlü silah, patlayıcı madde veya eşyanın tespiti amacını taşımaktadır.

Adli arama yetkisi, bir suçun işlenmesinden sonra suça ilişkin delillerin toplanması

için kullanılır.

Suç teşkil etmese de tehlikeli sayılabilen eşyalar: (kibrit, çakmak, çakı gibi)

Özel güvenlik görevlileri kolluk gücü değildir.

Yardımcı kolluk kuvvetleri, asli kolluk görevlilerinin bulunmadığı sırada asıl kolluk kuvvetinin görev ve yetkilerini kullanır. Örneğin köy korucuları, gemi kaptanları vs.

Genel kolluğun yanı sıra özel kanunlarla kurulan ve görevleri bu kanunlarla belirlenen güvenlik kuvvetleri özel kolluk kuvvetleridir.

Kimlik sorma yetkisi, “kişisel veri toplama” niteliği taşımaktadır.

Özellikle bir suçun soruşturulmasında delil niteliği taşıyan eşya (örneğin silah, kesici-delici alet vb.) için uygulanan, eşya sahibinin muhalefet etmesi durumunda diğer ceza ve tedbirlerin devreye sokulduğu bir husustur.

Arama, saklı kalan hususların aleniyet kazanması için gerçekleştirilen bir araştırma, inceleme faaliyetidir. Ancak arama, sadece suç işlenmeden önce değil, suç işlendikten sonra da yapılan bir faaliyettir. Bu anlamda; suçun işlenmesinden önceki arama, önleme araması (idari arama) olarak adlandırılır. “Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği’nin 19. Maddesine göre” belirtilen yerlerde, üst araması, araç araması, özel kâğıtların veya eşyaların aranması şeklinde yapılır. Özel güvenlik görevlileri koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri, toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzer etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerine katılanları, hava meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerine girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üst aramasının dedektörle yapılması, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme yetkisine sahip kılınmışlardır.

Arama, saklı kalan hususların aleniyet kazanması için gerçekleştirilen bir araştırma, inceleme faaliyetidir. Ancak arama, sadece suç işlenmeden önce değil, suç işlendikten sonra da yapılan bir faaliyettir. Suç işlendikten sonra delillerin toplanması, şüpheli veya sanığın tespiti, yakalanması için gerçekleştirilen arama ise “adli arama” dır.

5188 sayılı Kanun’una göre “Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma” yetkisi düzenlenir. Kanunda bahsi geçen etkinliklere katılmak üzere gelen kişilere özel güvenlik görevlisinin kimlik sorma yetkisi bulunur. Bu anlamda özel güvenlik görevlilerinin, kimliği yanında olmayan kişilere, kim olduğunu ispatlamasına yönelik uygun şartları sağlama yükümlülüğü vardır. Örneğin; kimliği yanında olmayan bir kişinin yanında bulunan aile üyesi veya yakın arkadaşı tarafından kişinin kimliğinin ispatlanması mümkünse özel güvenlik görevlisi bu hususu dikkate almalıdır. Buna ilişkin ispatlamak mümkün değilse, özel güvenlik görevlisi, bu kişiyi etkinlik alanına alamayacaktır. Ancak kişinin bir yerde tutulması, hürriyetinin kısıtlanması mümkün değildir. Akla gelebilecek bir diğer ihtimal, kimlik ibraz eden şahsın kimliğinin sahteliğinin açıkça anlaşılmasıdır. Bu durumda özel güvenlik görevlisi, suç teşkil eden bir durumla karşılaştığından, kolluk güçlerine haber vermeli ve onlar gelinceye kadar ilgili kişiyi etkinlik alanına almaksızın tutmalıdır. Özel güvenlik görevlisinin kimlik sorabileceği yerler:

Özel güvenlik görevlilerinin kimlik sorma yetkisini sadece görev alanları içerisinde gerçekleşen etkinlikler söz konusu olduğunda kullanabilecekleri unutulmamalıdır.

Özel güvenlik görevlilerinin suça ait delilleri bulma amacı yoktur. Arama kişinin aynı cinsiyetindeki görevli tarafından yapılır. Özel güvenlik görevlileri önleme arama etkinlikleri için başka bir merciden emir alma ihtiyacı duymamaktadır. Özel güvenlik görevlilerinin arama yetkilerini kullanmak için görev yeri sınırları içerisinde olmaları gerekmektedir. Kamuya açık alanlarda üst araması yaparken özel güvenlik görevlileri, “kolluğun denetimi ve gözetiminde” bu yetkiyi kullanabilir.

5188 sayılı Kanun’un 7. Maddesinde yer alan eşyayı emanete alma, özel güvenlik görevlilerinin yetkilerden biridir. Ek olarak, Eşyayı emanete alma yetkisi, 5188 sayılı Kanun’da özel güvenlik görevlilerinin kullandığı sınırlı ve süreli bir yetkidir.

Eşyayı emanete alma süreci, özel güvenlik görevlisinin emanete aldığı eşyayı kolluğa teslim edeceği veya eşya sahibine yeniden teslim edeceği süreye kadar devam eder. Bu anlamda emanete alınan eşya dört farklı nitelikte olabilir:

Eşyayı emanete alma yetkisi, 5188 sayılı Kanun’da özel güvenlik görevlilerinin kullandığı sınırlı ve süreli bir yetkidir. Oysa eşyaya el koyma, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen ve “zorla alma” yetkisini içeren ve bizzat kolluk tarafından kullanılması gereken bir yetkidir. Bu anlamda özel güvenlik görevlilerinin eşyaya el koyma yetkisi bulunmamaktadır.

Genel kolluk görevlileri polis, jandarma ve tartışmalı olmakla birlikte sahil güvenlik görevlilerinden oluşmaktadır. Genel kolluk kuvvetlerinin güvenlik ihtiyacının karşılanmasına yönelik çabasında özel güvenliğin rolü tamamlayıcı ve yardımcı bir rolü ihtiva etmektedir. Dolayısıyla hizmet sağlayıcı olan özel kişi ya da kuruluşlar özel talepler neticesinde özel güvenlik hizmeti verirler. Verilen özel hizmetle kar amacı güdülmektedir. Genel kolluk bakımından ise kar amacı söz konusu değildir. Özel güvenlik görevlilerine karşı görevleri dolayısıyla suç işleyenler ise kamu görevlisine karşı suç işlemiş gibi cezalandırılacaktır. Genel kolluk personeli adli ve idari yetkilerini bağlı oldukları idari sınırlar içerisinde her zaman ve her yerde kullanabilirken özel güvenlik personeli görev alanı ve görev süresi ile sınırlı olarak önleme yetkilerini kullanırlar.

2004 yılında yürürlüğe giren 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ile kamu güvenliğini tamamlayıcı mahiyetteki özel güvenlik hizmetlerinin yerine getirilmesine ilişkin esas ve usulleri belirlenmiştir.

Özel güvenliğin görev ve yetkilerinde de görüldüğü üzere özel güvenlik görevlilerinin hizmetleri genellikle özel kişi ve kuruluşların ücretini ödemeleri ile faydalandıkları hizmetlerdir. Dolayısıyla hizmet sağlayıcı olan özel kişi ya da kuruluşlar özel talepler neticesinde özel güvenlik hizmeti verirler. Verilen özel hizmetle kar amacı güdülmektedir.

Özel güvenlik görevlilerinin yetkileri yalnızca çalıştığı ve sorumlu olduğu bölgede geçerlidir. Genel kolluk personeli adli ve idari yetkilerini bağlı oldukları idari sınırlar içerisinde her zaman ve her yerde kullanabilirken özel güvenlik personeli görev alanı ve görev süresi ile sınırlı olarak önleme yetkilerini kullanırlar.

Özel güvenlik görevlilerine 5188 sayılı Kanun ile verilen yetkiler arasında silah bulundurmak da bulunmaktadır. Yetkiler, 5188 sayılı Kanun’un 8. Maddesinde yer almaktadır. Kanun koyucu, 8. Maddede de silah bulundurma ve taşıma yetkisi ile ilgili ayrıntılara yer vermektedir.  

Genel kolluk kuvvetlerinin güvenlik ihtiyacının karşılanmasına yönelik çabasında özel güvenliğin rolü tamamlayıcı ve yardımcı bir rolü ihtiva etmektedir. Genel kolluk görevlileri polis, jandarma ve tartışmalı olmakla birlikte sahil gü- venlik görevlilerinden oluşmaktadır. Genel kolluğun yanı sıra özel kanunlarla kurulan ve görevleri bu kanunlarla belirlenen güvenlik kuvvetleri özel kolluk kuvvetleridir. Özel güvenlik teşkilatları özel kolluk kuvvetlerinden sayılır.

Verilen ifadelerden I, III ve IV ifadeleri doğrudur. Ancak konuta ya da işyerine girmek ile ilgili durum 5188 sayılı Kanun’un 7. Maddesinin (e) bendinde şöyle ifade edilir: “Yangın, deprem gibi tabiî afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme.”

Genel kolluk görev alanı tüm ülke çapında iken özel güvenliğin görev alanı belirlenmiş bir alanla sınırlıdır. Genel kolluk personeli ise hem önleyici hem idari hem de adli kolluk görevlerini yerine getirir. İdari kolluk görevi düzen sağlamak ve düzenin bozulmaması için gerekli önlemleri almak iken, adli kolluk görevi suç işlendikten sonraki çalışmaları kapsar. Genel kolluğun yanı sıra özel kanunlarla kurulan ve görevleri bu kanunlarla belirlenen güvenlik kuvvetleri özel kolluk kuvvetleridir. Özel güvenlik teşkilatları özel kolluk kuvvetlerinden sayılır. Gümrük muhafaza, orman muhafaza bunlardan sayılabilir.

Adli arama yetkisi, bir suçun işlenmesinden sonra suça ilişkin delillerin toplanması için kullanılır. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 116. Maddesinde yer alan yetkilerdendir. Bundan dolayı adli arama, kolluğa verilmiş bir yetkidir. Özel güvenlik görevlilerinin “suça ait delillere ulaşma maksadı ile” adli arama yetkisi yoktur.