Özel Güvenlik Hizmetlerinin Denetimi

Bilindiği gibi yetki kullanımı, hukuk devleti ilkesinin benimsendiği ülkelerde “denetimi”de beraberinde getirir.

5188 sayılı Kanun’un ve Uygulama Yönetmeliği’nin ilgili maddeleriyle
diğer Kanunlarda özel güvenlik hizmetlerinin denetlenmesine yönelik hükümlere yer verilmiştir.

Denetim, bir işlemin, kararın veya durumun kuralla uyumunun araştırılması ve belirli bir sonuca ulaşılması anlamına gelir.

Özel güvenlik, geniş anlamda idari faaliyetlerden biridir. Söz konusu faaliyet, nihai amacı kamu düzeninin, kamu güvenliğinin ve kamu yararının sağlanması olan özel güvenlik hizmetleri de geniş anlamda kamu hizmeti faaliyeti kapsamındadır.

Denetim, kendiliğinden ortaya çıkan bir kavram değildir. Denetim faaliyetinin
başlayabilmesi için öncesinde kullanılması gereken bir yetkinin varlığı şarttır.
Hukuki anlamda yetki; çeşitli işlemler tesis edebilme, eylemde bulunabilme, karar alabilme, kararın uygulanabilmesine ilişkin ehliyeti de ifade eder.

Yetki kullanımının olmadığı bir alanda denetimin anlam ve öneminden söz edilemez.

Özel güvenlik hizmetleri de geniş anlamda kamu hizmetlerinin özel kişiler tarafından yürütülmesini ifade ettiği düşünülürse, buna ilişkin yetkilerin denetlenmesi, sorumluların tespiti, özel güvenlik hizmetlerinin amacına ulaşıp ulaşmadığı, hizmetlerin aksamadan yürütülmesi açısından önemlidir.

Özel güvenlik hizmetlerinin Türkiye’deki tarihsel gelişimi, 5188 sayılı Kanun’un 2004 yılında yürürlüğe konulmasıyla başlamamaktadır. Esasen, 1970’li yıllara kadar uzanan ve özellikle bankaların ya da emekli kolluk personelinin meşru müdafaasına dayanak oluşturan, kişilere koruma hizmeti verilmesiyle özel güvenlik hizmetlerinin başladığı kabul edilir.

1981’de 2495 sayılı “Bazı Kurum ve Kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun” çıkarılmasından sonra özel güvenlik hizmetleri somutlaşmaya başlamıştır.

Özel güvenlik hizmetlerine başlanabilmesi, bu hizmeti sunacak kişilerin
veya kuruluşların ruhsat alma şartına bağlıdır.

5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nun kolluk faaliyetleri, kamu düzeninin sağlanması hususunda vali ve kaymakamlara yüklediği görevlerden dolayı “özel güvenlik hizmetlerinin gözetimi ve denetimi” hususunda genel nitelikli düzenlemeleri kapsadığı açıktır.

İç güvenlikle ilgili görev ve yetkiler, genel anlamda İçişleri Bakanlığına verilmiştir.

Bu husus, 5188 sayılı Kanun’un 22. Maddesinde bulunmaktadır. 22.
Madde, kaymakamların denetim yetkisinden açıkça bahsetmese de Kanun’un diğer maddeleriyle Uygulama Yönetmeliği birlikte yorumlanırsa; kaymakamların özel güvenlik hizmetlerini denetleme yetkilerini haiz oldukları anlaşılır.

Bu durumda Kanun’un 6. ve 22. Maddeleri ile Uygulama Yönetmeliği’nin ilgili
maddeleri birlikte yorumlanarak, özel güvenlik hizmetlerinin denetlenmesi
görevini yürütecek yetkili merciler; “İçişleri Bakanlığı, valilikler ve kaymakamlardır” sonucuna ulaşılabilir.

Özel güvenlik hizmetleri, esas itibariyle “izin usulüne” göre idarenin denetimi
ve gözetimi ile yürütülen bir kamu hizmetidir.

5188 sayılı Kanun’un 3. Maddesinde “Kişilerin silahlı personel tarafından korunması,
kurum ve kuruluşlar bünyesinde özel güvenlik birimi kurulması veya
güvenlik hizmetinin şirketlere gördürülmesi özel güvenlik komisyonunun kararı
üzerine valinin iznine bağlıdır. Toplantı, konser, sahne gösterileri ve benzeri etkinliklerde;
para veya değerli eşya nakli gibi geçici veya acil hallerde, komisyon kararı
aranmaksızın, valilik tarafından özel güvenlik izni verilebilir.” düzenlemesine yer
verilir. Madde incelendiğinde; özel güvenlik iznini gerektiren üç farklı durumun
olduğu görülür:
• Kişilerin silahlı personel tarafından korunması,
• Kurum ve kuruluşlar bünyesinde özel güvenlik birimi kurulması,
• Güvenlik hizmetinin şirketlere gördürülmesi.

Kişilerin silahlı personel tarafından korunması, kurum-kuruluşların kendi
bünyesinde özel güvenlik biriminin kurulması veya güvenlik hizmetlerinin şirketlere gördürülmesi gerekçesiyle özel güvenlik izninin alınması iki aşamalı bir usule tabidir. Bu usulün ilk aşaması, “özel güvenlik komisyonunun kararıdır”.

Kamu hizmeti niteliğindeki özel güvenlik hizmetlerinin bir şirket tarafından sunulması açısından önem taşıyan bu denetim, “faaliyet izni açısından denetim” olarak adlandırılır.

Uygulama Yönetmeliği’nin 43. Maddesine
göre özel güvenlik hizmetleriyle ilgili denetim yapılacak yerler:
• Kişisel anlamda özel güvenlik hizmetlerinden yararlanan gerçek kişiler
veya yerler (Örneğin; bir holding, çalışanlarının güvenliği açısından özel
güvenlik hizmetlerinden yararlanabilir)
• Özel güvenlik şirketleri

• Alarm izleme merkezleri
• Özel güvenlik birimleri
• Özel eğitim kurumlarıdır.

Nitekim özel güvenlik hizmetleri her ne kadar özel kişiler tarafından
icra edilen hizmetlerden olsa da idarenin denetim ve gözetim yükümlülüğü,
idare hukuku ilke ve kuralları çerçevesinde devam eder. Bu halde denetleyen
merciler, kanunilik, ölçülülük, kazanılmış haklara saygı, hukukun üstünlüğü gibi temel ilkelerden taviz vermeksizin denetimlerini gerçekleştirecektir.