Çalışma İzni Alınması ve Hukuki Statü

5188 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinde, özel güvenlik görevlisi olarak istihdam edilecekler ile özel güvenlik şirketlerinde, alarm izleme merkezlerinde ve özel güvenlik eğitimi verecek kurumlarda kurucu ve/veya yönetici olarak çalışacaklar hakkında valilikçe güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılacağı hükmü yer almaktadır.

 Soruşturma sonucu olumlu olanlara, Kanun’un 14 üncü maddesinde belirtilen özel güvenlik
temel eğitimini başarıyla bitirmiş olmak şartıyla, valilikçe 5 yıllığına çalışma izni verilir.

Çalışma izni, silahlı olarak görev yapacak özel güvenlik görevlilerine haklarında valilikçe yapılacak güvenlik soruşturması sonucunun olumlu olması üzerine, silahsız olarak görev yapacak özel güvenlik görevlilerine ise haklarında yine valilikçe yapılacak arşiv araştırması sonucuna göre verilir.

Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 17 nci maddesinde, özel güvenlik görevlisi çalışma izni için yapılacak başvurularda hangi belgelerin bulunması gerektiği sayılmaktadır. Buna göre, özel güvenlik görevlisi çalışma izni için yapılacak başvurulara; başvuru dilekçesi, dört adet vesikalık fotoğraf, temel eğitimden muaf olanlar için sağlık raporu ve öğrenim durumunu gösterir belge, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırma formu eklenir. 

Herhangi bir sebeple görevinden ayrılan özel güvenlik görevlilerinin işveren tarafından 15 gün içinde valiliğe bildirilmesi gerekmektedir?

5188 sayılı Kanun’un 20 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde özel güvenlik kimlik kartını başkasına kullandıran özel güvenlik yöneticisi ve görevlisine idari para cezası verileceği ve bu kişilerin özel güvenlik
kimlik kartının valilikçe iptal edileceği ayrıca bu kişilerin bir daha özel güvenlik alanında çalışamayacakları hüküm altına alınmıştır.

Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara iltisakı veya irtibatı olduğu tespit edilen kişiler, özel güvenlik alanında faaliyet yürüten şirket veya birimlerde çalışamazlar.

5188 sayılı Kanun’un 20. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde,
bu Kanunun 11 inci maddesine göre çalışma izni verilmeyen kişileri özel güvenlik görevlisi olarak istihdam eden kişi, kurum, kuruluş veya şirketlerin yetkililerinin, 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı, bu kişilerin silahlı olarak çalıştırılmış olması hâlinde, verilecek cezanın bir kat artırılacağı, bu suçun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde ayrıca bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunacağı hususları düzenlenmiştir.

1982 Anayasasının 128 inci maddesinin birinci fıkrası, “Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür.” hükmünü taşımaktadır. 

 Toplumsal ihtiyaçlar doğrultusunda gerçekleşen güvenlik sektörünün gelişimi ve büyümesi özel güvenlik görevlilerinin hukuki statülerine yönelik gelişmeler ve değişiklikleri de beraberinde getirmiştir.

Anayasaya göre, “Kamu kesiminde kamu hukuku rejimine tâbi ve bir kadroya bağlı olarak kapsam ve içeriğinin genel, nesnel ve kişilik dışı yani statü ilişkisi içinde belirlendiği personel kamu görevlisidir."

Ceza hukuku bakımından özel güvenlik görevlilerinin statüsü ile ilgili olarak; 5188 sayılı Kanun’un “Ceza Uygulaması” başlıklı 23 üncü maddesi, “Özel güvenlik görevlileri, görevleriyle bağlantılı olarak işledikleri suçlardan dolayı kamu görevlisi gibi cezalandırılır. Özel güvenlik görevlilerine karşı görevleri dolayısıyla suç işleyenler kamu görevlisine karşı suç işlemiş gibi cezalandırılır.” hükmünü taşımaktadır.

5188 sayılı Kanun’un, 2495 sayılı Kanun’dan en önemli farklarından biri de bu istihdam tipinin yapısıdır. Nitekim 5188 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılan 2495 sayılı Bazı Kurum ve Kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun’da özel güvenlik görevlilerinin statü ve özlük hakları bakımından bağlı oldukları kuruluşun mevzuatına tâbi olacaklarına ilişkin hüküm yer almakta idi. Ancak 5188 sayılı Kanun’da buna benzer bir hükmün yer almaması, Kanun’un çeşitli maddelerinde yer alan
“istihdam”, “çalışma izni”, “iş sözleşmesi” ve “toplu iş sözleşmesi” gibi ifadeler ile yukarıda yer verilen 23 üncü maddedeki “kamu görevlisi gibi” ifadelerinden, özel güvenlik görevlilerinin hukuki statüsünün, özel hukuk hükümlerine göre hizmet sözleşmesi ile çalışan isçi statüsü olduğunun kabulünü gerektirmektedir.

Özel güvenlik görevlilerinin hukuki statüsü, özel hukuk hükümlerine göre hizmet sözleşmesi ile çalışan isçi statüsüdür.

Bir idare özel güvenlik personeli istihdam etmek istediğinde, ihaleyle bir özel güvenlik şirketinden bu hizmeti satın almaktadır.

Sözleşme ilişkisi çerçevesinde çalışan özel güvenlik görevlileri ile kamu görevlisi statüsünde çalışan ve aynı hizmeti veren özel güvenlik görevlileri arasında özlük hakları bakımından farklar bulunmaktadır. Bu, yıl içerisinde kullanılabilecek yıllık izinlerden, mesai saatlerine kadar çok geniş bir skalada tezahür etmektedir.

Bir idare özel güvenlik personeli istihdam etmek istediğinde, ihaleyle bir özel güvenlik şirketinden bu hizmeti satın almaktadır. Her iki Kanun arasındaki istihdam farklılığı, sözleşme ilişkisi çerçevesinde çalışan özel güvenlik görevlileri ile kamu görevlisi statüsünde çalışan ve aynı hizmeti veren özel güvenlik görevlileri arasında özlük hakları bakımından da farklara neden olmaktadır. Bunun temel sebebi bir gruptakilerin İş Kanunu’na bağlı olarak çalışırken diğer gruptakilerin Devlet Memurları Kanunu’nun hükümlerine tabi olmasıdır.

Örneğin devletin milli güvenliği ile ilgili bazı meslekler için öngörülen güvenlik soruşturmasının silah taşıyacak özel güvenlik görevlileri için de öngörülmüş olması yaptıkları faaliyetin polisler tarafından yürütülen kamusal faaliyete ne kadar yakın olduğunu gösterir niteliktedir. Benzer şekilde kolluk faaliyetinin içerdiği yetkilerden biri olan zor kullanma yetkisi de özel güvenlik görevlilerine tanınmıştır. Bu halde özel güvenlik görevlilerinin 5188 sayılı Kanun ile diğer kanuni ve genel düzenleyici işlemlerle kendilerine verilen görevleri yerine getirirken gerçekleştirdikleri fiiller hukuka uygun kabul edilecektir.

5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun 23/2. maddesinde yer alan “Özel güvenlik görevlilerine karşı görevleri dolayısıyla suç işleyenler kamu görevlisine karşı suç işlemiş gibi cezalandırılır.” hükmü yer almaktadır. 

5188 sayılı Kanun’un 24 üncü Maddesinde ruhsat harcının yatırılmış olması şartıyla çalışma izninin verileceği hükme bağlanmıştır.