ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ

Özel gereksinimi olan bireylerin temel sınırlılığı (örn., zihinsel yetersizlik) ve bununla birlikte eşlik eden sorunlar (örn., epilepsi) ve bu sorunlara bağlı olarak gelişen ikincil sorunlar (örn., epilepsiye bağlı kafa travması) bu bireylerin sağlık bakım gereksinimlerinin kapsamlı olarak takip edilmesini gerektirir. Ancak bu bireylerin sınırlılıkları, sağlık bakım personelinin özel gereksinimi olan bireylerin tedavi ve bakımı konusunda deneyimli olmaması, sağlık personelinin hasta yoğunluğu nedeniyle bu bireylere çok zaman ayıramaması, sağlık sistemindeki bürokratik güçlükler, hastane veya bakım merkezinde çevresel şartlar ve fiziki koşulların uygun olmaması gibi nedenler özel gereksinimli bireylerin sağlık sistemine dâhil edilmesi ve yararlanmasında engelleyici olabilmektedir.

Evde ailesi veya kurum bakımı altında bulunan özel gereksinimli yetişkin ve yaşlı bireylerin devletin sunduğu sağlık ve sosyal hizmetlerden yararlanabilmesi için yasal düzenlemelerde belirtilen işlemlere ilişkin resmi prosedürleri (örn., özürlü sağlık kurulu raporu) aile üyelerinin veya kurumlardaki sosyal servis görevlilerinin takip ederek tamamlaması gerekmektedir. Aksi takdirde tedavi hizmeti ve bakım, ilaç ve bazı sarf malzemeleri ücretsiz temin edilemeyecek ve devlet tarafından sunulan nakdi yardımdan yararlanılamayacaktır.

Bakım planlamasının temel bileşenleri (a) değerlendirme, (b) bakım gereksinimlerinin tanımlanması, (c) bakım planı hazırlama, (d) bakım planını uygulama ve (e) gözden geçirmedir.

Evde bakım, özel gereksinimli bireyin kendi yaşadığı çevrede gereksinimleri doğrultusunda tıbbi, psiko-sosyal ve özlük hizmetleri içeren bir bakım modelidir. Evde bakım kapsamında evde yardım, evde takip, evde tıbbi bakım ve süreli bakım gibi hizmetler sunulmaktadır.

Özel gereksinimli bireyin yetersizliğini azaltacak ve fonksiyonel kapasitesini destekleyecek düşük veya yüksek teknolojili cihazlar bireyin yeteneklerine uygun, ihtiyacını karşılamada tatmin edici ve günlük yaşam aktiviteleri sırasında kullanımının kolay, estetik açıdan rahatsız edici olmaması, uzun süre ve ev dışı ortamlarda kullanılabilir olması, muhafaza edilebilecek ve kullanım sırasında başkasının yardımını gerektirmeyen özellikte olması işlevsel olmasını ve uzun süre yararlanılmasını sağlayacaktır. Fiziksel yetersizliklere yönelik tuvalet, banyo, transfer, mobilite gibi günlük yaşam aktiviteleri sırasında kullanımının yanında, bilişsel yetersizlikler için hatırlatma ve kaybolmayı önleyici veya ilk yardım gerektiren acil durumlar için cihazlar geliştirilirken, bakım hizmetleri ve bakıcıya yardımcı teknolojik cihazlar da tasarlanmaktadır.

Doğru seçenek a şıkkıdır. Nörolojik sorunlar hafif ve orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek b şıkkıdır. Kronik kabızlık ileri düzeyde zihinsel yetersizliği olan yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek c şıkkıdır. Mesane işlev kayıpları serebral palsili yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek d şıkkıdır. Obezite Down sendromlu yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek e şıkkıdır. Gastrointestinal sorunlar Otizm Spektrum Bozukluğu Olan yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek a şıkkıdır. Glukom görme yetersizliği olan yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek b şıkkıdır. Özel gereksinimli bireylerin sağlıklı yaşlanma, yaşam kalitesi, sağlık için risk faktörleri, kendi vücudunu dinleme ve bazı hastalık belirtilerini tahmin etme gibi konularda sosyal ve bilişsel farkındalıklarının sınırlılık göstermesi durumu, Özel Gereksinimi Olan Bireylerin Sınırlılıkları ilişkilidir.

Doğru seçenek e şıkkıdır. “Tedavi ve bakımda izlenen yaklaşım modeli analiz edilir.” ifadesi aşağıdaki özel gereksinimli bireylerde bakım planlamasının temel bileşenlerinden Gözden Geçirme  ile ilişkilidir.

Doğru seçenek b şıkkıdır. Bireyin yetersizliğine yönelik tedavi ve bakım hizmetlerinin verildiği birimler, kurumsal bakım hizmet türlerinden Hastalığa Özel Merkezleri tanımlamaktadır.

Doğru seçenek d şıkkıdır. Kendi uzmanlığının dışında farklı bir sağlık uzmanından görüş alarak sorunun anlaşılmasını ve tedavisini kolaylaştıran sağlık ve bakım hizmetleri yönetim modeli Konsültasyon yaklaşımıdır.

Bilim insanları ve klinisyenler vücutta görülen değişikliklerin geriye dönüşü olup olmayacağı ve vücudun fonksiyonel kapasitesi üzerine araştırmalarını yoğunlaştırırken, diğer yandan da tespit edilen fizyolojik (örn., yağ kitlesinde artış, metabolizma hızında ve oksijen tüketim kapasitesinde azalma) ve fonksiyonel (örn., daha az yürüme ve merdiven çıkma) geriye dönüşleri önleyici veya tedavi edici yaklaşımlar üzerinde çalışmaktadırlar. Gelişen teknolojiyle birlikte sağlık alanında kaydedilen ilerlemeler yaşam beklenti süresini arttırıcı yönde etkide bulunurken, beraberinde artan yaşa bağlı hastalık, kronik sağlık sorunu (örn., yüksek kolestrol, diabet, damar tıkanıklığı) ve sürece bağlı olarak yaşam kalitesinde azalmaya yol açmaktadır. Bu açıklamalar doğrultusunda sorunun doğru yanıtının A seçeneği olduğu görülebilir.

Özel gereksinimli yetişkin ve yaşlıların sağlık ve bakım konusunda akranlarına göre yetersizlik alanına da bağlı olarak bazı dezavantajları bulunmaktadır. Bu nedenle sağlık ve sosyal hizmetler sistemimizde yer alan tüm sağlık ve bakım profesyonellerinin yetersizlik alanı, tanı ve özellikleri bakımından özel gereksinimli bireyler konusunda daha fazla deneyime sahip olması, sistemin verimliliği ve bireylerin yaşam kalitesinin arttırılması bakımından özel bir öneme sahiptir. Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Hafif ve orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları:

Yukarıdaki maddelerden görülebileceği gibi soruda yer alan denge kaybı sorunu bu yetersizlik grubunda görülen genel bir sağlık sorunu değildir. O halde sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Dünya sağlık örgütü ileri düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireylerin zeka aralığını 35’in altı olarak tanımlamaktadır. Bu bireylerde bilişsel fonksiyonlara ilaveten eşlik eden iletişim ve hareket sorunları, günlük yaşam aktivitelerinin neredeyse tüm alanlarında desteğe gereksinim duymalarına yol açmaktadır. Özellikle kendini ifade etme ve yönetme konusundaki sınırlılıkları nedeniyle, şikayet veya hastalık belirtilerini sağlık sistemindeki uzman veya bakım personeline aktarmada sorun yaşamalarına yol açmakta, bu durum da zamanında ve doğru sağlık ve bakım hizmeti almalarını güçleştirmektedir. Dolayısıyla sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Özel gereksinimi olan bireylerin temel sınırlılığı (örn., zihinsel yetersizlik) ve bununla birlikte eşlik eden sorunlar (örn., epilepsi) ve bu sorunlara bağlı olarak gelişen ikincil sorunlar (örn., epilepsiye bağlı kafa travması) bu bireylerin sağlık bakım gereksinimlerinin kapsamlı olarak takip edilmesini gerektirir. Ancak bu bireylerin sınırlılıkları, sağlık bakım personelinin özel gereksinimi olan bireylerin tedavi ve bakımı konusunda deneyimli olmaması, sağlık personelinin hasta yoğunluğu nedeniyle bu bireylere çok zaman ayıramaması, sağlık sistemindeki bürokratik güçlükler, hastane veya bakım merkezinde çevresel şartlar ve fiziki koşulların uygun olmaması gibi nedenler özel gereksinimli bireylerin sağlık sistemine dahil edilmesi ve yararlanmasında engelleyici olabilmektedir. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.