ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ

İlköğretimin başlangıcında çocukların bilek ve parmak kemikleri ile ince motor kas gelişimleri tamamlanmamıştır. Üst düzey dengeyi gerektiren beden hareketleri ile uzun süreli küçük puntoda veya güzel yazma gibi etkinliklerde özellikle ilköğretimin ilk yıllarında zorluk çekerler. Çocuklar ergenlik dönemine yaklaştıkça hem kemik ve kaslarındaki gelişim hem de öğrenme yaşantılarının etkisiyle giderek ayrıntıyı ve özeni gerektiren etkinliklerde çalışmaktan hoşlanırlar.

6-12 yaşları arasındaki çocuklarda motor yeteneklerde okul öncesi döneme oranla her iki cinste de gelişme gözlenir. İlkokul çocukları rahatlıkla koşar tırmanır. Paten kayma ve iki tekerlekli bisiklete binme gibi beceriler bu dönemde kolaylıkla kazanılır. Bu durumda ilkokul 2. sınıfa giden bir erkek öğrenci koşma, tırmanma, iki tekerlekli bisiklete binme etkinliklerini yapabilir. Özellikle ilkokulun ilk üç yılında yürüme ve koşma gibi kaba motor kontrolünü gerektiren becerilerin gerçekleştirilmesinde hiçbir sorun olmamasına karşılık, erkek çocukların ince motor kasların koordinasyonunda sorunları vardır. Bu nedenle, çok uzun süreli kalem tutma ve küçük puntolarla yazmayı gerektiren ödev ve okul çalışmaları okula karşı olumsuz bir tutum geliştirilmesine neden olabilir. Bu durumda ilkokul 2. sınıfa giden bir erkek öğrenci uzun süreli kalem tutma etkinliğini rahatlıkla yapamaz. Genel olarak ise resim yapmada sorun yaşamayabilirler.

Bilişsel gelişime baktığımızda 6-12 yaşları arasında benmerkezci konuşma ve düşünce önemli ölçüde azalır.

Yetersizlik bir şeyi yapmada yeterli olmamayı, belli bir şekilde davranmada sınırlı kapasiteyi tanımlamaktadır. Engel terimi ise, çocuğun yetersizliği nedeniyle toplumun beklentilerine yanıt verememesi sonucunda fiziksel ve sosyal çevresiyle etkileşimde sınırlılık yaşaması durumu olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda iki terimin de tanımında yer alan ortak nokta sınırlı olma durumudur.

Son yıllarda özel eğitimde yetersizliği olan çocuklara gereksinim duydukları hizmetin en az kısıtlayıcı ortamlarda sağlanması temel bir ilke olarak benimsenmiştir. En az kısıtlayıcı ortam, yetersizliği olan çocukların kendilerini en üst düzeyde gerçekleştirebilecekleri yetersizliği olmayan yaşıtlarının eğitim ortamlarına en benzer ortamlarda uygun destek ya da hizmetler sağlanarak eğitilmeleri hakkını tanımlamaktadır.

Özbakım becerilerinin kazanılması bağımsızlığın ilk basamağıdır. Bir buçuk iki yaşındaki bir çocuk tuvaletini haber vermeye başladığı andan itibaren anneden bağımsızlaşmaya başlar. Çocukluk döneminin başlangıcındaki bu bağımsızlaşmaya beslenme ve giyinme becerilerinin kazanılması ile devam eder. Bu durumda tuvalet yapma becerisinin kazandırılması özbakım becerilerinin ilk adımı sayılır ve beslenme becerileri bu becerinin kazandırılmasını takip eder.

Beceri analizi bir beceriyi daha küçük alt basamaklara ayırmaktır.

Çocuğa tuvalet kontrolünü kazandırmak için ilk yapılacak iş kuruluk süresinin saptanmasıdır. Bunun için bir hafta on gün süreyle gündüz uyanık olduğu saatler içerisinde kayıt tutulur. Çocuk günde 6-7 kez çiş, 1-2 kez kaka yapıyorsa ortalama 1,5-2 saatlik kuruluk süresine sahipse tuvalet öğretimi planlanabilir.

Yemek yeme ile bazı davranışsal sorunlar da yemek yeme becerilerinin kazanılmasını olumsuz olarak etkileyebilir. Yemek yemeyi reddetme, çok hızlı yemek yeme, yediklerini çıkarma, yemek kokusuna duyarlılık sorunları yemek yeme becerilerinin kazanılmasını olumsuz olarak etkiler. Yemek seçme davranışı ise bir sorun olarak algılanmamalı, aksine yemek yeme becerilerinin öğretimi sırasında çocuğun sevdiği yiyeceklerin kullanılması öğretimi kolaylaştırır.

Bağımsız yaşam becerilerinin öğretimi sürecinde yapılacak düzenlemelerde; özel eğitimciler, sosyal hizmet uzmanları, sağlık eğitimcileri, iş-uğraşı terapistleri, fizyoterapistler, psikologlar, çocuk gelişimcileri, hemşireler görev alır. Bu durumda Milli eğitim müdürü görev alan kişiler arasında yer almaz.

Gelişim psikologları gelişim aşamalarını doğum öncesi dönem, bebeklik dönemi, ilk çocukluk dönemi, ikinci çocukluk dönemi-okul çağı, ikinci çocukluk dönemi, ergenlik dönemi, genç yetişkinlik dönemi, orta yetişkinlik dönemi, ileri yetişkinlik dönemi olarak sıralamaktadırlar.

Okul çağı çocuklarını kapsayan 6-12 yaş dönemidir.

6-12 yaşlar arasına denk gelen somut işlemler döneminde çocuğun işlemleri muhakeme edişi mantıklı hale gelir ve korunum problemleri bu dönemde çözülür. Çocuklar sıralama sınıflama ve karşılaştırma işlemlerini yapabilirler.

Son yıllarda özel eğitimde yetersizliği olan çocuklara gereksinim duydukları hizmetin en az kısıtlayıcı ortamlarda sağlanması temel bir ilke olarak benimsenmiştir. En az kısıtlayıcı ortam, yetersizliği olan çocukların kendilerini en üst düzeyde gerçekleştirebilecekleri yetersizliği olmayan yaşıtlarının eğitim ortamlarına en benzer ortamlarda uygun destek ya da hizmetler sağlanarak eğitilmeleri hakkını tanımlamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Okuldışı Kurumlarda Özel Eğitim uygulamaları ise, okullar dışında sürdürülen eğitim çalışmalarıdır. Bu kurumlarda değişik adlar altında değişik hizmetler verilir. Hastane sınıfları, işitme ve konuşma rehabilitasyon merkezleri, rehberlik ve araştırma merkezleri, özel işlik ya da korumalı iş yerleri gibi yerlerdir.

Ayrı Okullarda Özel Eğitim uygulamasında yetersizliği olan çocuklar, yetersizlik türlerine göre ayrı okullarda, özelliklerine göre düzenlenmiş programların takip edildiği eğitimi alırlar. İşitme Engelliler Okulu, Ortopedik Engelliler Okulu bu okullara örnek verilebilir ve bu okullar yatılı veya gündüzlü olabilir.