ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ

4 yaş fiziksel ve motor özellikleri şunlardır:

Çocuğun 30 aya geldiğinde her gün yeni sözcükler ekleyerek sözcük sayısını hızla artırdığı görülmektedir. Çocuğun söylediklerini yetişkinler anlayabilir. Çocuklarda genellikle 3-5 sözcüklük cümleler ve çocuk grameri görülür. Söyleneni anlama söylemek istediklerini anlatmaktan daha iyi düzeydedir. Üç yaşa geldiğinde çocuğun toplam sözcük sayısı 1000’e ulaşmıştır.

Bir bebeğin bakımında en önemli basamak bir rutin oluşturmaktır. Günlük rutinin olması, bebeğin gün içinde ne olacağıyla ilgili beklentilerinin olmasını sağlayacaktır. Böylelikle bebek, hangi etkinliğin sonrasında ne yapılacağını bilecek ve kendini güvende hissedecektir. Bebek için rutin oluşturulurken amacın, çocuğun insanlara güven duyacağı bir çevre oluşturmak olduğu unutulmamalıdır. Bebeğin rutini oluşturulurken ailenin sahip olduğu rutin temel alınmalıdır.

Bebek beslenme sırasında zorlanıyorsa aşağıdaki belirtileri gösterebilir:

Hizmet sağlayanlar için amaçlar: özel gereksinimli çocukların ve ailelerinin toplum tarafından kabulünü artırmak, erken özel eğitim programlarını uygulamak ve geliştirmek ve özel gereksinimli çocukları, ailelerini ve sunulan hizmetleri desteklemek ve savunmaktır.

Genel olarak bakıldığında, eve dayalı uygulamaların amacı, çocuğun sağlıklı büyümesi, iyi beslenmesi ve tüm alanlardaki gelişimine yardımcı olacak ev ortamını yaratmak için anne babaya ve çocuğa bakan diğer bireylere eğitim vermektir.

Kuruma dayalı eğitim modellerinin büyük bir bölümü Milli Eğitim Bakanlığı ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’na bağlı olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı kurumlar devlete bağlı (resmi) ve özel kurumlar olarak iki başlık altında gruplanmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olan devlete bağlı (resmi) kurumlar: (a) bağımsız anaokulları (3-6 yaş), (b) İlköğretim okulları bünyesindeki ana sınıfları (5-6 yaş) ve (c) Kız Meslek Liseleri bünyesindeki uygulama okulları (3-6 yaş) olarak sınıflandırılmaktadır. Özel Kurumlar ise tüzel kişiler tarafından açılan eğitim kurumlarıdır. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’na bağlı kurumlar ise; (a) çocuk yuvaları (0-12 yaş) ve (b) kreş ve gündüz bakım evleri (0-6 yaş) şeklinde gruplandırılmaktadır. Bunlardan başka bir de Sivil Toplum Kuruluşları tarafından açılan ve hizmet veren okul öncesi eğitim veren kurumlar bulunmaktadır.

Büyük anne babalar da tıpkı anne babalar ve kardeşler gibi durumu kabullenmekte zorlanırlar. Bazen bu durum onlar için daha da zor olmaktadır. Çünkü büyük anne babalar sadece torunları için değil, aynı zamanda kendi evlatları için de üzülmektedirler. Bu durumda büyük anne babaların sadece kendi çocukları için üzüldüğünü ifade eden I seçeneği yanlış olur.

Tıpkı bir kardeşi olacağına hazırlandıkları gibi kardeşlerin, anne ve babaları tarafından özel gereksinimli kardeşe de hazırlanmaları gerekmektedir. Bu durumda, anne baba eğer bu işi kendileri yapamayacaklarını düşünüyorlarsa, bir uzmandan yardım almaları uygun olacaktır. Kardeşe, özel gereksinimli kardeşinin gereksinim türüne göre özellikleri düzeyine uygun bir şekilde anlatılmalıdır. Bu durumda II seçeneği yanlış olur.

Kardeşler bazen kendilerine yeteri kadar zaman ayrılmadığından ya da kendilerinin kardeşleri kadar sevilmediğinden yakınabilirler. Hatta bu nedenle kardeşlerine kızgın olabilirler. Onlara karşı anlayışlı olmak, tıpkı anne baba gibi onların da bu fikre alışmaları için zaman gerektiğini akıldan çıkarmamak gerekir. Bu durumda III’de verilen ifade doğru olur.

Özel gereksinimli olsun ya da olmasın, tüm çocukların gelişimlerini etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Genler, sağlık durumu, aile yaşantısı, eğitsel olanaklar ve içinde bulunulan sosyal toplumun kültürel özellikleri çocukların gelişimini etkileyen önemli faktörler arasında sıralanabilmektedir. Bu durumda ailenin sanatsal becerileri çocuğun gelişimine doğrudan etkileyen faktörlerden biri değildir.

Bilişsel gelişim, bilgiyi işleme, düşünme, hatırlama ve neden-sonuç ilişkisi kurma, zihinsel becerileri geliştirme ile ilgili gelişim alanıdır.

2-6 yaş arasındaki çocuklarda yaşamın ilk iki yılına göre daha yavaş değişiklikler görülmektedir. Bu durumda I yanlış olur. Üç yaşındaki çocuk; tek ayağı üstünde durur, iki ayağıyla zıplar, üç tekerlekli bisiklet sürer, oyuncak kamyonu tek ayağıyla ittirir, daire şeklini taklit ederek çizer, düz bir çizgi çizer, sürahiden bardağa su boşaltır, karşıdan atılan topu kollarıyla yakalar. Bu durumda II doğru olur. Altı yaşındaki bir çocuk, tek ayağının üstünde sekerek ilerler, ince bir çizginin üstünde yürür, kaydıraktan kayar, top oyunlarında oldukça iyidir, iğneye iplik geçirir, iğneyle dikme işlemini yapar. Burumda III de doğru olur.

Bir bebeğin bakımında en önemli basamak bir rutin oluşturmaktır. Günlük rutinin olması, bebeğin gün içinde ne olacağıyla ilgili beklentilerinin olmasını sağlayacaktır. Böylelikle bebek, hangi etkinliğin sonrasında ne yapılacağını bilecek ve kendini güvende hissedecektir. Bu durumda A ve B doğru olur. Her ailenin evinde farklı bir rutin vardır. Annesi çalışan bir bebekle annesi çalışmayan bebeğin rutinleri farklılık gösterecektir. Böylece C şıkkı da doğru olur. Çocuğun özellikleri ve gereksinimleri göz önüne alınarak bir rutin içinde disiplin kuralları oluşturulmalı ve tüm aile bireyleri tarafından uygulanmalıdır. Bu durumda E şıkkı da doğru olur. Rutinin ara sıra değişiklik yapılması amacıyla değiştirilmesi ise hem bebeğin ne zaman ne olacağını bilmemesini hem de ailenin düzenini bozacağından olmaması gereken bir şeydir.

Normal gelişim gösteren bebeklerin 4-6 ay arasında katı gıdaya geçmesi önerilirken özel gereksinimli bebeklerde bu dönem altı ay sonrasında başlamalıdır.

Erken çocukluk eğitiminin çocuğun tüm gelişim alanlarını (bilişsel, dil, duygusal-sosyal, fiziksel, psikomotor, kişisel) desteklemeye yönelik olmalıdır. Bu durumda I doğru değildir. Erken çocukluk eğitimi çocuğun gelişimsel özelliklerine ve bireysel farklılıklarına uygun olmalıdır. Bu durumda II doğru olur. Erken çocukluk eğitimi ilköğretimin gerektirdiği zihinsel ve duygusal-sosyal yeterliliklere ulaşmasını diğer bir deyişle ilköğretime hazırlığını sağlamalıdır. Bu durumda III de doğru olur.

Eve dayalı uygulamaların en önemli yararları; bireyselleştirilmiş program hazırlanmasına elvermesi, doğal ortamda uygulama yapılmasına olanak tanıması, çocuğu en iyi tanıyan ve çocukla en fazla zaman geçiren kişiler tarafından uygulama yapılması ve çocuğun birincil bakıcısı ile çocuk arasında kurulacak olan iletişimin olumlu olarak artmasına olanak sağlamasıdır. Çocuğun akranlarından uzak olması ise eve dayalı eğitimin sınırlılıkları arasındadır.

Ülkemizde özel gereksinimli bebeklere ve çocuklara sağlanan erken çocukluk eğitim hizmetleri çok sınırlıdır. Bu nedenle özel gereksinimli çocuğu olan ailelerin sosyal hizmet uzmanlarından alacakları yardım ve desteğe önemle gereksinimleri vardır.

Motor Gelişim: Çocuğun hareket becerilerini edinebilmesini sağlayan gelişim alanıdır. Genellikle büyük kas becerileri ve küçük kas becerilerinin gelişimi olmak üzere iki grupta ele alınır. Doğru cevap A'dır.

Öz-bakım Becerileri İle İlgili Olan Gelişim: Beslenme, giyinme, temizlenme, tuvalet becerileri gibi alanlarda çocuğun bağımsızlık kazanmasıyla ilgili geliştirdiği becerileri kapsayan bir alandır. Doğru cevap E'dir.

Yeni doğan bebekler; 20 cm uzaklıktaki nesneye iki gözüyle odaklanabilir, birkaç hafta içinde hareket eden nesneleri takip edebilir ve bir-iki aylıkken annesinin yüzünü diğer yüzlerden ayırt edebilir, konuşma sesi tonundaki sesleri duyar ve nesnelerin yönünü sesin geldiği yöne göre belirleyebilir. Bir-iki aylıkken annesinin sesini diğer seslerden ayırt edebilir, dört tür tadı da (tatlı, acı, ekşi ve tuzlu) tadabilir ve tanıdık ten kokularını ayırt edebilir (örneğin annesinin kokusunu başka bir kadının kokusundan ayırt edebilir). Doğru cevap E'dir.

Motor gelişimde yer alan becerileri üçe ayırabiliriz: Hareketle ilgili olan beceriler (yürüme, koşma, zıplama, kayma gibi), hareketsiz beceriler (ittirmek, çekmek, eğilmek gibi) ve manipulatif beceriler (yakalamak, tekme atmak, fırlatmak, kavramak, tutmak gibi). Doğru cevap B'dir.