ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ

Süreğen hastalıklar; Astım, şeker hastalığı, kanser, çocukluk çağı romatizması, epilepsi ve AIDS'tir.

İfade edici dil becerilerinde sorun yaşanması durumunda öğrencilerde gözlenen davranışlar şunlar olabilir:
• Dil bilgisi kurallarını yanlış kullanma
• Bir konudan başka bir konuya atlama
• Sözcük dağarcıklarında sınırlılık
• Konuşurken doğru sözcüğü bulmada zorlanma
• Soru sormaktan çekinme, hangi soruyu soracağını, soruyu nasıl soracağını bilememe
• Konuşurken aynı bilgiyi defalarca tekrarlama
• Konuşurken karşılarındakilere yeterli bilgiyi aktaramama

Alıcı dil becerilerinde sorun yaşanması durumunda şu tür davranışlar gözlenebilir:
• Sorulara uygun cevaplar verememe
• Sözlü olarak sunulan bilgiyi kullanamama
• Sözlü yönergeleri takip edememe
• Nitelik, sıralama, karşılaştırma bildiren kavramları anlamada zorlanma
• Karmaşık cümleleri anlamada zorlanma

En sık karşılaşılan dil ve konuşma bozukluğu afazi, kognitif iletişim bozukluğu, kekemelik ve yutma bozukluğudur.

Öğrenme güçlüğü olan bireylerde görülebilen ortak özellikler şöyle sıralanabilir:
• Çalışma becerilerini kullanmada yetersizlik,
• Okumada, yazmada, matematikle ilgili becerilerde sorunlar,
• Görsel ve işitsel algılamada bozukluklar,
• Algısal-motor becerilerde gelişim geriliği,
• Dilin kullanımında sorun,
• Dikkat bozuklukları ve aşırı hareketlilik sergileme,
• Düşünme ve bellek problemleri,
• Öğrendiklerini farklı yerlere, farklı kişilere genellemede sorun ya da yetersizlik,
• Sosyal becerilerde yetersizlik,
• Genellikle duygusal bozukluk gösteren bireylerin davranış özelliklerini gösterirler.

Sosyal rehabilitasyon hizmetleri: Yetersizliği olan bireylerin sosyal yaşama katılımını artırmak amacıyla düzenlenen sanatsal ve sportif etkinliklerdir.

Görme yetersizliğinin nedenleri yapısal yetersizlik (doğum öncesinde meydana gelebileceği gibi doğumdan sonraki yaşlarda da oluşabilir), katarakt, kırılma hataları (miyop, hipermetrop, astigmat) ve kortikal görme yetersizliğidir (beyindeki görme merkezinin çalışmamasından dolayı beyne iletilen uyaranların istenilen şekilde algılanmamasıyla oluşur).

Görme yetersizliğinin belirtileri fark edildiğinde, bireyin en kısa sürede bir göz doktoruna giderek tıbbi değerlendirmeden geçmesi sağlanmalıdır. Bu belirtiler şöyle sıralanabilir (Gürsel, 2011): • Gözlerini sıklıkla ovuşturma ve kaşıma • Gözlerde sulanma ve kızarma • Işıktan rahatsız olma • Sık sık göz kırpma • Çevredeki nesneleri fark edememe • Çevredeki nesnelere çarpma • Çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe • Renkleri ayırt edememe • Odaklanmada sorun yaşama vb.

İşitme yetersizliği de tıpkı görme yetersizliği gibi sık rastlanan bir yetersizlik türü değildir. İşitme yetersizliği yaşla birlikte daha sık görülen bir yetersizlik olmasından dolayı, yaygınlık oranı ile ilgili değişik bilgiler bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre işitme yetersizliği olan bireylerin genel nüfustaki oranı %0.6’dır.

Kalıtsal nedenler: Anne babanın birinden ya da her ikisinden birden geçebilecek bozukluklar olduğu görülmektedir. Kalıtsal faktörler doğuştan ya da içkulakla ilgili olabilir (Akçamete, 2003; Avcıoğlu, 2011). Yani, kalıtsal olarak ortaya çıkan işitme yetersizliğinde yetersizlik her zaman doğuştan görülmeyebilir. Bebekliğin ilk yıllarında ya da daha sonraki dönemlerde kalıtsal nedenlerle işitme yetersizliği görülebilir.

Başbakanlık Özürlüler İdaresi’nin 2000 yılı verilerine göre yetersizliği olan bireyler içinde %1,25’lik grubu ortopedik yetersizliği olan bireyler ve %9,7’lik grubu da süreğen hastalığı olan bireyler oluşturmaktadır.

Öğrenme güçlüğü oldukça sık rastlanan bir yetersizlik türüdür. Amerika Birleşik Devletleri’nde okul çağındaki çocukların %4,5’i öğrenme güçlüğü olan öğrencilerdir.

Öğrenme güçlüğüne neden olarak belirtilen biyokimyasal bozukluklar ise boyalı yiyeceklere, tatlandırıcılara olan alerjileri ve vitamin eksikliklerini içermektedir. Tüm bu sayılan nedenlerin öğrenme güçlüğüne yol açtığı öne sürülse de bunlardan sadece birinin öğrenme güçlüğünün kesin nedeni olarak ileri sürülemeyeceği ifade edilmektedir.

Üstün zekalı ve üstün yetenekli öğrenciler dünyada ve ülkemizde genel nüfusun %2’sini oluşturmaktadır.

Sık rastlanan yetersizlik türleri arasında zihinsel yetersizlik ve otizm spektrum bozukluğu yer almaktadır. Seyrek rastlanan yetersizlik türleri ise; görme yetersizliği, işitme yetersizliği, ortopedik yetersizlikler ve süreğen hastalığı olan bireyler, dil ve konuşma güçlüğü, duygusal ve davranışsal bozukluk, öğrenme güçlüğü ve üstün zekâ ve üstün yetenekli bireylerdir.

Görme yetersizliğinin belirtileri;  gözlerini sıklıkla ovuşturma ve kaşıma, gözlerde sulanma ve kızarma, ışıktan rahatsız olma, sık sık göz kırpma, çevredeki nesneleri fark edememe, çevredeki nesnelere çarpma, çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe, renkleri ayırt edememe ve odaklanmada sorun yaşaması durumlardır.

Çevresel faktörler: Doğum öncesinde, sırasında ya da sonrasında ortaya çıkan faktörlerdir. Doğum öncesi nedenler daha çok anne adayının hamilelik sırasında maruz kaldığı durumlardan (annenin hamilelik sırasında geçirdiği hastalıklar, enfeksiyonlar, kullanılan ilaçlar, vb) kaynaklanmaktadır. Doğum anı nedenleri arasında bebeğin doğum sırasında oksijensiz kalması, beynine az ya da çok oksijen gitmesi, bebeğin düşük doğum ağırlıklı olması gibi nedenler sıralanabilir. Doğum sonrasında ise, çocuğun geçirmiş olduğu kazalar ve hastalıklar neden olarak belirtilebilir. Özellikle menenjit ve orta kulak iltihapları en sık karşılaşılan ve işitme yetersizliğine neden olan doğum sonrası etmenlerdir.

Görme yetersizliğinin belirtileri;  gözlerini sıklıkla ovuşturma ve kaşıma, gözlerde sulanma ve kızarma, ışıktan rahatsız olma, sık sık göz kırpma, çevredeki nesneleri fark edememe, çevredeki nesnelere çarpma, çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe, renkleri ayırt edememe ve odaklanmada sorun yaşaması durumlardır.

Süreğen hastalıklar,  serebral palsi, spina bifida, kas hastalıkları, omurilik yaralanmaları, epilepsi, şeker hastalığı, astım, çocukluk çağı romatizması, AIDS ve kanserdir.

Dil ve konuşma güçlüğü olan bireylerin özellikleri; sorulara uygun cevaplar verememe, sözlü olarak sunulan bilgiyi kullanamama, sözlü yönergeleri takip edememe, nitelik, sıralama, karşılaştırma bildiren kavramları anlamada zorlanma, karmaşık cümleleri anlamada zorlanma, dil bilgisi kurallarını yanlış kullanma, bir konudan başka bir konuya atlama, sözcük dağarcıklarında sınırlılık, konuşurken doğru sözcüğü bulmada zorlanma, soru sormaktan çekinme, hangi soruyu soracağını, soruyu nasıl soracağını bilememe, konuşurken aynı bilgiyi defalarca tekrarlama ve konuşurken karşılarındakilere yeterli bilgiyi aktaramamadır.