ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ

Görme yetersizliğinin nedenleri yapısal yetersizlik (doğum öncesinde meydana gelebileceği gibi doğumdan sonraki yaşlarda da oluşabilir), katarakt, kırılma hataları (miyop, hipermetrop, astigmat) ve kortikal görme yetersizliğidir (beyindeki görme merkezinin çalışmamasından dolayı beyne iletilen uyaranların istenilen şekilde algılanmamasıyla oluşur). Yukarıda sıralanan bilgiler ışığında doğru yanıt E şıkkıdır.

Görme yetersizliğinin belirtileri fark edildiğinde, bireyin en kısa sürede bir göz doktoruna giderek tıbbi değerlendirmeden geçmesi sağlanmalıdır. Bu belirtiler şöyle sıralanabilir (Gürsel, 2011): • Gözlerini sıklıkla ovuşturma ve kaşıma • Gözlerde sulanma ve kızarma • Işıktan rahatsız olma • Sık sık göz kırpma • Çevredeki nesneleri fark edememe • Çevredeki nesnelere çarpma • Çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe • Renkleri ayırt edememe • Odaklanmada sorun yaşama vb Yukarıda sıralanan belirtiler fark edildiğinde, bireyin bir göz doktoruna başvurarak değerlendirmeden geçmesi sağlanmalıdır. Yukarıda görme yetersizliğinin nedenleri sıralanmaktadır. Bu bilgiler ışığında doğru yanıt "a" şıkkıdır

Görme yetersizliği olan bireylerin eğitimlerinde kullanılan Braille alfabesi bu bireylerin eğitim- öğretim yaşantılarını oldukça kolaylaştıran bir sistemdir. Braille alfabesi, kendisi de görme yetersizliğine sahip Louis Braille tarafından 1825’te altı noktadan oluşturulmuş bir yazı sistemidir. Bu yazı sistemiyle görme yetersizliği olan bireylerin önündeki büyük bir engel kalkmış ve hem günlük yaşamda hem de eğitim yaşantısında okur-yazar olarak daha nitelikli bir yaşam sürdürmelerine yol açmıştır. 1825’te geliştirilen bu sistem, ancak 1918’de çeşitli ülkeler arasında yapılan bir anlaşmayla alfabe sistemi olarak kabul edilmiştir. Braille alfabesi yalnız görme yetersizliği olan bireylerin eğitimi için oldukça önemli yer teşkil etmekte ancak bu durum işitme yetersizliği için geçerli değildir. Bu nedenle doğru yanıt "e" şıkkıdır.

İşitme yetersizliğinin nedenlerine bakıldığında üçte birinin kalıtsal, üçte birinin çevresel ya da kazanılmış nedenler, üçte birinin ise nedeninin bilinmediği görülmektedir (Akçamete, 2003). İzleyen bölümde nedenler bu başlıklar altında ele alınmıştır. Kalıtsal nedenler: Anne babanın birinden ya da her ikisinden birden geçebilecek bozukluklar olduğu görülmektedir. Kalıtsal faktörler doğuştan ya da içkulakla ilgili olabilir (Akçamete, 2003; Avcıoğlu, 2011). Yani, kalıtsal olarak ortaya çıkan işitme yetersizliğinde yetersizlik her zaman doğuştan görülmeyebilir. Bebekliğin ilk yıllarında ya da daha sonraki dönemlerde kalıtsal nedenlerle işitme yetersizliği görülebilir. Çevresel faktörler: Doğum öncesinde, sırasında ya da sonrasında ortaya çıkan faktörlerdir. Doğum öncesi nedenler daha çok anne adayının hamilelik sırasında maruz kaldığı durumlardan (annenin hamilelik sırasında geçirdiği hastalıklar, enfeksiyonlar, kullanılan ilaçlar, vb) kaynaklanmaktadır. Doğum anı nedenleri arasında bebeğin doğum sırasında oksijensiz kalması, beynine az ya da çok oksijen gitmesi, bebeğin düşük doğum ağırlıklı olması gibi nedenler sıralanabilir. Doğum sonrasında ise, çocuğun geçirmiş olduğu kazalar ve hastalıklar neden olarak belirtilebilir. Özellikle menenjit ve orta kulak iltihapları en sık karşılaşılan ve işitme yetersizliğine neden olan doğum sonrası etmenlerdir. Bu bilgiler ışığında D şıkkı kalıtsal bir nedendir.

Bireyin işitme yetersizliğine sahip olabileceğini gösteren bazı belirtiler aşağıda sıralanmıştır • Çevresine karşı ilgili görünmeme • Konuşulduğunda tepki göstermeme • Annesinin sesini tanımama/ayırt edememe • Doğrudan iletişim girişimlerine tepki vermeme • Çok yüksek ya da çok yavaş sesle konuşma • Söylenilenlerin tekrar edilmesini isteme • Sözel istekleri anlayamama • Konuşan kişinin dudaklarına dikkatlice bakma • Sınırlı sözcük dağarcığına sahip olma • Derse ve tartışmalara katılmama • Dil gelişiminde gecikme • Arkasından seslenildiğinde cevap vermeme Sıralanan nedenler incelendiğinde doğru yanıtın a şıkkı olduğu görülmektedir.

Bireyin işitme yetersizliğine sahip olabileceğini gösteren bazı belirtiler aşağıda sıralanmıştır • Çevresine karşı ilgili görünmeme • Konuşulduğunda tepki göstermeme • Annesinin sesini tanımama/ayırt edememe • Doğrudan iletişim girişimlerine tepki vermeme • Çok yüksek ya da çok yavaş sesle konuşma • Söylenilenlerin tekrar edilmesini isteme • Sözel istekleri anlayamama • Konuşan kişinin dudaklarına dikkatlice bakma • Sınırlı sözcük dağarcığına sahip olma • Derse ve tartışmalara katılmama • Dil gelişiminde gecikme • Arkasından seslenildiğinde cevap vermeme Görme yetersizliğinin belirtileri fark edildiğinde, bireyin en kısa sürede bir göz doktoruna giderek tıbbi değerlendirmeden geçmesi sağlanmalıdır. Bu belirtiler şöyle sıralanabilir • Gözlerini sıklıkla ovuşturma ve kaşıma • Gözlerde sulanma ve kızarma • Işıktan rahatsız olma • Sık sık göz kırpma • Çevredeki nesneleri fark edememe • Çevredeki nesnelere çarpma • Çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe • Renkleri ayırt edememe • Odaklanmada sorun yaşama vb Sıralanan belirtiler incelendiğinde doğru yanıtın D şıkkı olduğu görülmektedir.

İşitme yetersizliği olan bireyler ülkemizde sadece konuşma eğitimi alanlar, sadece işaret dili kullananlar ve karma eğitimden yararlananlar olarak gruplandırılabilir. Bu doğrultuda doğru yanıt a şıkkıdır

SHÇEK tarafından yetersizliği olan bireylere sağlanan hizmetler ; Aile danışmanlığı ve eğitim hizmetleri Mesleki eğitim ve rehabilitasyon hizmetleri Sosyal rehabilitasyon hizmetleri: Bakım ve rehabilitasyon hizmetleri olarak sırlanmaktadır. Bu doğrultuda doğru yanıt e şıkkıdır

Görme yetersizliği, işitme yetersizliği, ortopedik yetersizlikler ve süreğen hastalıklar, dil ve konuşma güçlüğü, duygusal ve davranışsal bozukluk, öğrenme güçlüğü ve üstün zekalı ve üstün yetenekli bireyler, seyrek rastlanan yetersizlik türlerini oluşturmaktadır. Sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Başbakanlık Özürlüler İdaresi’nin 2000 yılı verilerine göre yetersizliği olan bireyler içinde %9,7’lik grubu da süreğen hastalığı olan bireyler oluşturmaktadır. Sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

İleri derecede görme yetersizliği ya da tam körlük, bireylerde sıklıkla motor gelişmede gerilik olmasına neden olmaktadır. Bunun nedeni olarak, ilk bebeklikten itibaren bebeklerin nesneleri görerek onlara ulaşmak için hareketlenmeleri, ulaştıklarında onları alabilmek için farklı tutuş şekillerini kullanmaları ile motor gelişimlerini sürdürmelerine rağmen, görme yetersizliği olan ya da tamamen göremeyen bebeklerin bu hareketleri yapmamaları nedeniyle motor gelişimlerinde bebeklikten itibaren gerilik olduğu savunulmaktadır.

Bireyin işitme yetersizliğine sahip olabileceğini gösteren bazı belirtiler aşağıda sıralanmıştır (Akçamete, 2003; Avcıoğlu, 2011): • Çevresine karşı ilgili görünmeme • Konuşulduğunda tepki göstermeme • Annesinin sesini tanımama/ayırt edememe • Doğrudan iletişim girişimlerine tepki vermeme • Çok yüksek ya da çok yavaş sesle konuşma • Söylenilenlerin tekrar edilmesini isteme • Sözel istekleri anlayamama • Konuşan kişinin dudaklarına dikkatlice bakma • Sınırlı sözcük dağarcığına sahip olma • Derse ve tartışmalara katılmama • Dil gelişiminde gecikme • Arkasından seslenildiğinde cevap vermeme

Koklear İmplant duyma sinirini elektronik olarak uyararak iç kulağın fonksiyonunu yerine getiren bir cihazdır.

Spina Bifida: Ülkemizde yaklaşık olarak her 1000 çocuktan üçünde görülen spina bifida, gebeliğin ilk ayında omuriliği çevreleyen omurganın kapanmaması olarak tanımlanabilir. Bebeğin bel ya da sırtında omurilik ve omurilik sıvısının bir kese şeklinde dışarıya doğru fıtık oluşturması şeklinde görülür ve bireyin bacaklarında tek ya da çift taraflı değişen derecelerde felce neden olur (Uysal, 2011, ss.263).

Şeker Hastalığı: Tip I ve Tip II olarak gruplandırılabilecek şeker hastalığında pankreasın çok az ya da hiç insülin üretmemesi ya da üretilen insülini doğru kullanamamasından kaynaklanan bir hastalıktır. Tip I’de hasta insüline bağımlıdır. Uzun süren açlık durumunda, aşırı spor yapmadan sonra, fazla miktarda insülin alınmasıyla birey diyabetik şoka girebilir.

Alıcı dil becerilerinde sorun yaşanması durumunda şu tür davranışlar gözlenebilir: • Sorulara uygun cevaplar verememe • Sözlü olarak sunulan bilgiyi kullanamama • Sözlü yönergeleri takip edememe
• Nitelik, sıralama, karşılaştırma bildiren kavramları anlamada zorlanma • Karmaşık cümleleri anlamada zorlanma

uygusal ve davranışsal bozukluğu olan bireyler heterojen bir grubu oluşturmaktadırlar. Bu gruptaki bireylerin özellikleri şu şekilde sıralanabilmektedir: • Bakımını sağlayan kişiye sağlıklı bağlanma gerçekleştiremeyen, • Genellikle düşük sosyo-ekonomik geliri ancak yüksek stres düzeyi olan ailelerden gelen, • Yakın çevresinde okula ve başarıya önem verilmeyen, • Başkalarını rahatsız edici ve karşı gelen davranışları sıklıkla sergileyen, • Saldırganlık, kural tanımama davranışları gösteren, • İçe kapanıklık, depresyon, kaygı davranışları sergileyen, sık sık hayallere dalarak kendi başına kalmayı tercih eden, • %50’sinden fazlasında öğrenme güçlüğü görülen, • Akranlarından daha düşük düzeyde sosyal becerilere sahip olan, akademik başarısı düşük seyreden öğrencilerdir (Heward, 2009; Kaner, 2003; Özdemir, 2011).