ÖZEL GEREKSİNİMLİ BEBEKLER VE BAKIMLARI

Aile bir toplumu oluşturan en küçük birimdir.

Özel gereksinimli bebek sahibi olduktan sonra yapmaları gereken; bebeklerine nasıl alışacaklarını, onunla nasıl ilgilenmeleri gerektiğini, diğer bebeklerden farklı olarak kendi bebekleri için yapmaları gerekenleri keşfetmektir.

Özel gereksinimli bir bebeğin aileye katılması aile bireylerinin tamamını etkilemektedir.

Çocukların gelişimlerini etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Genler, sağlık durumu, aile yaşantısı, eğitsel olanaklar ve içinde bulunulan sosyal toplumun kültürel özellikleri çocukların gelişimini etkileyen önemli faktörler arasında sıralanabilmektedir

Başkalarıyla geçinmeyi, başkalarını anlamayı, arkadaşlıklar kurmayı ve arkadaşlıkları sürdürmeyi, sosyal olarak kabul görebilecek şekilde davranmayı ve duygularını kontrol etmeyi içeren gelişim alanıdır. Genellikle çocuğun kişiliği ile yakından ilişkilidir.

Bir çocuğun sözsüz iletişim de dahil olmak üzere karşısındakine mesaj iletebilmesini kapsar. Buna, işaret ederek, jestlerini ve mimiklerini kullanarak, yüz ifadelerini kullanarak ve daha sonraları da konuşmayı öğrenerek ve kullanarak mesajları iletmek de dahil edilmelidir. Çocuk konuşmayı öğrendikten sonra iletişim, genellikle alıcı dil becerileri ve ifade edici dil becerileri olarak ikiye ayrılır.

Çocuğun hareket becerilerini edinebilmesini sağlayan gelişim alanıdır. Genellikle büyük kas becerileri ve küçük kas becerilerinin gelişimi olmak üzere iki grupta ele alınır.

Bilgiyi işleme, düşünme, hatırlama ve neden-sonuç ilişkisi kurma ile ilgili, zihinsel becerileri geliştirme ile ilgili gelişim alanıdır. Yaşamın ilk yıllarında oyun çocukların bilişsel gelişiminde önemli bir rol oynar, çünkü çocuklar oyun oynarken, nelerin nasıl çalıştığını keşfeder, oyuncaklarda meydana çıkan problemleri çözerler, yap-bozlardaki eksik parçaları yerlerine yerleştirmeye çalışırlar ve oyun yoluyla dünyayı keşfetmeye çalışırlar. Bilişsel gelişim, bir çocuğun merakı ve keşfetmeye olan motivasyonu ile yakından ilişkilidir.

Beslenme, giyinme, temizlenme, tuvalet becerileri gibi alanlarda çocuğun bağımsızlık kazanmasıyla ilgili geliştirdiği becerileri kapsayan bir alandır.

Motor gelişimde yer alan becerileri üçe ayırabiliriz: Hareketle ilgili olan beceriler (yürüme, koşma, zıplama, kayma gibi), hareketsiz beceriler (ittirmek, çekmek, eğilmek gibi) ve manipulatif beceriler (yakalamak, tekme atmak, fırlatmak, kavramak, tutmak gibi).

2-6 yaş arasında fiziksel olarak daha iyi bir koordinasyona sahip olan çocuklar, bu becerilerini çevrelerini keşfetmek, daha bağımsız olmak ve toplumda aktif rol alabilmek için kullanırlar.

Tek ayağının üstünde sekerek ilerler.
İnce bir çizginin üstünde yürür.
Kaydıraktan kayar.
Top oyunlarında oldukça iyidir.
İğneye iplik geçirir.
İğneyle dikme işlemini yapar.

Bebek beslenme sırasında zorlanıyorsa aşağıdaki belirtileri gösterebilir:
• Uzun süreli esnemeler,
• Ağzının etrafının, dudaklarının ya da dilinin renginin beyazlaması,
• Teninin morarması,
• İştahsızlık,
• Nefes almada zorlanma ya da hırıltılı nefes alma,
• Beslenirken terleme,
• Kilo almada sorun olması, vb.

Yeni doğan bebeklerin uyku düzeni yoktur.

Bu amaçlar şu şekilde sıralanabilir:

Çocuklar için amaçlar: (a) gelişimsel becerilerin en iyi şekilde kazanılmasını sağlamak, (b) belirli durumlarda ve ortamlarda içinde yaşayacakları topluma uyumlarını en üst düzeyde çıkarmak ve (c) kişisel bakımlarını yapabilme düzeylerini ve sosyal yaşamlarının kalitesini artırmaktır.

Aileler için amaçlar: (a) çocuklarıyla ilgili uygun kararları alabilmek, (b) çocuklarıyla hem aile hem de çocuk için doyurucu ve yararlı şekilde etkileşimde bulunabilmek, (c) çocuklarının gelişimine katkıda bulunabilmek ve (d) toplumla bütünleşmektir.

Hizmet sağlayanlar için amaçlar: (a) özel gereksinimli çocukların ve ailelerinin toplum tarafından kabulünü artırmak, (b) erken özel eğitim programlarını uygulamak ve geliştirmek ve (c) özel gereksinimli çocukları, ailelerini ve sunulan hizmetleri desteklemek ve savunmaktır.

Ülkemizde okulöncesi eğitim üç şekilde uygulanmaktadır: “eve dayalı”, “kuruma dayalı” ve “ev ve kuruma dayalı”

Genel olarak bakıldığında, eve dayalı uygulamaların amacı, çocuğun sağlıklı büyümesi, iyi beslenmesi ve tüm alanlardaki gelişimine yardımcı olacak ev ortamını yaratmak için anne babaya ve çocuğa bakan diğer bireylere eğitim vermektir.

Eve dayalı uygulamaların en önemli yararları; (a) bireyselleştirilmiş program hazırlanmasına elvermesi, (b) doğal ortamda uygulama yapılmasına olanak tanıması, (c) çocuğu en iyi tanıyan ve çocukla en fazla zaman geçiren kişiler tarafından uygulama yapılması ve (d) çocuğun birincil bakıcısı ile çocuk arasında kurulacak olan iletişimin olumlu olarak artmasına olanak sağlamasıdır.

Portage’ın amaçlarına bakıldığında; (a) aile içinde ve evin etrafındaki çevrede günlük yaşama tam katılımı sağlamak, (b) kaliteli yaşam sunmak, (c) çocukların gelişimsel açıdan gereksinimlerini belirlemek ve eğitim programlarıyla desteklemek, (d) ev merkezli eğitim programlarının uygulanmasını sağlamak, (e) anne babaların eğitmen olarak rollerini güçlendirmek, (f) anne babalara çocuk gelişimi ve eğitimi ile ilgili bilgiler sunmak, (g) uygun ev ortamının düzenlenmesi için anne babaları bilgilendirmek ve (h) anne babaların çocuklarının bireysel özelliklerine uygun beklentilerde olmalarını sağlamak şeklinde belirlendiği görülmektedir.

Anne Çocuk Eğitim Programı kursu 25 hafta sürmekte ve haftalık üçer saatlik toplantılar halinde gerçekleşmektedir. Bu toplantılarda “grup tartışması” şeklinde 23 değişik konu ele alınır. Okulöncesi yaşların önemi ve annenin rolü, büyüme ve gelişim özellikleri, zihinsel gelişim, sağlıklı beslenme, sağlık ve bakım, kazalardan korunma, tuvalet alışkanlığı, cinsel eğitim, oyunun önemi, anne çocuk ilişkileri, olumsuz disiplin şekilleri, çocuğun davranışlarını kabul etme, çocuğu dinleme, annenin kendini duyurması, sorun olan davranışlar, ders çalışma alışkanlıkları, kadının toplumumuzdaki rolü gibi konular yapılan toplantılarda ele alınan konulardandır.

Sosyal hizmet uzmanı, özel gereksinimli bebeğin ya da çocuğun ailesine hangi hizmetlerden yararlanabilecekleri, yasal haklarının neler olduğu, kendilerine sunulan diğer toplum kaynaklarının neler olduğu gibi konularda bilgi vermekle görevlidir. Ayrıca, ailenin yaşadığı sorun ve güçlükler sırasında gerekli olan mesleki yardımı vermek ve gereksinimleri doğrultusunda geleceklerini birlikte planlamak ve ailede özel gereksinimli bireyin kabulünü kolaylaştırmak da görevlerinin arasındadır.