YETERSİZLİK TÜRLERİ-II

Görme yetersizliği olan birey görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey şeklinde tanımlanmaktadır (MEB ÖEHY, 2009).

Eğitsel açıdan kör birey, ileri derecede görme keskinliği kaybı olan, öğrenmesini dokunarak, işiterek ve konuşan kitapları dinleyerek sürdürmeye gereksinimi olan bireyler olarak tanımlanmaktadır.

Az gören birey , görme duyusunu öğrenme amacıyla kullanabilen bireyler olarak tanımlanmaktadır.

Dünya  Sağlık  Örgütü,  dünya  genelinde  yaklaşık 314 milyon kişinin görme yetersizliği olan bireyler olduğunu ve bunların 45 milyonunun da kör olduğunu    belirtmektedir.

Türkiye'de tüm    görme    yetersizliğinden    etkilenenlerin    oranının toplumun %0.15 ile %0.56’sını oluşturduğu tahmin edilmektedir.

Görme   yetersizliğinin   nedenleri   yapısal   yetersizlik   (doğum   öncesinde   meydana   gelebileceği   gibi   doğumdan sonraki yaşlarda da oluşabilir), katarakt, kırılma hataları (miyop, hipermetrop, astigmat) ve kortikal  görme  yetersizliğidir  (beyindeki  görme  merkezinin  çalışmamasından  dolayı  beyne  iletilen  uyaranların istenilen şekilde algılanmamasıyla oluşur).

Görme  yetersizliğinin  belirtileri  şöyle sıralanabilir :

• Gözlerini sıklıkla ovuşturma ve kaşıma •Gözlerde sulanma ve kızarma •Işıktan rahatsız olma •Sık sık göz kırpma •Çevredeki nesneleri fark edememe •Çevredeki nesnelere çarpma •Çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe •Renkleri ayırt edememe •Odaklanmada sorun yaşama vb.

Görme yetersizliğinin belirtileri fark edildiğinde, bireyin bir göz doktoruna başvurarak değerlendirmeden geçmesi sağlanmalıdır.

Görme yetersizliğine ilişkin yetersizlikler genel olarak motor özellikler ve sosyal özellikler olmak üzere iki grupta toplanır.

İleri  derecede  görme  yetersizliği  ya  da  tam  körlük,  bireylerde  sıklıkla  motor  gelişmede  gerilik  olmasına  neden  olmaktadır.  Bunun  nedeni  olarak,  ilk  bebeklikten  itibaren  bebeklerin  nesneleri  görerek  onlara  ulaşmak  için  hareketlenmeleri,  ulaştıklarında  onları  alabilmek  için  farklı  tutuş şekillerini  kullanmaları  ile  motor  gelişimlerini  sürdürmelerine  rağmen,  görme  yetersizliği  olan  ya  da  tamamen  göremeyen  bebeklerin  bu  hareketleri  yapmamaları  nedeniyle  motor  gelişimlerinde  bebeklikten  itibaren  gerilik  olduğu  savunulmaktadır.  Ayrıca,  az  gören  ya  da  hiç  görmeyen  bireylerde,  bebeklik  ve  çocukluk  döneminde  hareketler  çoğunlukla  çevredeki  nesnelere  çarpma  sonucu  acı  veren  deneyimlere  dönüştüğünden  hareketlilikleri  gittikçe  azalmakta  ve  bu  nedenle  de  motor  gelişimlerinde  gerilik  ortaya  çıkmaktadır.

Görme  yetersizliği  olan  bireylerin  eğitimlerinde  kullanılan  Braille  alfabesi  bu  bireylerin  eğitim-öğretim yaşantılarını oldukça kolaylaştıran bir sistemdir. Braille alfabesi, kendisi de görme yetersizliğine sahip  Louis  Braille  tarafından 1825’te altı noktadan oluşturulmuş  bir  yazı  sistemidir. 

Türkiye'de görme yetersizliği olan öğrencilerin eğitimleri:

• yatılı görme engelliler okulu,
• özel sınıflar veya
• kaynaştırma eğitimi ile yürütülmektedir.

İşitme  yetersizliği  olan  birey,  işitme  duyarlılığının  kısmen  ya  da  tamamen  kaybından  dolayı  konuşmayıedinme, dili kullanma ve iletişimde yaşadığı güçlükler nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı  olan  birey  olarak  tanımlanmaktadır  (MEB  ÖEHY,  2009).

İşitme   yetersizliğinin   nedenlerine   bakıldığında   üçte   birinin   kalıtsal,   üçte   birinin   çevresel   ya   da   kazanılmış  nedenler,  üçte  birinin  ise  nedeninin  bilinmediği  görülmektedir .

İşitme yetersizliğinin çevresel faktörlerden kaynaklı nedenleri doğum  öncesinde,  sırasında  ya  da  sonrasında  ortaya  çıkan  faktörlerdir.  Doğum öncesi  nedenler  daha  çok  anne  adayının  hamilelik  sırasında  maruz  kaldığı  durumlardan  (annenin  hamilelik sırasında geçirdiği hastalıklar, enfeksiyonlar, kullanılan ilaçlar, vb) kaynaklanmaktadır. Doğum anı nedenleri arasında bebeğin doğum sırasında oksijensiz kalması, beynine az ya da çok oksijen gitmesi, bebeğin  düşük  doğum  ağırlıklı  olması  gibi  nedenler  sıralanabilir.  Doğum  sonrasında  ise,  çocuğun geçirmiş  olduğu  kazalar  ve  hastalıklar  neden  olarak  belirtilebilir.  Özellikle  menenjit  ve  orta  kulak  iltihapları en sık karşılaşılan ve işitme yetersizliğine neden olan doğum sonrası etmenlerdir.

Bireyin işitme  yetersizliğine sahip olabileceğini gösteren bazı  belirtiler  şunlardır:

• Çevresine karşı ilgili görünmeme •Konuşulduğunda tepki göstermeme •Annesinin sesini tanımama/ayırt edememe •Doğrudan iletişim girişimlerine tepki vermeme •Çok yüksek ya da çok yavaş sesle konuşma •Söylenilenlerin tekrar edilmesini isteme •Sözel istekleri anlayamama •Konuşan kişinin dudaklarına dikkatlice bakma •Sınırlı sözcük dağarcığına sahip olma •Derse ve tartışmalara katılmama •Dil gelişiminde gecikme •Arkasından seslenildiğinde cevap vermeme

İşitme yetersizliği olan öğrencilerin akademik başarıları pek çok faktörün etkisi altındadır.  Erken  tanılama,  erken  cihazlanma,  bireyin  kendi  bireysel  özellikleri,  ailesinin  özellikleri,  öğretmeninin  ve  sınıftaki  arkadaşlarının  özellikleri  bu  faktörlerin  başlıcalarıdır.  Bu  faktörlerin  doğru desteklenmesi   durumunda   işitme   yetersizliği   olan   öğrencilerin   akademik   başarılarında   iyileşmeler görülmektedir.   İşitme  yetersizliği  olan  bireylerin  okul  başarısında  temel  oluşturan  ve  dil  becerileriyle  paralel  olarak  gelişen okuma ve okuduğunu anlama becerisinde akranlarına oranla önemli gerilikler görülebilmektedir. 

Ortopedik  yetersizliği  olan  birey  hastalıklar,  kazalar  ve  genetik  problemlere  bağlı  olarak  kas,  iskelet  ve  eklemlerin  işlevlerini  yerine  getirememesi  sonucunda  meydana  gelen  hareket  ile  ilgili  yetersizlikler  nedeniyle  özel  eğitim  ve  destek  eğitim  hizmetine  ihtiyacı  olan  birey  olarak  tanımlanmaktadır.

Ortopedik  yetersizlik  ve  süreğen  hastalıkların  doğum öncesi nedenleri; annenin hamilelik sırasında geçirdiği hastalıklar, kullandığı ilaçlar, röntgen ışınlarına maruz kalması, anne-baba arasındaki akrabalık, anne ya da babanın yaşının yüksek olması, anne ve  baba  arasında  kan  uyuşmazlığı  olması,  annenin  yaşının  20’den  küçük  olması,  hamilelik  sırasında yetersiz beslenme, aşırı yorgunluk ve stres olabilir.

Okul   çağında   sık   rastlanılan   ortopedik   yetersizlikler   ve   süreğen hastalıklar; serebral parsi, spina bifida, kas hastalıkları, omuilik yaralanmaları, epilepsi, şeker hastalığı, astım, çocukluk çağı romatizması, aids ve kanser olarak sıralanabilir.

Dil  ve  konuşma  güçlüğü  olan  birey  dili  kullanma,  konuşmayı  edinme  ve  iletişimdeki  güçlük  nedeniyle  özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey olarak tanımlanmaktadır (MEB ÖEHY, 2009).

Dil ve konuşma güçlüğünün nedenleri organik bozukluklar ve işlevsel bozukluklar olmak üzere iki grupta toplanabilir. Organik bozukluklar bireyin sinir-kas mekanizmasındaki tanımlanabilir bir soruna bağlı olan bozukluklardır. İşlevsel  bozukluklar  ise,  ne  organik  ne  de  sinir  sistemine  bağlı  olarak  tanımlanan bozukluklardır. Ek olarak çevresel faktörler de dil gelişimini etkileyen bir unsur olarak görülmektedir.

Duygusal ve davranışsal bozukluğu olan birey yaşına uygun olmayan sosyal ve kültürel normlardan farklıduygusal  tepki  ve  davranışlar  göstermesi  nedeniyle  özel  eğitim  ve  destek  eğitim  hizmetine  ihtiyacı  olan  birey olarak tanımlanmaktadır (MEB ÖEHY, 2009).

Öğrenme güçlüğü olan birey, dili yazılı ya da sözlü anlamak ve kullanabilmek için gerekli olan bilgi alma süreçlerinin birinde veya birkaçında ortaya çıkan ve dinleme, konuşma, okuma, yazma, heceleme, dikkat yoğunlaştırma  ya  da  matematiksel  işlemleri  yapma  güçlüğü  nedeniyle  özel  eğitim  ile  destek  eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey olarak tanımlanmaktadır (MEB ÖEHY, 2009).

Üstün zekalı ve üstün yetenekli birey, zeka, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik kapasitesi veya özel akademik alanlarda  akranlarına  göre  yüksek  düzeyde  performans  gösteren  birey  olarak  tanımlanmaktadır  (MEB  ÖEHY, 2009).