ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 37

Doğru seçenek b şıkkıdır. Kronik kabızlık ileri düzeyde zihinsel yetersizliği olan yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek c şıkkıdır. Mesane işlev kayıpları serebral palsili yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek d şıkkıdır. Obezite Down sendromlu yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek e şıkkıdır. Gastrointestinal sorunlar Otizm Spektrum Bozukluğu Olan yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek a şıkkıdır. Glukom görme yetersizliği olan yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

Doğru seçenek b şıkkıdır. Özel gereksinimli bireylerin sağlıklı yaşlanma, yaşam kalitesi, sağlık için risk faktörleri, kendi vücudunu dinleme ve bazı hastalık belirtilerini tahmin etme gibi konularda sosyal ve bilişsel farkındalıklarının sınırlılık göstermesi durumu, Özel Gereksinimi Olan Bireylerin Sınırlılıkları ilişkilidir.

Doğru seçenek e şıkkıdır. “Tedavi ve bakımda izlenen yaklaşım modeli analiz edilir.” ifadesi aşağıdaki özel gereksinimli bireylerde bakım planlamasının temel bileşenlerinden Gözden Geçirme  ile ilişkilidir.

Doğru seçenek b şıkkıdır. Bireyin yetersizliğine yönelik tedavi ve bakım hizmetlerinin verildiği birimler, kurumsal bakım hizmet türlerinden Hastalığa Özel Merkezleri tanımlamaktadır.

Doğru seçenek d şıkkıdır. Kendi uzmanlığının dışında farklı bir sağlık uzmanından görüş alarak sorunun anlaşılmasını ve tedavisini kolaylaştıran sağlık ve bakım hizmetleri yönetim modeli Konsültasyon yaklaşımıdır.

Bilim insanları ve klinisyenler vücutta görülen değişikliklerin geriye dönüşü olup olmayacağı ve vücudun fonksiyonel kapasitesi üzerine araştırmalarını yoğunlaştırırken, diğer yandan da tespit edilen fizyolojik (örn., yağ kitlesinde artış, metabolizma hızında ve oksijen tüketim kapasitesinde azalma) ve fonksiyonel (örn., daha az yürüme ve merdiven çıkma) geriye dönüşleri önleyici veya tedavi edici yaklaşımlar üzerinde çalışmaktadırlar. Gelişen teknolojiyle birlikte sağlık alanında kaydedilen ilerlemeler yaşam beklenti süresini arttırıcı yönde etkide bulunurken, beraberinde artan yaşa bağlı hastalık, kronik sağlık sorunu (örn., yüksek kolestrol, diabet, damar tıkanıklığı) ve sürece bağlı olarak yaşam kalitesinde azalmaya yol açmaktadır. Bu açıklamalar doğrultusunda sorunun doğru yanıtının A seçeneği olduğu görülebilir.

Özel gereksinimli yetişkin ve yaşlıların sağlık ve bakım konusunda akranlarına göre yetersizlik alanına da bağlı olarak bazı dezavantajları bulunmaktadır. Bu nedenle sağlık ve sosyal hizmetler sistemimizde yer alan tüm sağlık ve bakım profesyonellerinin yetersizlik alanı, tanı ve özellikleri bakımından özel gereksinimli bireyler konusunda daha fazla deneyime sahip olması, sistemin verimliliği ve bireylerin yaşam kalitesinin arttırılması bakımından özel bir öneme sahiptir. Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Hafif ve orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan yetişkin ve yaşlı bireylerin genel sağlık sorunları:

Yukarıdaki maddelerden görülebileceği gibi soruda yer alan denge kaybı sorunu bu yetersizlik grubunda görülen genel bir sağlık sorunu değildir. O halde sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Dünya sağlık örgütü ileri düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireylerin zeka aralığını 35’in altı olarak tanımlamaktadır. Bu bireylerde bilişsel fonksiyonlara ilaveten eşlik eden iletişim ve hareket sorunları, günlük yaşam aktivitelerinin neredeyse tüm alanlarında desteğe gereksinim duymalarına yol açmaktadır. Özellikle kendini ifade etme ve yönetme konusundaki sınırlılıkları nedeniyle, şikayet veya hastalık belirtilerini sağlık sistemindeki uzman veya bakım personeline aktarmada sorun yaşamalarına yol açmakta, bu durum da zamanında ve doğru sağlık ve bakım hizmeti almalarını güçleştirmektedir. Dolayısıyla sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Özel gereksinimi olan bireylerin temel sınırlılığı (örn., zihinsel yetersizlik) ve bununla birlikte eşlik eden sorunlar (örn., epilepsi) ve bu sorunlara bağlı olarak gelişen ikincil sorunlar (örn., epilepsiye bağlı kafa travması) bu bireylerin sağlık bakım gereksinimlerinin kapsamlı olarak takip edilmesini gerektirir. Ancak bu bireylerin sınırlılıkları, sağlık bakım personelinin özel gereksinimi olan bireylerin tedavi ve bakımı konusunda deneyimli olmaması, sağlık personelinin hasta yoğunluğu nedeniyle bu bireylere çok zaman ayıramaması, sağlık sistemindeki bürokratik güçlükler, hastane veya bakım merkezinde çevresel şartlar ve fiziki koşulların uygun olmaması gibi nedenler özel gereksinimli bireylerin sağlık sistemine dahil edilmesi ve yararlanmasında engelleyici olabilmektedir. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

Özel gereksinimli yetişkin ve yaşlı bireylerin temel sınırlılıkları ve buna bağlı gelişen veya yaşam kalitesini düşüren diğer sağlık sorunları nedeniyle özel gereksinimi olmayan bireylere göre daha kapsamlı sağlık ve bakım gereksinimleri vardır. Bu bireylerde çoklu kronik sağlık sorunları ve ikincil engele yol açabilecek sistemik sorunlara karşın geriye gidişi yavaşlatıcı ve aynı zamanda koruyucu amaçlar taşıyan bakım planlamasına gereksinim vardır. Bu açıklamadan da görülebileceği gibi sorunu doğru yanıtı E seçeneğidir.

Bakım hizmetlerini planlama için “Değerlendirme” faaliyeti; “Bakım planlamasında öncelikle özel gereksinimi olan birey değerlendirilir. Bu değerlendirmede bireyin genel sağlık durumu (akut ve kronik hastalıklar, sistemik sorunlar), akıl sağlığı, sosyal becerileri ve yaşam becerileri değerlendirilir. Ayrıca bireyin güçlü ve zayıf yanları da tespit edilir” şeklinde açıklanmaktadır. Planlanan faaliyetlerin izlenmesi ise “Gözden Geçirme” şeklinde açıklanmaktadır. Buna göre bu faaliyet; “tedavi ve bakımda izlenen yaklaşım modeli analiz edilir. Uygulama sonuna kadar gerçekleşen tüm süreç değerlendirilir. Belirli aralıklarla kısa ve uzun vadeli hedeflere ilişkin inceleme yapılır. Yeni değerlendirme için tarih belirlenir” şeklinde açıklanmaktadır. Her iki faaliyetin temelde değerlendirmeye dayalı olmasına rağmen sorunun A seçeneğinde yapılacak değişiklikle süreçte alınan hizmetlerin göz geçirilmesinin söz konusu olduğu görülebilir.

Bireyin yaşadığı ev veya kuruluş ortamının kişinin fonskiyonel kapasitesine uygun şekilde düzenlenmesi, fiziksel güçlüklerden kaynaklı hareket sınırlılığını önleyecektir. Aksi taktirde birey odasından salona gidip masaya oturup yemek yeme, banyo yapma veya merdivenden inip yaşadığı alanın dışına çıkma gibi günlük rutinleri mevcut çevresel güçlükler ve uygun olmayan yapı tasarımları nedeniyle gerçekleştiremeyecektir. Bu nedenle özel gereksinimli bireyin yaşam alanları iş-meşguliyet terapisti tarafından değerlendirilip, mimar ve yapı elemanıyla birlikte uyarlamalar yapılarak, günlük yaşam aktiviteleri sırasında olabildiğince bağımsız olması sağlanır. Küçük ve çok düşük maliyetle yapılacak bir değişiklik bireyin günlük hayatında ciddi bir güvenlik ve aktiviteyi sürdürebilme katkısı yaratabilir. O halde sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Kanadiyen yürümeye yardımcı cihazlar içinde en az bireye destek verip vücut ağırlığını taşımasına yardımcı olan cihazlardır. Kişinin vücut ağırlığının yaklaşık % 25’ini tek noktadan destekler. Bu cihazın ağırlığı yapıldığı malzemeye göre değişir. En çok tercih edilen daha hafif ve dayanıklı olan alimünyum ve karbon fiber malzemeden yapılan cihazlardır. Yardımcı aracın uzunluğu, kullanılacak kişinin 20-30° lik dirsek açısıyla cihazı tutmasını sağlayacak boyutta olması idealdir. Farklı tutma (top, t, düz, kürek) seçenekleri olan kanadiyen modelleri ile kişinin el ve parmak yapısına uygun olan bir tipi seçilmelidir. Bu açıklamalardan anlaşılacağı gibi sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Toplum temelli hizmetlerden biri olan Rekreasyon Evleri, özel gereksinimli bireyin boş zamanını fonksiyonel ve eğlenerek kullanması ve böylelikle psikososyal gelişimini destekleyerek genel sağlığı üzerinde olumlu etki sağlamayı amaçlayan bir modeldir.